انواع پوکی استخوان و راه‌های درمان آن

معمولا بیشتر افراد اگاهی و هوشیاری کافی برای پیشگیری و درمان پوکی استخوان را ندارند. بیشتر افراد به خصوص زنان بالای ۵۰ سال، از این بیماری رنج می برند، شکل استخوان هایشان تغییر می کند و در برخی از موارد جان خود را به خاطر چنین شرایطی از دست می دهند. پوکی استخوان به تنهایی باعث ایجاد کمر درد نمی شود. با اینحال چنین شرایطی می تواند ستون فقرات را تضعیف نماید. در حقیقت شکستگی استخوان ها اولین نشانه هشدار دهنده این بیماری است.

در پوکی استخوان پیشرفته، درد و ناتوانی به سراغ فرد می اید. همه ما به خوبی می دانیم که پوکی استخوان یکی از رایج ترین مشکلات در میان مردم است. تقریبا ۸ میلیون زن و ۲ میلیون مرد در ایالت متحده آمریکا از این شرایط رنج می برند. سایر افراد نیز در معرض خطر توسعه پوکی استخوان قرار دارند. برخی از آمارهای کلیدی در برگیرنده موارد زیر است:

تقریبا ۱.۵ میلیون نفر از پوکی استخوان و شکستگی های ناشی از آن رنج می برند. تخمین زده شده است که ۷۰۰۰۰۰ نفر از این افراد شکستگی ستون فقرات را تجربه می کنند.

از سن ۵۰ سالگی به بعد، از هر دو خانم یک نفر و از هر چهار مرد یک نفر برخی از شکستگی های مرتبط با پوکی استخوان را خواهد داشت.

به طور متوسط ۲۴ درصد از شکستگی های لگن مربوط به افراد ۵۰ ساله و بالاتر از آن است.

همانطور که سازمان جهانی بهداشت بیان کرده است، پوکی استخوان اختلال اسکلتی عمومی از کم شدن توده استخوان هاست.این موضوع به شکستگی منجر می شود. دو نوع پوکی استخوان وجود دارد:

پوکی استخوان نوع ۱:

این نوع پوکی استخوان عموما در زنان بعد از یائسگی رخ می دهد. در این شرایط مقدار استروژن در بدن به شدت کاهش پیدا می کند. این فرآیند باعث از دست رفتن ماده موجود در استخوان می شود. این نوع پوکی استخوان در خانم ها رواج و شیوع بیشتری دارد و بین سنین ۵۰ الی ۷۰ سالگی توسعه پیدا می کند.

در این فرایند معمولا مقدار استخوان های ترابکولار کاهش پیدا می کند. کاهش در استحکام کلی استخوان ها به شکستگی های مچ دست و ستون فقرات منجر می شود.

پوکی استخوان نوع ۲:

این نوع پوکی استخوان عموما بعد از سن ۷۰ سالگی دیده می شود و زنان را دوبرابر بیشتر از مردان درگیر خود می سازد. پوکی استخوان نوع ۲ در برگیرنده نازک شدن استخوان های ترابکولار و نیز استخوان های استخوان کورتیکال ناحیه کام سخت است.

این فرایند اغلب به شکستگی لگن و مهره ها می انجامد.

اغلب بین این دو نوع پوکی استخوان همپوشانی وجود دارد. معمولا پوکی استخوان نوع ۱ را می توان به خوبی تشخیص داد و در مراحل اولیه جلوی آن را گرفت.

باید توجه داشته باشید که پوکی استخوان می تواند مشکل اولیه و اصلی باشد یا در برخی از افراد مشکل ثانویه در نظر گرفته شود. تقریبا ۲۰ درصد از زنان و ۴۰ درصد از مردانی که پوکی استخوان دارند دلیل ثانویه برای ابتلا به آن داشته اند.

برای اینکه بتوانید دلایل ثانویه ابتلا به پوکی استخوان را تشخیص دهید بهتر است با یک پزشک مشورت نمایید. پزشک سوابق خانوادگی و سابقه پزشکی را بررسی می کند و معاینات فیزیکی (و نیز تست های تشخیصی) را انجام می دهد.

