نگاهی به زندگی و آثار استاد محمود فرشچیان نقاش و مینیاتوریست مشهور ایرانی
محمود فرشچیان نقاش معاصر ایرانی تأثیر فراوانی بر نقاشی ایرانی و دیگر هنرهای سنتی گذاشته است. برخی از آثار او توسط وزیران امور خارجه ایران به عنوان هدیه به سفرا و وزرای کشورهای خارجی اهدا شده‌است. آثار او نیز در بسیاری از شهرهای مهم جهان به نمایش گذاشته شده‌است.
سرویس فرهنگی مستقل‌آنلاین: استاد محمود فرشچیان در سال 1308 در شهر اصفهان و در خانواده‌ای هنردوست به دنیا آمد. پدرش که مردی با ذوق بود با دیدن علاقه فرزندش به هنرهای تجسمی او را برای تلمذ به کارگاه استاد حاج «میرزاآقا امامی» از اساتید بنام نقاشی اصفهان برد. او سپس به هنرستان هنرهای زیبای اصفهان رفت و تحت آموزش‌های استاد «عیسی بهادری» قرارگرفت. پس از پایان تحصیلش برای تحقیق و یادگیری به اروپا رفت و چند سالی را در آنجا به مطالعه و بررسی آثار نقاشان برجسته غرب مشغول شد و همین دوران بود که او را به درکی نو از هنر نقاشان پرآوازه جهانی رساند. بنا بر گفته خود استاد، در مدت اقامتش در اروپا اولین کسی بود که با بسته‌ای از کتاب و قلم وارد موزه می‌شد و آخر از همه از موزه خارج می‌شد.
بازگشت به ایران
او پس از چندی به ایران بازگشت و در اداره کل هنرهای زیبای تهران مشغول به کار شد. استاد فرشچیان پس از مدتی به مدیریت اداره هنرهای ملی و استادی دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران منصوب شد. در طی این مدت نیز با فعالیت و کار مداوم به خلق آثار هنری همت با رویکردی بدیع و خلاقانه گماشت و ، آوازه هنری قابل‌توجهی هم در ایران و هم در آن سوی مرزها به دست آورد.
زندگی شخصی و خانوادگی استاد فرشچیان
استاد فرشچیان، هم‌اکنون ساکن شهر نیوجرسی آمریکا است و سفرهای دوره‌ای و مداوم به ایران دارد. او دارای سه فرزند به نام‌های علی‌مراد، لیلا و فاطمه است. علی‌مراد فرشچیان در ایالت فلوریدا آمریکا مشغول طبابت است و لیلا در شغل تحلیلگر رفتاری در ایالت نیوجرسی ساکن است.
سبک هنری استاد محمود فرشچیان
استاد فرشچیان در زمینه نقاشی ایرانی سبکی تازه و منحصربفرد به وجود آورد. این سبک در عین توجه به اصالت و ریشه‌های ایرانی و سنتی نقاشی، با ابداع شیوه‌های تازه، کیفیت و کارایی متفاوتی به نقاشی ایرانی بخشید. او به غنای نقاشی ایرانی افزود و آن را از هنری با وابستگی زیاد به شهر و ادبیات به هنری مستقل‌تر تبذیل کرد رسالت و ارزشی در حد سایر هنرها به آن بخشید. آثار استاد فرشچیان تالفیق دلپذیری از اصالت و بداعت است. او با خطوط روان و ترکیب‌بندی‌های پر از ظرافت و دایره‌وار، راز و رمزها و اشارات درونی نهفته را به آثار خود وارد کرد. در همین حال با خلاقیت در انتخاب مضمون و پرداخت اثر به کیفیتی فراتر از قالب‌های مرسوم رسید. رنگ‌های درخشان و مواجی که در آثار استاد فرشچیان دیده می‌شود تماشای آثار او را به تجربه‌ای دلچسب تبدیل کرده است. آثار او از شعر کلاسیک، ادبیات فارسی، قرآن کریم، کتاب‌های مقدس مسیحیان و یهودیان، و همچنین تخیل درخشان خود او تأثیر گرفته‌است. او در سال‌های اخیر نقش مهمی را در معرفی هنر ایران به صحنه بین‌المللی هنر ایفا کرده‌است. او بارها دعوت شد تا در دانشگاه‌های معتبر و مؤسسات هنری مهم دنیا به سخنرانی بپردازد.
