ساختار غیررسمی اما قدرتمند زباله‌گردی

فاطمه اکبرپور با اشاره به ابعاد مختلف معضل زباله‌گردی خاطرنشان کرد: مسئله زباله‌گردی و جمع‌آوری پسماند قبل از اینکه یک معضل زیست‌محیطی باشد، یک چالش اجتماعی است. اگر از بعد اجتماعی مسئله و به اصطلاح وندالیزم(vandalism) عبور کنیم و به ابعاد زیست‌محیطی این موضوع برسیم، این نکته را متوجه می‌شویم که تا زمانی که دسترسی به مخازن پسماند وجود داشته باشد، زباله گردی نیز وجود خواهد داشت.

رئیس اداره ارزیابی محیط زیست و بررسی آلودگی هوا و تغییر اقلیم استان تهران تاکید کرد: اگر شیوه جمع‌آوری پسماند ما تغییر نکند و مخازن پسماند در هر ساعت از روز در دسترس زباله گردان باشد، حل این معضل امکان پذیر نخواهد بود همچنین مشکلات اقتصادی، اجتماعی و معیشتی نیز به این موضوع دامن می‌زند و باعث می‌شود حتی کارگران مسکن نیز با توجه به رکود این بازار دست به زباله‌گردی بزنند.

وی با اشاره به ویژگی‌های سیستم فعلی جمع‌آوری پسماند گفت: شیوه فعلی جمع‌آوری پسماند با ایجاد مخازن زباله در سطح شهر اجرایی شد. این سیستم با هدف کاهش هزینه‌های جمع‌آوری پسماند از در منازل طراحی شد و تا حدودی نیز به این مهم دست یافت. مزایای این سیستم شامل صرفه جویی در زمان و هزینه برای مدیریت پسماند می‌شود اما ایراد اصلی این روش قابل دسترس بودن زباله برای زباله‌گردان است که سبب بروز مشکلات دیگری مانند نشت شیرابه می‌شود همچنین آلودگی آب، خاک و هوا از دیگر پیامدهای مدیریت نادرست پسماند است.

رئیس اداره ارزیابی محیط زیست و بررسی آلودگی هوا و تغییر اقلیم محیط زیست استان تهران با تاکید بر رشد روزافزون غول زباله‌گردی در پایتخت ادامه داد: پدیده زباله‌گردی، ساختار غیررسمی قدرتمندی پیدا کرده است. منافع مشترکی که این کسب و کار غیررسمی برای گردانندگان آن و بخش رسمی مدیریت پسماند یعنی شهرداری و پیمانکاران دارد، سبب شده است تا برخی پیمانکاران با زباله‌گردان به عنوان بخش غیررسمی وارد معامله شوند و در واقع یک یا چند محله را در اختیار آن‌ها قرار دهند حتی در برخی از موارد زباله‌ای که توسط زباله‌گردان جمع آوری می‌شود به خود پیمانکاران فروخته می‌شود. این روابط غیرقانونی سبب می‌شود تا دسترسی زباله‌گردان به مخازن زباله تسهیل و به‌راحتی این پدیده شوم گسترده‌تر شود.

اکبرپور تاکید کرد: این اطلاعات بر اساس بررسی‌های ما به دست آمده است و به احتمال فراوان روش‌های دیگری نیز برای فعالیت زباله‌گردان وجود دارد.

وی با اشاره به سود بالای فروش زباله اظهارکرد: از طرفی افزایش قیمت زباله و سودی که در فروش آن وجود دارد، افراد بسیاری را ترغیب به فعالیت در این حوزه کرده است. سهولت دسترسی به پسماند درکنار گردش مالی بالای آن، روز به روز به تعداد زباله‌گردان می‌افزاید و زباله‌گردی را گسترده تر می‌کند.

اکبرپور با تاکید بر لزوم ایجاد تغییرات در سیستم فعلی جمع‌آوری پسماند گفت: یکی از دلایلی که نتوانسته‌ایم تفکیک از مبدا را به‌خوبی انجام دهیم و در واقع تفکیک از مخزن داریم، همین پدیده زباله گردی است. پس از سال‌ها مسئولان مربوطه متوجه شده‌اند که سیستم فعلی مدیریت پسماند با ویژگی‌های هندسی شهر تهران همخوانی ندارد. این روش باعث شده است تا فرکانس جمع‌آوری پسماند حتی به سه بار در روز نیز برسد.

