دوسالانه کردن بودجه خطرناک است

جلسه غیر علنی روز یکشنبه مجلس با حضور محمدباقر نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور برگزار شد و طی آن طرح «بودجه‌ریزی دوسالانه» به بحث گذاشته شد. این طرح پیش‌تر از سوی سازمان برنامه و بودجه و ذیل طرح اصلاح بودجه این سازمان مطرح شده بود. علی لاریجانی، روز یکشنبه در این باره گفت: «با توجه به اینکه در قانون اساسی تدوین بودجه به‌صورت «سالانه» ذکر شده، تنظیم «دو سالانه» آن مورد بحث است و در شورای‌عالی هماهنگی اقتصادی قوای سه‌گانه مورد بررسی قرار می‌گیرد»

هر چند گفته می شود هدف از این امر «تسهیل رشد اقتصادی» است اما یک اقتصاددان معتقد است دوسالانه کردن بودجه هیچ تاثیری در تسهیل رشد اقتصادی ندارد. دکتر عبدالحسین ساسان در گفت وگو با مستقل آنلاین در این باره گفت: من منطق مجلس را در این باره نمی دانم این که بر چه اساس و ضرورتی تصمیم به این کار گرفته اند اما در دنیا در طول سال هایی که بودجه ریزی انجام شده است، به این نتیجه رسیده اند که بودجه باید سالانه باشد. به طوری که در علم اقتصاد سالانه بودن یکی از اصول مسلم بودجه عنوان شده است و واقعا معلوم نیست چه ضرورتی باعث شده  تا مسوولان به فکر دوسالانه کردن بودجه بیفتند.

او تاکید کرد: این کار در دنیا بی سابقه است.در برخی دوران ها بودجه به لحاظ زمانی طولانی تر بود اما به تجربه دریافتندکه دوره مناسب و بهینه برای بودجه گذاری یک سال است به همین دلیل است که اصل «سالانه بودن بودجه» تقریبا غیر قابل تخطی است و هر کشوری از آن تخطی کند، در واقع از اصول علمی تخطی کرده است.

ارتباطی بین رشد اقتصادی و طول مدت بودجه وجود ندارد

این اقتصاددان در پاسخ به این که تسهیل رشد اقتصادی یکی از دلایل این امر برشمرده شده است، عنوان کرد: هیچ ارتباطی بین رشد اقتصادی و طول مدت بودجه وجود ندارد. اگر منظورشان این است که بودجه را به برنامه اقتصادی تبدیل کنند،‌باید برنامه پنجساله را مورد بررسی مجدد قرار داده و اصلاح کنند.برنامه پنجساله قابل کاهش دوره برنامه ریزی است. بسیاری از کشورها برنامه چهار ساله رابه برنامه پنجساله ترجیح می دهند و برای این کار دلائلی ارایه می کنند.برخی از کشورها هم برنامه 7 ساله دارند.

او ادامه داد: استدلالی که برای برنامه به کار می رود ،‌این است که یک دولت چهار سال قرار است کشور را اداره کند و باید دربرنامه های انتخاباتی خودش وعده هایی بدهد و این وعده ها به را به یک برنامه برای دوران ریاست جمهوری اش تبدیل کند. بنابراین اشکالی ندارد که برای بهبود رشد اقتصادی دوره برنامه پنجساله را به چهار سال تقلیل دهند و برنامه ریزی را تابع فرایندهای حزبی کنند. بدین معنا که احزاب شدیدا فعالیت کنند و برنامه های مناسب حزبی چهارساله تدوین کنند تا در صورت موفقیت به برنامه کشور تبدیل شود. در مجموع رشد اقتصادی نباید در بودجه مطرح شود و در بودجه فقط کارآیی مالی و مخارج و درآمد دولت مطرح شود اما همان طور که گفتم در برنامه ریزی می توان مدت زمان متغیر کرد و از 5 سال کاهش یا حتی آن را افزایش داد.

بررسی آسیب های دوسالانه کردن بودجه

این اقتصاددان در پاسخ به این که بودجه دوسالانه چه آسیب هایی به اقتصاد کشور وارد می کند،‌تصریح کرد: بزرگترین ایراد بودجه دو سالانه این است که پروژه را از حالت محاسباتی خارج کرده و به صورت رویاهای بی حساب و کتاب در می آورد.به این دلیل که پیش بینی فرایند درآمد در یک سال معمولا مشکل است و در یک سال تحقق آن با نوسات همراه است به طریق اولی برای دو سال پیش بینی درآمدها به مراتب مشکل تر است ؛‌پیش بینی ها غیر دقیق شده و نوسانات ان نیز افزایش می یابد.

او ادامه داد: از سوی دیگر پیش بینی تورم برای دو سال بسیار سخت تر از پیش بینی تورم برای یک سال است.بنابراین به نظر می رسد بخش پیش بینی بودجه رویایی و  تخیلی می شود و بدون منطق و حساب کتاب خواهد شد و این برای بودجه بسیار خطرناک است.زیرا چنانچه درآمدها دچار خطای بزرگنمایی شود پروژه ها نیمه تمام می شوند اگر دچار خطای کوچک نمایی شود بودجه ها بلااستفاده می مانند. در مجموع به نظر می رسد جوانب منفی این طرح بسیار زیاد است.

اگر بخواهیم سابقه کشورهایی که بودجه‌ریزی دو ساله داشته اند را بررسی کنیم باید گفت تقریبا در تمامی کشورهای غیرکمونیست به‌طور سیستماتیک تجربه نشده است. در بین کشورهای اروپای غربی تنها اسپانیا در تاریخ اقتصادی خود، سابقه بودجه‌ریزی دوساله دارد. این اتفاق در اسپانیا در اواخر دهه ۷۰ افتاد. کشور پرو نیز در تاریخ اقتصادی خود سابقه استفاده از بودجه‌ریزی دوساله دارد.

همچنین در آسیا کشور بحرین در دهه‌های گذشته چند بار از این سیستم برای مدیریت سیاست مالی خود استفاده کرد. مجارستان در جریان یک اصلاحات گسترده، یک بار این سیستم را استفاده کرد اما دوباره به سیستم بودجه‌بندی سالانه برگشت. در آمریکا در گذشته بودجه‌ریزی دوساله در بسیاری از ایالت‌ها مرسوم بود اما به مرور زمان تعداد ایالت‌هایی که از بودجه‌ریزی دوساله استفاده‌کرده‌اند کاهش یافته است. صندوق بین‌المللی پول به دلیل ملاحظه نوسانات و چرخه‌های تجاری، به کشورهای در حال توسعه توصیه کرده که از سیستم بودجه‌ریزی سالانه استفاده کنند.