چطور بفهمیم ویتامین D بدنمان کم است؟

ویتامین‌های متعددی وجود دارد که بدن انسان به آن محتاج است و در صورت کمرنگ شدن آن ممکن است به بدن آسیب‌های جبران ناپذیری وارد شود، یکی از همین ویتامین‌ها، ویتامین D است که نوعی هورمون شناخته می‌شود و از این رو خبرگزاری آنا در ادامه بیشتر به آن می‌پردازد.

ویتامین D چیست؟

ویتامین D برخلاف نامش که تاکنون در جامعه از آن برداشت می‌شود، نوعی هورمون اولیه است و در واقع ویتامین نیست!؛ زیرا ویتامین‌ها موادی هستند که بدن نمی‌تواند آن‌ها را تولید کند و باید از طریق رژیم غذایی دریافت شوند، اما ویتامین دی با جذب نور خورشید، در بدن تولید می‌شود.

ویتامین دی برای استحکام و سلامت استخوان‌های بدن و دندان‌ها ضروری است و می‌توانید ویتامین D را با کمک نور خورشید و توسط پوست بدن و یا از طریق رژیم غذایی دریافت کنید تا با کمک به جذب کلسیم، از استخوان‌هایتان محافظت کند.

می‌دانیم که کلسیم برای سلامت استخوان و دندان تا چه اندازه‌ای اهمیت دارد، اما شاید تابحال به این نکته توجه نکرده باشیم که بدون وجود ویتامین دی کافی در بدن، جذب کلسیم به راحتی صورت نخواهد گرفت، پس از این رو کمبود کلسیم و ویتامین دی به یکدیگر کاملا مرتبط هستند، بخصوص در اوایل کودکی که رشد استخوان‌ها و بزرگ شدنشان به سرعت انجام می‌گیرد، کلسیم مهم‌تر می‌شود.

جالب است بدانید؛ گفته می‌شود میزان کافی ویتامین دی به جذب فسفات هم کمک می‌کند.

کمبود ویتامین دی به این معنی است که استخوان‌های بدن شما محافظت و حمایت کافی برای رشد و تراکم بیشتر را دریافت نمی‌کنند. با توجه به مطالعاتی که اخیراً انجام شده است، ۲۰ درصد از افراد بزرگ‌سال و حدود ۱۵ درصد از نوجوانان دچار کمبود ویتامین دی هستند.

سنین قبل از سی‌سالگی، بهترین زمان است که استخوان‌های بدن بیشترین تراکم لازم را بسازند. بعد از این سن، یعنی همان سی‌سالگی تراکم استخوان‌ها کم می‌شود و حفظ تعادل و همچنین قدرت ماهیچه‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهند و به همین دلیل است که با بالا رفتن سن، خطر پوکی استخوان و شکستگی آن‌ها در اثر زمین افتادن بالا می‌رود. بعد از ۳۰ سالگی مصرف و جذب ویتامین دی همچنان جایگاه مهم خود را حفظ می‌کند چرا که لازم است این اطمینان را به شما بدهد تا با پا گذاشتن به سن می‌تواند تراکم استخوانتان را حفظ کند.

ویتامین D در افراد بالای ۶۰ سال خطر افتادن به دلیل از دست دادن تعادل و ضعف عضلات که از علائم کمبود ویتامین دی هستند، را کاهش می‌دهد. باید بدانید در این افراد افتادن بر روی زمین یک عامل ریسک‌پذیر برای شکستن استخوان محسوب می‌شود. برای تعیین دز مناسب مصرفی به صورت قرص ویتامین دی باید همراه با تست خون، به پزشک مراجعه کنید.

علائم کمبود ویتامین دی در بدن

ویتامین دی از جمله مهمترین ویتامین‌های بدن انسان محسوب می‌شود که کمبود آن خطر ابتلا به ام اس و پوکی استخوان را افزایش میدهد. متاسفانه در ایران ۸۰ درصد زنان از کمبود این وتامین رنج میبرند.

البته کمبود ویتامین دی تنها مختص زنان نیست و ممکن است مردان را هم درگیر کند.

همیشه تصور مردم این است که این ویتامین از طریق نور آفتاب جذب بدن می‌شود، اما با اینکه کشور‌های واقع در کمربند بیابانی دنیا؛ خاورمیانه و شمال آفریقا، بیشترین میزان دریافت نور خورشید را نسبت به سایر کشور‌های دنیا دارند، کمبود ویتامین دی بالایی دارند.

پیرامون علل کمبود این ویتامین در ایران اظهار نظر‌های مختلفی می‌شود و از طرفی کمبود ویتامین دی عوارض بسیاری دارد.