برگزاری نمایشگاه‌های پی‌درپی نشان‌دهنده شهرت او در میان مخاطبان بین‌المللی طوریکه که موزه‌ها و کتابخانه‌ها و مجموعه‌داران شخصی و عاشقان هنر برای داشتن قطعه‌ای از آثار او رقابت می‌کنند.
موزه استاد فرشچیان در کاخ سعدآباد
سازمان میراث فرهنگی کشور با تأسیس موزه فرشچیان در مجموعه فرهنگی-تاریخی سعدآباد، فرصتی جذاب برای عموم ایرانیان علاقمند هنر و همچنین هنردوستان دیگر کشورها ایجاد کرده آورد تا آثار این هنرمند بزرگ را در یک مجموعه زیبا مورد بازدید قراردهند. در این موزه بیش از هفتاد اثر از آثار استاد جمع‌آوری شده است.
همچنین طراحی‌های ضریح مطهر و منور حضرت اباعبدالله(ع) و ثامن‌الائمه حضرت رضا(ع) به قلم ماندگار و استادانه استاد فرشچیان صورت گرفته است که این نقوش زرین، میراثی است خجسته در تاریخ فرهنگ و هنر ایران که استاد فرشچیان آن را صورت افتخاری انجام داده است.
فعالیت‌های هنری
- طراحی ضریح حضرت رضا(ع) و ضریح حضرت اباعبدالله(ع) و حضور در هیئت اجرایی و نظارت دقیق بر ساخت آن
- طراحی ضریح شهدای کربلا
- طراحی سرداب مطهر مرقد حضرت رضا(ع)
- طراحی ضریح سرداب غیبت در سامرا
- استاد دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران
- بنیانگذاری مرکز مذهبی و فرهنگی «نور و دانش» در شهر راترفرود نیوجرسی آمریکا
آثار مکتوب استاد فرشچیان
- تصویرگری شاهنامه فردوسی (1353)
- نقاشی‌ها و طراحی‌های محمود فرشچیان، جلد نخست، بنگاه ترجمه و نشر کتاب (1355)
- محمود فرشچیان، جلد دوم، انتشارات نگار (1370)
- پهلوانان بزرگ در شاهنامه فردوسی (1370)
- داستان‌های پهلوانان در شاهنامه فردوسی (1372)
- محمود فرشچیان، جلد سوم، چاپ آلمان
- محمود فرشچیان، جلد چهارم، یونسکو، چاپ ایتالیا
- محمود فرشچیان، مجموعه آثار، جلد پنجم، خانه فرهنگ و هنر گویا (1387)
نمایشگاه‌های مهم استاد فرشچیان:
- گالری فاکس ورث نیویورک
- موزه هنرهای معاصر تهران
- گالری مینیاتور هنرهای زیبا
- موزه علم و صنعت شیکاگو
- دانشگاه یوتا، شهر سالت لیک
- موسسه خاورمیانه، واشنگتنDC
- انجمن ایران و امریکا، تهران
- موزه ایران باستان، تهران
- موزه لاهور، لاهور
- شورای ملی هنر، کراچی
- موسسه فرهنگی هنری، راولپندی
- گالری کوروش، پاریس
- موزه هنرهای زیبا، الجزیره
- دانشگاه تهران، تهران
- تالار فرهنگ، تهران
- گالری هنرهای زیبای اروپا، وین
- گالری هنر مولر، مونیخ
- پلازای باربرینی، رم
- گالری موسیقی، میلان
- موزه کاخ گلستان، تهران
- موسسه فرهنگی هنری، استانبول
- موزه کاخ چهلستون، اصفهان
- موسسه فرهنگی ایران و بریتانیا، اصفهان
فیلم مستند زندگی استاد فرشچیان
فیلم مستندی با نام عشق‌پرداز به کارگردانی حمید کاویانی و با حضور عزت‌الله انتظامی، پرویز پورحسینی و با صدای زیبا بروفه در بزرگداشت استاد فرشچیان ساخته شده‌است که در آیین رونمایی کتاب پنجم او به نمایش درآمد.
