چه کنیم تا رزق و روزیمان زیاد شود؟

انفاق، صدقه، روزی، شاید بی‌راه نباشد اگر بگوییم امروز مسئله معیشت و اقتصاد مهم‌ترین دغدغه خانواده‌ها به شمار می‌رود و هر فردی دنبال این است که برای خانواده‌اش رفاه و آسایش فراهم کند. دیدن خانه‌های مجلل و ماشین‌های لاکچری پولدار‌ها هم به این خواست مردم دامن می‌زند که بخواهند زندگی در رفاه را لمس کنند. اما چگونه می‌توان پولدار شد؟ اصلا اسلام دست و پای ما را برای داشتن رفاه و آسایش مادی باز گذاشته؟ آیا زنان هم در بهبود معیشت خانواده نقش دارند؟ قرآن به عنوان کتاب زندگی، درباره معیشت و اقتصاد خانواده، حرف‌هایی دارد که در ادامه به بخشی از این موضوعات می‌پردازیم.

اسلام نه با ثروت و رفاه مخالف است و نه بر فقیر ماندن تاکید می‌کند. در گفتمان دینی، کسب درآمد حلال، ارزش است (۱) خداوند در آیه ۱۷۲ سوره بقره مادیات را مقدمه رسیدن به معنویات بیان می‌کند و استفاده از نعمت‌های خدا را حق همه بندگان می‌داند. البته قرآن مال و ثروت را مادامی که علاقه افراطی به آن وجود نداشته باشد خیر می‌داند و تاکید می‌کند که انسان نباید تمام همتش برای جمع‌آوری و افزودن ثروت باشد که در این صورت از امور مهم دیگر غافل می‌شود. 

قرآن سفارش می‌کند اگر تنگدست شدید از آنچه خدا به شما داده انفاق کنید. در سوره بقره آیه ۲۶۱ پاداش صدقه‌ی انفاق کنندگان را مانند دانه‌ای مثال زده که هفت خوشه از آن می‌روید و هر خوشه صد دانه دارد

در احادیث هم آمده مردی که در راه خانواده زحمت می‌کشد، مانند مجاهد در راه خداست. همچنین گفته شده، بر صاحبان نعمت واجب است که بر افراد تحت سرپرستى خود، توسعه دهند و به زندگى آنان گشایش بخشند. 

بعضی از متدینین توقع دارند، چون اهل عبادت و نماز و روزه هستند، وضع معیشتی خوبی هم داشته باشند، اما غافل از اینکه نابرده رنج گنج میسر نمی‌شود. قرآن تنها راه موفقیت و بهره‌مندی انسان را سعی و کوشش می‌داند و این که منتظر مال بادآورده باشیم در اسلام جایگاهی ندارد.

امیرالمومنین (علیه‌السلام) فرموده کسی که پیوسته تنبلی کند، در رسیدن به آرزویش ناکام می‌شود.  از ابن عباس هم نقل شده که پیامبر (ص) هرگاه به کسى نگاه مى‌‌کرد و از او خوشش مى‌‌آمد، مى‌‌فرمود: شغلى هم دارد؟ اگر مى‌‌گفتند: نه، مى‌‌فرمود: از چشمم افتاد. 

البته تنها کار و تلاش ملاک نیست، بلکه تخصص، تعهد و امانتداری هم مورد توجه است. قرآن در آیه ۲۶ سوره قصص به بیان اهمیت تخصص و تعهد، پرداخته است. امروزه برای جذب نیروی کار، کارآمدی و تخصص حرف اول را می‌زند. بی‌شک کسی که توانمند و با استعداد، درستکار و امانتدار بوده و اهل خیانت نباشد، بیکار نمی‌ماند؛ بنابراین بهتر است سرپرست خانواده شرایطی فراهم کند که اعضای خانواده تخصصی متناسب با علاقه و استعدادشان داشته باشند، تا هیچوقت نگران درآمد و روزی خود نباشند.

قرآن جدا از اینکه کار و تلاش را پایه و اساس پیشرفت و موفقیت معرفی می‌کند، راهکار‌هایی هم برای افزایش رزق و روزی بیان کرده است. قرآن سفارش می‌کند اگر تنگدست شدید از آنچه خدا به شما داده انفاق کنید.  در سوره بقره آیه ۲۶۱ پاداش صدقه‌ی انفاق کنندگان را مانند دانه‌ای مثال زده که هفت خوشه از آن می‌روید و هر خوشه صد دانه دارد.

شاید اینکه انفاق می‌تواند فقرزدایی کند، با عقل ما سازگار نباشد، اما منطق توحیدی قرآن یاد می‌دهد که با هر دست بدهی از همان دست پس می‌گیری. در احادیث زیادی هم آمده که صدقه بر روزى و دارایى صدقه دهنده مى‌افزاید  و یا هر وقت فقیر شدید، صدقه دهید و با خدا تجارت کنید. 

ایمان، تقوا و دوری از گناه  و همچنین شکر نعمت‌های خدا  از دیگر مواردی است، نعمتتان را افزون می‌کند. البته منظور از شکرگزاری، فقط گفتن ذکر «الحمدلله» و «خدا را شکر» نیست که این فقط شکر زبانی است. شکر، سه مرحله قلبی، زبانی و عملی دارد که باعث افزایش رزق و روزی می‌شود.

حال و هوای معیشت مردم، این روز‌ها خیلی خوش نیست و مشکلات اقتصادی سفره‌های مردم را کوچک کرده است. زن و مرد دوشادوش هم کار می‌کنند، اما باز هم هشتشان گرو نه‌شان است. اما با همه این اوصاف، اسلام مرد را مدیر اقتصادی خانواده می‌داند و زنان را در درجه اول مسئول درآوردن خرجی نمی‌داند. با توجه به آیه ۳۲ سوره نساء، اگر زنی بخواهد کار کند و فعالیت اقتصادی داشته باشد، درآمدش متعلق به خودش است و وظیفه‌ای نسبت به هزینه‌های زندگی ندارد. البته این نکته برای آن است که مردان بدانند نباید همسرشان را مجبور به کار کردن کنند، وگرنه اگر زنی با اختیار خودش بخواهد بخشی از مخارج خانه را به عهده بگیرد، حتما کار پسندیده‌ای انجام داده و بنیان خانواده را مستحکم کرده است.