پوکی استخوان بیماری است که در اصل با از دست دادن قابل توجهی از تراکم مواد معدنی استخوان (BMD) ایجاد می شود. در اوایل زندگی، استخوان بیشتری در بدن ذخیره می شود و توده استخوانی بالا در سن ۳۰ سالگی است. بعد از اینکه فرد وارد فرایند پیری شد از حجم استخوان ها کاسته می شود.

به همین خاطر است که افزایش سن، فرد را در معرض ابتلا به پوکی استخوان و شکستگی های ناشی از آن قرار می دهد.

معمولا فرایند از دست دادن استخوان ها بین اوایل و اواخر دهه سی ام زندگی فرد آغاز می شود. زنان از این سن تا یائسگی مقدار خاصی از استخوان های خود را از دست می دهند:

استخوان ترابکولار (استخوان اسفنجی در داخل استخوان کورتیکال سخت) با نرخ ۱ درصد در سال از دست می رود.

استخوان کورتیکال (استخوان سفت و سخت) با نرخ ۰.۵ درصد در سال از دست می رود.

هورمون استروژن نیز نقش مهمی در حفظ استحکام استخوان ها بازی می کند. دو خط از سلول ها برای استخوان ها وجود دارد. یکی از آن ها سلول های خورنده استخوان (استئوکلاست) و دیگری سلول های سازنده استخوان (استئوبلاست) است.

بدون هورمون استروژن، استئوکلاست بیشتر فعالیت می کنند و استخوان بیشتری از دست می رود. همین امر موجب نازک شدن استخوان ها می شود. به همین خاطر، زنانی که به سن یائسگی می رسند و سطح استروژن آن ها کاهش پیدا می کند نرخ از دست دادن استخوان ها سالانه ۲ الی ۳ درصد افزایش پیدا می کند.

بعد از ۸ الی ۱۰ سال، نرخ از دست دادن استخوان ها به نرخ قبلی ۱ الی ۰.۵ درصد در سال می رسد. این فرایند از دست دادن چگالی استخوانی به خصوص بعد از یائسگی، دلیل اصلی پوکی استخوان در زنان محسوب می شود. پوکی استخوان نوع ۱ می تواند تحت تاثیر اندازه گیری های پیشگیرانه قرار بگیرد.

بیشتر این اندازه گیری ها به صورت فردی موجود است و باید هر چه سریع تر انجام شود. همانطور که قبلا نیز بیان کردیم توده استخوانی بالا معمولا در سن ۳۰ سالگی رخ می دهد. اینکه توده استخوانی اوج چقدر است و بعد از آن چقدر از استخوان حفظ می شود به فاکتورهای متعددی بستگی دارد.

این فاکتورها عبارتند از:

ژنتیک و پوکی استخوان:

افراد باید استعداد ژنتیکی خود برای ابتلا به پوکی استخوان را بدانند. ژنتیک نقش مهمی در این میان بازی می کند. تخمین زده شده است که حدود ۷۵ درصد توده استخوانی اوج در افراد تحت تاثیر ژنتیک قرار دارد. ژن هایی برای کد کردن ویتامین D و گیرنده های استروژن وجود دارد که بر روی توده استخوانی تاثیر می گذارند.

اگر فردی از لحاظ ژنتیکی مستعد پوکی استخوان باشد، ورزش، رژیم غذایی مناسب و تست منظم توده استخوانی از اهمیت بالاتری برخوردار خواهد بود.

ورزش و پوکی استخوان:

ورزش های وزنی و انقباض عضلات می تواند چگالی استخوان ها در ستون فقرات را افزایش دهد.توصیه می شود افراد حدود ۲۰ الی ۳۰ دقیقه از ورزش های هوازی را سه الی چهار بار در هفته انجام دهند تا توده استخوانی شان افزایش پیدا کند.

در یکی از مطالعات انجام شده، آهسته دویدن، پیاده روی کردن و بالا رفتن از پله ها سه بار درهفته به همراه ۱۵۰۰ میلی گرم کلسیم در روز، چگالی استخوانی را افزایش داده بود. اثر ورزش در استخر بر روی افزایش چگالی استخوانی تعیین نشده است.