استاد از نگاه دیگران
امبرتو بالدینی استاد فقید تاریخ هنر و رئیس دانشگاه بین‌المللی هنر فلورانس ایتالیا بر این اعتقاد بود برای دریافت باطنی یا درونی کار فرشچیان نگرشی عمیق لازم است و صبری نیازمند زمان و فرشچیان در زمینه نقاشی ایرانی یک نقطه عطف و پدیده‌ای شگرف به‌شمار می‌آید.
دانشگاه استاد محمود فرشچیان
در ۳۰ مهر ماه ۱۳۹۷ دانشگاه محمود فرشچیان با عنوان «دانشگاه هنرهای اسلامی-ایرانی استاد فرشچیان» به‌عنوان زیر مجموعه‌ای از دانشگاه آزاد اسلامی افتتاح شد و مشغول فعالیت است.
آثاری درباره استاد فرشچیان
- دیدار با مقصود پاشایی اولین استاد درجه یک سفال ایران
- نگار جاویدان: زندگی و آثار استاد محمود فرشچیان، نوشته امیر رضایی نبرد
- در کارگه خیال: بررسی جایگاه خیال در آثار استاد محمود فرشچیان، نوشته امیر رضایی نبرد
برخی از آثار مهم
- تابلوی «ضامن آهو»: طرحی از شمایل امام رضا (ع)
- تابلوی «پنجمین روز آفرینش»: در این تابلو همه مخلوقات زمینی و آسمانی به ستایش پروردگار مشغولند.
- تابلوی «ابراهیم نبی»: تابلوی ابراهیم ع در آتش، گلستان شدن آتش بر ابراهیم ع
- تابلوی «عصر عاشورا»: فرشچیان
استاد فرشچیان در باره نحوه طراحی این اثر می‌گوید:
«سه سال پیش از انقلاب روز عاشورا مادرم مرا نصیحت کرد و گفت: به روضه گوش کن تا چند کلمه حرف حساب بشنوی؛ و من با ایشان گفتم: من اول در اتاقم کاری دارم بعد خواهم رفت. حال عجیبی به من دست داد. وارد اتاق شدم، قلم را برداشتم و تابلوی عصر عاشورا را شروع کردم. قلم را که برداشتم تابلویی شد که الآن هست بدون هیچ تغییری». این اثر توسط او به موزه آستان قدس رضوی اهدا شد.
- تابلوی «شمس و مولانا»: که از یکی از اشعار مولانا الهام گرفته شده‌است. رنگ‌های خاصی در نقاشی استفاده شده‌است تا ارتباط عرفانی و معنوی که بین مولوی و شمس وجود داشته را برجسته کند.
- تابلوی «ستایش»: به گفته وی این تابلو برداشتی از مفهوم آیه 'یسَبِّحُ لِلَّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الأرْضِ' است.
- تابلوهای آسمان چهارم و شام غریبان: که روز یکشنبه ۱۵ شهریور ۱۳۹۴ در مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد رونمایی شد.
- تابلوی «یتیم نوازی علی»؛ با نام اصلی «پناه»، مهربانی و یتیم‌نوازی علی بن ابیطالب را سوژه اصلی کار قرار داده‌است.
- طراحی پنجمین ضریح حرم امام رضا
- طرح ضریح جدید مقبره حسین بن علی در کربلا اثر استاد فرشچیان است که با مهارت استادان طلاکار و نقره کار ایران به اجرا درآمده و در سال ۱۳۹۱ در قم رونمایی و سپس به کشور عراق منتقل شد.
- آخرین و پنجمین جلد از کتاب آثار محمود فرشچیان شامل تازه‌ترین آثار این هنرمند از سوی انتشارات گویا شامل ۱۵۰ اثر نگارگری و طراحی از تازه‌ترین آثار محمود فرشچیان در ۲۵۸ صفحه رنگی با کاغذ در سال ۱۳۸۷ منتشر شده‌است.
- همچنین دست خط‌های فرشچیان شامل نامه‌ها و یادداشت‌ها از ویژگی طرح‌های مینیاتوری او برخوردار است.