بیماری‌هایی، چون راشیتیسم، استئومالاسی (کاهش تراکم استخوانی)، پوکی استخوان، ضعف ماهیچه ای، پارکینسون، چاقی و کوتاهی قد دختران، بالا رفتن فشار خون و عفونت در زنان، از عوارض ناشی از کمبودویتامین دی است. کمبود این ویتامین احتمال ابتلا به بیماریهایی، چون بیماری‌های قلبی و عروقی و دیابت، سرطان ها‌ی سینه، پروستات و پانکراس و نوع خاصی از بیماری‌های ریوی مربوط به سیستم ایمنی خودکار بدن، را بالاتر می‌برد.

بیماری ام اس هم که آمار آن در ایران و به‌خصوص بین زنان ایرانی بسیار بالا رفته، ارتباط زیادی با کمبود ویتامین دی دارد.

چطور متوجه شویم کمبود ویتامین D داریم؟! ‌

کمبود ویتامین دی علایم مختلفی دارد. در بین کودکان دیر راه افتادن بچه و کوتاهی قد، دیر دندان درآوردن، تحریک‌پذیری کودک، افزایش احتمال ابتلای کودک به عفونت، اسپاسم عضلانی، تشنج و مشکل تنفسی در صورت ابتلا به کاهش شدید ویتامین دی، نشانه این کمبود است. ‌.

اما در بزرگسالان درد مبهم و پراکنده در تمام بدن، ضعف کلی بدن و ضعف در ایستادن و بالا رفتن از پله و لنگیدن، درد استخوان بخصوص در دنده، مفصل ران، کف پا و ران، علایم شایع کمبود این ویتامین است. ‌

به گفته پزشکان کمبود ویتامین دی باعث کاهش کلسیم می‌شودو وقتی کلسیم خون کاهش پیدا می‌کند، غدد پارا تیروئید فعال شده و این فعالیت باعث می‌شود قسمت کلسیمی از استخوان‌ها شسته شود و برای تنظیم کلسیم خون در حد طبیعی، ذخیره کلسیم استخوان داخل خون بیاید. بدن به قیمت از دست دادن کلسیم استخوان، کلسیم خون را در حد طبیعی تنظیم می‌کندو ادامه این روند به طور مزمن باعث بروز بیماری راشیتیسم در کودکان و بیماری نرمی استخوان در افراد بالغ خواهد شد. ریزش مو، شکنندگی ناخن‌ها و پوسیدگی و ریزش دندان‌ها هم ازپیامد‌های کمبودویتامین دی وکمبود کلسیم است. ‌

به گفته متخصصان تغذیه، بیش از ۸۰ درصد دریافت ویتامین دی از طریق مواجهه با نور آفتاب صورت می‌گیرد و ۱۰ الی ۱۵ دقیقه قرار گرفتن روزانه بدن در مقابل نور بی‌واسطه خورشید می‌تواند نیاز دو هزار واحدی به این ویتامین موثر را تامین کند. نقش مواد غذایی همچون غلات و برخی سبزی‌ها و میوه‌ها، کره، روغن کبد ماهی، زرده تخم‌مرغ، خامه، جگر، ماهی ساردین و گوشت قرمز و قارچ در این فرآیند فقط ۲۰ درصد اعلام شده است. ‌

پزشکان معتقدند مقادیر زیادی از ویتامین دی درمواد غذایی وجود نداردو در ماهی‌های چرب و روغن کبد ماهی به وفور یافت می‌شود.

تنها منبع غنی از این ویتامین، نور خورشید است ودر اثر مواجهه با آفتاب، سنتز ویتامین دی اتفاق می‌افتد، اما آلودگی هوا که در بیشتر شهر‌های کشور وجود دارد، مانع از دریافت این ویتامین شده است. از سویی بالا بودن اشعه مضر آفتاب در ایران باعث شده بسیاری از مردم از کرم‌های ضد آفتاب استفاده کنند و این کرم‌ها مانع از سنتز ویتامین دی می‌شود. ‌

سبک زندگی هم عامل دیگر کمبود ویتامین دی در میان ایرانی‌هاست. در سال‌های اخیر بیشتر مردم و دانش آموزان از ساعات اولیه صبح تا پایان غروب در محیط‌های سربسته و فاقد نور طبیعی قرار دارند. ‌

یکی از بهترین راه‌های جبران این کمبود، غنی‌سازی مواد غذایی مانند دوغ، شیر و ماست با ویتامین دی است که بعضی محصولات موجود در بازار چنین امتیازی دارند. قرار گرفتن مقابل آفتاب به مدت ۱۵ دقیقه در روز هم می‌تواند بسیار موثر باشد. برای جلوگیری از اثرات نامطلوب نور آفتاب روی پوست صورت و لک و خال، می‌توانید پاهایتان را از زانو به پایین در معرض نور مستقیم آفتاب قرار دهید. میتوانید از پزشکان هم بخواهید آزمایش اندازه‌گیری ویتامین دی در بدن را تجویز کنند تا هرچه سریع‌تر بتوانید از کمبود این ویتامین مطلع شده و جلوی اثرات نامطلوب آن را بگیرید.