با این غذاها با تب مبارزه کنید

شاید یکی از سوال‌های اکثر ما این باشد که وقتی تب کردیم چه بخوریم تا تب پایین بیاید و چه نخوریم! باور‌های درست و غلط بسیاری از گذشتگان به ما رسیده که بسیاری از آن‌ها هنوز هم مورد استفاده قرار می‌گیرد...

چرا تب می‌کنیم؟

افزایش دمای بدن از حد نرمال خود را که حول ۳۷ درجه سانتی گراد است، تب می‌نامیم و در واقع تب، یک سازوکار دفاعی بدن در برابر عوامل عفونی و بیماری زا است. بدن سعی می‌کند به واسطه ترشح میانجی‌هایی که به آن‌ها مواد تب زا می‌گوییم، دمای خود را افزایش دهد تا شرایط رشد و تکثیر را برای میکروب‌ها نامساعد کند.

برای کنترل تب چه کار‌هایی می‌توانیم انجام دهیم؟

اولین اقدامی که باید بکنیم این است که عامل اصلی را بشناسیم و سعی در درمان آن داشته باشیم. بعد از این کار به عنوان یک درمان نگهدارنده سعی می‌شود سریعا دمای بدن پایین آورده شود. زیرا افزایش دمای بدن که با افزایش متابولیسم همراه است، اگر از یک حدی بالاتر رود به ویژه در افرادی که ایمنی ضعیف تری دارند، مانند کودکان و سالمندان می‌تواند به دستگاه عصبی مرکزی آسیب بسیار برساند.

یک درمان سنتی که در ایران و بسیاری از نقاط جهان مرسوم بود، پاشویه است. این درمان هنوز هم ارزش خود را حفظ کرده و حتی در کلینیک‌ها و بیمارستان‌ها استفاده می‌شود.

آیا این موضوع صحت دارد که حین تب نباید به بیمار چیزی داد تا بخورد؟

خیر. در واقع در گذشته‌ای نه چندان دور به عنوان نمونه ۳ دهه پیش اعتقاد بر این بود که وقتی شخص به ویژه کودکی تب می‌کند نباید به او غذایی داد، زیرا دمای بدن بالاتر می‌رود. مادربزرگ‌ها می‌گفتند بچه سنگین می‌شود و حال او بدتر خواهد شد. این موضوع از نظر علمی پذیرفته نیست و دقیقا عکس قضیه مطرح است.

پس یعنی باید بیمار تب دار را خوب تغذیه کنیم!

بله. وقتی دمای بدن بالا می‌رود، متابولیسم و سوخت و ساز هم افزایش پیدا می‌کند. در این حالت بدن که سعی می‌کند با عوامل بیگانه مبارزه کند به سرعت می‌خواهد میانجی‌های ایمنی تولید کند. در این میان سلول‌های ایمنی فعال می‌شود، کبد فعال می‌شود و برخی پروتئین‌ها را تولید می‌کند که برای محافظت از بدن و مبارزه با شرایط ناخواسته لازم است.

افزایش دمای بدن با کاهش میزان آب بدن همراه است، زیرا هنگام تنفس و یاعرق کردن میزان آبی که از سطح بدن تبخیر می‌شود، بالا می‌رود. پس حین تب نیاز به مایعات افزایش می‌یابد مواد اولیه و اصطلاحا اسید‌های آمینه‌ی مورد نیاز بدن در این شرایط از ماهیچه اسکلتی برداشت می‌شود و مغز مانند یک مدیر مدبر بر اساس برآورد اطلاعات، تصمیم گیری و برای بقای فرد به صورت موقت پروتئین‌های محیطی را با سیستمی بسیار هماهنگ تجزیه می‌کند.

اسید‌های آمینه‌ی آزاد شده وارد سلول‌های ایمنی می‌شوند و تولید آنتی بادی می‌کنند یا وارد کبد می‌شوند و آنتی ژن‌های دیگر تولید می‌کنند و... تا بدن با بیماری مقابله کند. در واقع نیاز فرد به مواد مغذی حین تب نه تنها کم نمی‌شود بلکه افزایش هم می‌یابد.

بیمار تب دار معمولا اشتها ندارد، با بی اشت‌هایی او چه باید کرد؟

اشتهای بیمار حین تب به شدت سرکوب می‌شود. ما باید این تصور را از ذهن مان دور کنیم که بیمار ۳ وعده هر وعده یک بشقاب غذا بخورد. درست است که بیمار باید در هر وعده یک بشقاب غذا مصرف کند، اما ممکن است یک ساعت طول بکشد تا بیمار غذا بخورد؛ بنابراین باید با صبر و حوصله و با محبت قاشق به قاشق غذا را به او بدهیم تا انرژی و مواد مغذی مورد نیازش فراهم شود.