رئیس اداره ارزیابی محیط زیست و بررسی آلودگی هوا و تغییر اقلیم محیط زیست استان تهران اضافه کرد: با توجه به تنوع فرهنگی و حتی اقلیمی شهر تهران، تراکم جمعیت و هندسه معابر شهری باید مدیریت پسماند در شهر تهران با روش‌های تلفیقی و استفاده از فناوری‌های جدید انجام شود. در همین راستا در برخی از مناطق و شهرک‌ها مانند اکباتان طرح‌هایی به‌صورت پایلوت در حال اجراست البته نباید از این موضوع غافل شد که تغییر سیستم بزرگی مانند سیستم پسماند در شهر بزرگی مانند تهران یک شبه امکان پذیر نیست و باید به‌صورت مرحله به مرحله انجام شود.

وی با اشاره به تفکیک نادرست پسماند شهری در پایتخت اظهارکرد: طبق آئین‌نامه جمع‌آوری پسماند، هدف اصلی طرح جامع پسماند این است که زباله به‌صورتی جمع‌آوری شود که تفکیک به‌درستی صورت بگیرد.در حال حاضر تفکیک از مبدا در شهری مانند تهران به‌درستی انجام نمی‌شود. هم اکنون حجم پسماند تفکیک شده در مبدا، مخزن و مقصد یعنی مراکز جمع‌آوری پسماند مانند آرادکوه در نهایت به ۱۲۰۰ تن می‌رسد.

رئیس اداره ارزیابی محیط زیست و بررسی آلودگی هوا و تغییر اقلیم محیط زیست استان تهران اضافه کرد: در مجموع «حدود ۱۷ درصد از کل پسماندهای تولیدی شهر تهران» به‌صورت رسمی ( تفکیک از مبدا) و به‌صورت غیررسمی ( تفکیک در مقصد، تفکیک از مخازن و زباله گردها) تفکیک می‌شود. بر این اساس هشت درصد از «کل پسماندهای تفکیک شده» به‌صورت رسمی یعنی از مبدا، ۱۴ درصد پسماندهای تفکیک شده به صورت تفکیک غیررسمی در مقصد  و ۷۸ درصد پسماندها به‌صورت تفکیک از مخازن و زباله‌گردها و پیمانکاران شهرداری تفکیک می شود. این رقم با توجه به اینکه پسماند خشک ما قابلیت تفکیک دارد باید بیشتر شود.

وی با تاکید بر لزوم فرهنگ‌سازی و آموزش مردم برای تفکیک صحیح پسماند گفت: اصلی‌ترین راه حل این مشکل، فرهنگسازی و آموزش درست به مردم است تا تفکیک درست و مناسب از مبدا انجام شود. از طرفی باید زیرساخت و بستر مناسب برای ایجاد انگیزه میان مردم فراهم شود. اگر مردم حس کنند که تلاش آنان در راستای تفکیک پسماند منجر به مدیریت صحیح آن می‌شود، به‌طور قطع بیشتر تلاش خواهند کرد تا استاندارد های مدیریت پسماند را رعایت کنند.

اکبرپور در پایان اظهارکرد: در حال حاضر بسیاری از مردم از این موضوع شکایت دارند که علی‌رغم تفکیک از مبدا، شاهد این مسئله هستند که زباله تفکیک شده بازهم مخلوط می‌شود و در واقع تفکیکی که مردم انجام می‌دهند بی ثمر می‌شود. ما اگر بتوانیم حتی به ۲۰ تا ۳۰ درصد تفکیک پسماند برسیم، پیشرفت زیادی کرده‌ایم. تفکیک پسماند علاوه بر ابعاد اقتصادی و سودی که به ما می‌رساند، از دفن بی‌دلیل پسماند جلوگیری می‌کند و سبب حفظ محیط زیست می‌شود. پسماند می‌تواند به عنوان طلای کثیف منبع درآمدی برای ما باشد و در کنار آن به حفظ آب، خاک و هوای ما نیز کمک کند./ایسنا