افرادی که به پوکی استخوان مبتلا هستند یا توده استخوانی پایینی دارند باید در مورد ورزش کردن محتاط باشند. فعالیت هایی که نیازمند پیچ و تاب دادن به ستون فقرات یا خم شدن به سمت جلو از طریق کمر است، می تواند برای این افراد خطرناک باشد. افرادی که در حال حاضر پوکی استخوان دارند باید در مورد برنامه های ورزشی خود با پزشک مشورت نمایند.

رژیم غذایی و پوکی استخوان:

مصرف مناسب کلسیم برای حفظ قدرت استخوان ها ضروری است. تخمین زده شده است که حدود ۷۰ درصد از افراد به طور منظم مقدار کافی از کلسیم و ویتامین D را مصرف نمی کنند.

ویتامین D نیز برای بدن ضروی است زیرا به جذب و نگهداری کلسیم در استخوان ها کمک می کند. مقدار کلسیم و ویتامین D پیشنهادی برای بزرگسالان به شرح زیر است:

برای زنان پیش از یائسگی در سنین ۲۵ الی ۵۰ سال و زنان پس از یائسگی که درمان جایگزینی استروژن را انجام می دهند۱۰۰۰ میلی گرم از کلسیم در روز و ۴۰۰ واحد ویتامین D مناسب خواهد بود. افرادی که به فرزند خود شیر می دهند یا باردار هستند بهتر است روزانه ۱۵۰۰ میلی گرم کلسیم مصرف نمایند.

برای زنان بعد از یائسگی که سن آن ها کمتر از ۶۵ سال است و درمان جایگزینی استروژن را ندارند مقدار پیشنهادی کلسیم برای هر روز ۱۵۰۰ میلی گرم و ۴۰۰ الی ۸۰۰ واحد ویتامین D است.

برای زنانی که در سن ۲۵ الی ۶۵ سالگی قرار دارند، حدود ۱۰۰۰ میلی گرم کلسیم در روز پیشنهاد می شود.

برای همه افرادی که بالای ۶۵ سال قرار دارند؛ ۱۵۰۰ میلی گرم کلسیم در روز پیشنهاد می شود.

کلسیم را می توان در بیشتر غذاهای روزانه پیدا کرد. به عنوان مثال محصولات لبنی همچون شیر، ماست و پنیر، سبزیجاتی با برگ سبز همچون اسفناج ، غلات، حبوبات و برخی از ماهی ها کلسیم دارند.

علاوه بر این، مکمل های کلسیم نیز موجود است و افراد می توانند با مشورت پزشک از آن ها استفاده کنند. هر کدام از این مکمل ها مقادیر متغیری از کلسیم دارند به همین خاطر قبل از مصرف باید با پزشک مشورت گردد تا اطمینان حاصل شود مقدار مناسبی از آن مصرف می شود. ویتامین D را می توان از نور خورشید، ماهی های چربی دار، جگر، غذاهای غنی شده همچون شیر، آب پرتقال و غلات صبحانه به دست آورد.

مکمل های ویتامین D نیز در دسترس افراد قرار دارد. علاوه بر مصرف مناسب کلسیم و ویتامین D، مطالعات نشان داده است که یک رژیم غذایی سالم و متعادل نقش مهمی در پیشگیری از پوکی استخوان بازی می کند. به عنوان مثال رژیم غذایی که پروتئین و سدیم بالایی دارد می تواند از دست دادن کلسیم را از طریق ادرار افزایش دهد و همین امر در دسترس بودن کلسیم برای بدن را کاهش می دهد.

باید به این نکته توجه داشته باشید که بیش از ۲۰۰۰ میلی گرم کلسیم در روز می تواند برای سنگ کلیه و کلیه خطرناک باشد. زمانی که کلسیم در مقدار پیشنهادی مصرف می شود نمی تواند تشکیل سنگ کلیه را افزایش دهد. افرادی که از قبل بیماری های کلیوی داشته اند باید با پزشک مشورت نمایند.

فاکتورهای خطر برای پوکی استخوان:

معمولا فاکتورهای خطر متعددی در توسعه پوکی استخوان نقش دارد. این فاکتورها عبارتند از:

بالا رفتن سن:

افرادی که بالای ۶۵ سال هستند خطر بیشتری برای ابتلا به پوکی استخوان خواهند داشت.