اگر تب با تهوع و استفراغ همراه بود چه کنیم؟

در پاره‌ای موارد ممکن است تب با تهوع همراه باشد. این حالت باید حتما زیر نظر پزشک باشد.

کربوهیدرات و پروتئین دو نیاز عمده بیمار تب دار هستند

مهم‌ترین ماده غذایی که لازم است به فرد تب دار داده شود چیست؟

در درجه اول مایعات. افزایش دمای بدن با کاهش میزان آب بدن همراه است، زیرا هنگام تنفس و یا عرق کردن میزان آبی که از سطح بدن تبخیر می‌شود، بالا می‌رود. پس حین تب نیاز به مایعات افزایش می‌یابد. از نظر تغذیه بهترین کار این است که مایعات کافی به بدن بیمار برسانیم.

حتی اگر بیمار احساس تشنگی نمی‌کند و میل ندارد، نباید خیلی به حس بیمار اکتفا کنیم. چه بسا امکان دارد بیمار آن قدر بدحال باشد که به هوش نباشد یا نفهمد در چه وضعیتی است پس باید به اندازه کافی مایعات به بدن بیمار برسانیم.

اگر بیماری بی هوش باشد هم باید مایعات را از طریق وریدی به وی برسانیم.

این مایعات باید از چه نوعی باشد؟

بهترین مایع اول آب است. در کنار آن همه نوع آب میوه (از نوع خانگی) می‌توان به بیمار تب دار داد، چون هم منبع خوب ویتامین C؛ و کربوهیدرات است و هم می‌تواند اندکی از کالری بیمار را تأمین کند. در ضمن محرک ترشح هورمون انسولین است و به ورود اسید‌های آمینه به بافت‌های ماهیچه‌ای کمک می‌کند. شیر هم از آن دست مایعاتی است که قدیم‌ها مصرف آن را برای بیمار تب دار، منع می‌کردند. اتفاقا دادن شیر به بیمار، چون هم از نظر پروتئین و تا حدودی از نظر کالری غنی است و کلسیم بالایی نیز دارد، توصیه می‌شود.

غیر از مایعات، بیمار تب دار به چه مواد غذایی دیگری نیاز دارد؟

نیاز‌های تغذیه‌ای بیمار باید برطرف شود، کربوهیدرات و پروتئین دو نیاز عمده بیمار هستند که بخش مهمی از کالری دریافتی وی را تشکیل می‌دهند. مصرف کربوهیدرات از آن جا که محرک ترشح هورمون انسولین است و به ورود اسید‌های آمینه به بافت‌های ماهیچه‌ای کمک می‌کند، مفید خواهد بود.

مصرف پروتئین هم از اهمیت زیادی دارد، زیرا پروتئین‌هایی که تجزیه می‌شوند به سرعت می‌توانند سبب نحیف شدن فرد شوند. زمانی که توده ماهیچه‌ای بیمار کاهش یابد، می‌تواند روی بسیاری از جنبه‌های سلامت او تاثیر بگذارد و حتی پاسخ به درمان را کاهش دهد. تمام تلاش ما باید این باشد که توده ماهیچه‌ای بیمار را حفظ کنیم. داشتن یک برنامه غذایی منظم می‌تواند در این شرایط بسیار مفید باشد. یک سوپ رقیق حاوی مواد غذایی مانند انواع سبزی ها، گوشت ها، مواد نشاسته‌ای مانند سیب زمینی و حتی لبنیات می‌تواند تا حد زیادی به بیمار کمک کند.

بین میوه و سبزی‌ها انواعی را نداریم که برای کاهش تب بهتر از باقی باشند. دلیل این که به بیمار تب دار بیشتر لیموشیرین می‌دهند، یک باور اشتباه است که فکر می‌کنند لیمو ویتامین C. بالایی دارد و ایمنی بدن را تقویت می‌کند. در صورتی که برخی سبزی‌ها ویتامین C. بسیار بالاتری نسبت به لیمو دارند. به عنوان نمونه ویتامین C. بروکلی و کلم سفید یا توت فرنگی بسیار بیشتر از لیموشیرین است؛ بنابراین خوردن یک سوپ رقیق کلم بیشتر از لیمو به فرد تب دار کمک می‌کند.