جوایز و افتخارات استاد فرشچیان
- ۱۳۹۳: نشان افتخار جهادگر عرصه فرهنگ و هنر
- ۱۳۸۵: برگزیدگان چهاردهمین جشنواره رادیو و تلویزیون استان اصفهان
- ۱۳۸۰: چهره ماندگار
- ۱۳۷۹: انضمام نام هنرمند در فهرست روشنفکران قرن بیست و یکم
- ۱۳۷۴: مدال طلای جشنواره بین‌المللی هنر، آمریکا
- ۱۳۷۲: نشان درجه یک هنر
- ۱۳۶۴: تندیس طلایی اسکار ایتالیا
- ۱۳۶۳: نشان هنر نخل طلایی ایتالیا
- ۱۳۶۳: تندیس طلایی اروپایی هنر، ایتالیا
- ۱۳۶۲: دیپلم آکادمیک اروپا، آکادمی اروپا، ایتالیا
- ۱۳۶۱: دیپلم لیاقت دانشگاه هنر، ایتالیا
- ۱۳۶۰: مدال طلای آکادمی هنر و کار، ایتالیا
- ۱۳۵۲: جایزه اول وزارت فرهنگ و هنر، ایران
- ۱۳۳۷: مدال طلای جشنواره بین‌المللی هنر، بلژیک
- ۱۳۳۱: مدال طلای هنر نظامی، ایران
واقعا این بابا استاد استادان زبل بودن است.همین
خدا حافظش باشد.افتخار ایران است.
درودخدابرشما/وارزش انسانیتان که این بزرگمردتاریخ هنرایران بدرستی بنظربنده است🙏💌🇮🇷💌🙏خداراشاکرم که بخواست ذات اقدسش این استاد دردهه50 درهنرهای زیبای تهران حقیرسراپاتقصیر نصیبش تلمز ویادگیری نگارگری باایشان بود وازهمکلاسیهای دایی بنده6دردهه20تااواءل دهه30بود ومحبت استادی چون فرشچیان یادمه گاهی سراغ همکلاس قدیمشان فرج الله آقارخ را جویامیشدند🤗💚😟فرج الله خان آقارخ دردهه20 بدلاءلی متاسفانه(بنظربنده) ازهنرستان هنرهای زیبای اصفهان به مدیریت استادعیسی بهادری نابغه قرن(که درتمامی رشته ها ازنقاشی، (اعم از نگ روغن، آبرنگ، تا منبت خاتم کاری، زری بافی نگارگری و......... خط و....... تبحر کافی داشتندوحوالی جنگ جهانی هنرستان هنرهای زیبا (زمان آلمان‌ها) ورضاشاه کبیر که مقطع هنرستان بصورت نیمه s است درسال1317این عظمت ساخته شد وکلیه رشته ها ی هنری غالبا زیرنظر استاد بهادری پایه گذاری شد وبسیار موفق، وپدربنده رااستاد شمشیر هنرستان مینامیدن(بخاطر نزدیک بودن به هنرستان صنعتی گه گاهی اختلاف می‌افتاد، وخدارا شکر به صورت سال1317 پایان یافت ودیوار بین‌شان بود وهنوزم هست، پدرم مرحوم خسروخان آقارخ بااسنادبهادری بواسطه پست وشغلشان نشست وبرخواست بااستاد بهادری داشتند، یادم میاد عیدها حقیر نیز به منزلشان که در4باغ اصفهان بود با مرحوم پدرم افتخار حضور داشتم، ببخشین مصدع شدم. 🙏💌✍️💌💌🙏بهرصورد دایی فرج الله بهدانشکده افسری رفتند ویکی ازامرای خوش نام وفرماندهی گارد گمرکات ایران وبنادر رافرماندهی می‌کردند، بادرجه تیمسار سرلشکر آقارخ که قبل ازانقلاب باصطلاح اسلامی بازنشسته شدند. یکی ازافتخاراتم بعداز شاگردی استاد فرشچیان نام آورانی راهمچون سمیه اسکندری، قوچانی، فیاض، پناهی سلطانی شفیعی، گلاره نصرتی، فاطمه غزالی(که ایشان درسال1402نفراول نمایشگاه 2سالانه ایران شدند که تعدادی ازعزیزانرا که بااینجانب دوره نگارگری را بپایان رسانده اند ازافتخارات حقیرسراپاتقصیر میباشد که بخود میبالم وخدارا شکر میکنم. باآرزوی بهروزی ونیکبختی برای شما نیکان، همراه با3آرزو
1،سلامتی
2،امنیت وآرامشخاطر
3،بینیازی
تصدقتان🥰 آقارخ پاییز1402