جنسیت:

معمولا زنان بیشتر از مردان در معرض از دست دادن استخوان های خود هستند. با اینحال مردان نیز در معرض خطر قرار دارند. ۲۰ درصد از بیمارانی که به پوکی استخوان مبتلا می شوند مرد هستند.

سابقه خانوادگی و شخصی:

این موضوع در برگیرنده سابقه پوکی استخوان، سابقه شکستگی در بخشی از بدن در خانواده مادری و سابقه شخصی هر نوع شکستگی استخوان به عنوان یک فرد بزرگسال است.

نژاد:

زنان اسیایی خطر بیشتری برای ابتلا به پوکی استخوان خواهند داشت.

نوع بدن:

زنانی که استخوان های کوچکی دارند و وزن آن ها کمتر از ۱۲۷ پوند است معمولا بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به پوکی استخوان قرار می گیرد.

سابقه قاعدگی و یائسگی:

حتی یائسگی معمولی نیز به تنهایی می تواند خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش دهد. یائسگی زودرس و یا قطع قاعدگی قبل از یائسگی می تواند خطر ابتلا به این بیماری را بیشتر کند.

(مردان): هیپوگنادیسم

سبک زندگی:

رفتارهای مرتبط با سبک زندگی که می تواند خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش دهد در برگیرنده کمبود کلسیم یا ویتامین D، نبود یا کمبود ورزش، استفاده بیش از حد از الکل و سیگار کشیدن است.

بیماری های مزمن و داروها:

برخی از داروهای خاص می تواند به استخوان ها اسیب وارد کند و باعث ایجاد شرایطی شود که به آن پوکی استخوان ثانویه می گویند. این نوع از پوکی استخوان در ۲۰ درصد زنان و ۴۰ درصد مردانی که پوکی استخوان دارند دیده می شود. برخی از داروهای خاص که برای درمان اختلالات غدد درون ریز همچون پرکاری تیروئید، اختلالات مغز استخوان، اختلالات کلاژن، مشکلات گوارشی و اختلالات تشنجی مورد استفاده قرار می گیرد در این لیست طبقه بندی می شود.

استفاده طولانی مدت از گلوکوکورتیکوئیدها (استروئیدهای خوراکی) برای درمان بیماری هایی مانند آسم و آرتریت می تواند به ویژه برای استخوان ها مخرب باشد. خود این بیماری ها نیز به تنهایی خطرناک هستند پس نمی توانید بدون توصیه پزشک و برای پیشگیری از پوکی استخوان داروهای خود را قطع یا جایگزین کنید.

بعد از اینکه سابقه پزشکی، معاینات فیزیکی و تست های تشخیصی انجام شد و پوکی استخوان اولیه در فرد شناسایی گردید، درمان آغاز می شود. درمان پوکی استخوان معمولا در برگیرنده تغییر رژیم غذایی، مواد مغذی، تمرین ورزشی(اگر شکستگی وجود نداشته باشد) و استفاده از داروهاست. هدف از درمان پوکی استخوان جلوگیری از شکستگی های بعدی است. در ابتدا، پزشک تلاش می کند مقدار مناسب از کلسیم و ویتامین D و سایر مواد مغذی مورد نیاز را تجویز کند.

اگر لازم بود، تمرینات ورزشی و تناسب اندام برای کمک به حفظ تراکم استخوان و کاهش خطرِ افتادن مورد استفاده قرار می گیرد. تعدادی دارو برای درمان پوکی استخوان وجود دارد و می تواند خطر شکستگی را کاهش دهد. به طور کلی این دارو ها می توانند استحکام استخوان ها را حفظ کنند و از بروز شکستگی استخوانی جلوگیری نمایند. داروهایی که برای درمان یا پیشگیری از پوکی استخوان تایید شده است در برگیرنده موارد زیر می باشد:

داروهای پوکی استخوانی که می تواند تحلیل استخوان ها را متوقف یا کند نماید:

    بیس فسفونات ها

    کلسی تونین

    تعدیل کننده انتخابی گیرنده استروژن همچون رالوکسیفن

    استروژن/ هورمون درمانی