رافائل گروسی یک گام به پیش دو گام به پس

امیررضا نظری

روزنامه‌نگار

در اسفند ماه سال ۹۹ رابرت مالی نماینده ویژه ایالات متحده آمریکا در امور ایران و عضو ارشد مذاکره کننده آمریکا در برجام، جهت آغاز مذاکرات احیای برجام اعلام آمادگی کرد.

دور اول مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا با حضور کشورهای عضو توافق هسته‌ای برجام با هدف رفع تحریم‌های ایران و بازگشت این کشور به محدودیت‌های اتمی، در ۱۷ فروردین ۱۴۰۰ در وین پایان یافت و طرفین بر ادامه گفت و گو در روز جمعه ۲۰ فروردین ۱۴۰۰ توافق کردند.

این مذاکرات در قالب احیای برجام و با حضور اعضای توافق برجام تحت عنوان کمیسیون مشترک برجام انجام می‌شد. 

در این گفتگوها تعهد ایران کاهش غنی‌سازی و از سرگیری تعهدات بود، آمریکا هم متعهد شد تحریم‌های دوره ترامپ را لغو کند. 

سید عباس عراقچی مذاکره کننده ارشد کشورمان در مذاکرات وین در گفت‌وگو با شبکه NHK ژاپن با اذعان به دشواری راه پیش رو گفته بود: بزرگترین مانع احیای برجام این است که ایالات متحده تمایلی به متوقف کردن تحریم‌های اعمال شده توسط دولت ترامپ ندارد. موضع ما این است که اگر ایالات متحده بخواهد به توافق هسته‌ای برگردد، علاوه بر تحریم‌های مرتبط با برجام، باید کلیه تحریم‌های اعمال شده توسط دولت قبلی را لغو کند. 

مذاکرات وین با دستور مستقیم رهبر معظم انقلاب در ۲۵ فروردین ۱۴۰۰ رسما آغاز شد. رهبر انقلاب از مذاکره کنندگان خواستند که مذاکره را بدون وقت‌کشی ادامه دهند. این دستور زمانی صادر شد که اسرائیل با تروریسم هسته‌ای در نطنز به دنبال بر هم زدن مذاکرات وین و عقب نشینی ایران بود. با توصیه رهبری مبنی بر این که فرسایشی شدن مذاکرات برای کشور ضرر دارد، موضع خود در برابر کارشکنی‌های داخلی و خارجی مشخص کردند. 

در این زمان که تقریبا معادل پایان فروردین بود عراقچی تأکید کرد که هیات ایرانی هر زمان که روند گفت وگوها به سمت زیاده خواهی، وقت‌کُشی و چانه زنی‌های غیرمنطقی برود، رایزنی‌ها را متوقف خواهد کرد.

از سویی دیگر عراقچی در توئیتی نوشت: نمی‌دانم "منبع مطلع" پرس تی وی در وین کیست، اما هر که هست اصلا مطلع نیست.

پرس تی وی در خبری به نقل از منبع خبری مطلعی که نام آن را ذکر نکرده بود گزارش داد که آمریکا به دنبال تعلیق تحریم است نه لغو تحریم!

این روند ادامه داشت تا افشای بمب خبری فایل صوتی ظریف.

 ۹ اسفند ۹۹ در فایل صوتی ظریف افشا شد که ظریف گفته است: عزیزانی که در کار دولت اختلال ایجاد می‌کنند متوجه نیستند که ۶ ماه بعد وضعیت با الان متفاوت است. 

از این زمان ادامه کار سخت شد و مذاکرات بار دیگر با بن‌بست مواجه شد.

گرچه گروسی دو مرتبه در اسفند و بار دیگر اردیبهشت و خرداد به ایران امد ولیکن روند احیای برجام قفل شد.

حسام الدین آشنا به عنوان چهره نزدیک به دولت در گفتگو با روزنامه لبنانی گفت اگر آمریکایی ها آمادگی داشته باشند ما حاضریم اول تعهدات را اجرا کنیم. 

این حرف هم خللی در عملکرد آمریکا ایجاد نکرد و در واقع افشای فایل صوتی اراده آمریکا برای مذاکره را تحت الشعاع قرار داد. 

بعد از انتخابات ریاست جمهوری ایران، آمریکا پیشنهاد کرد مذاکره تا استقرار دولت جدید ایران تعطیل شود.

اما دوره انتقال قدرت در ایران دو ماه طول کشید و در این فاصله دسترسی آژانس به دوربین‌ها قطع شد.  

ایران نیز اعلام تا آمریکا تعهداتش را انجام ندهد دسترسی به دوربین‌ها تا استقرار دولت جدید معلق خواهد ماند.  

البته رئیسی اعلام کرد ما ترسی از مذاکره نداریم، اما مذاکره برای مذاکره نمی‌کنیم. همزمان دو هفته پیش بنا به گزارش‌ها، آژانس متوجه شد فعالیت‌های هسته‌ای ایران به طرز عجیبی افزایش یافته است. به همین خاطر شورای حکام تهدید کرد در نشست پیشِ روی شورا در وین، گزارشی که از آژانس آمده موجب صدور قطعنامه علیه ایران می‌شود و پرونده به شورای امنیت ارجاع می‌شود. 

با طی این پروسه و گزارش آژانس، مشخص شد روند سال ۸۴ و ارجاع از آژانس به شورای حکام و شورای امنیت در حال تکرار است.

با این مقدمه و در همین راستا گروسی وارد تهران شد تا نظر مقامات ایران برای بازدید را جلب کند و تضمین فعالیت دوربین و مموری و نظارت‌ها را بگیرد. وی روز یکشنبه به تهران آمد و توافق برای تعویض کارت‌های حافظه حاصل شد.

اما صبح دوشنبه گروسی در اظهارات ضد ایران از یکسری فعالیت‌های ایران در حوزه هسته‌ای ابراز نگرانی کرد. ساعاتی بعد نشست خبری شروع شد این بار او در نشست مواضع دیپلماتیک و بیطرفانه‌ای گرفت و اعلام کرد: "قرار است طی چند روز آتی به ایران بروم تا با مقامات عالی ایران گفتگو کنم و در این راستا هم آقای اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی قرار است به وین مقر استقرار آژانس بیاید." اکنون نشست شورای حکام تا جمعه ادامه دارد و روز جمعه دقیقا معلوم می‌شود که قطعنامه علیه ما صادر می‌شود یا خیر.

در این بازه زمانی گمانه‌زنی‌ها مبنی بر عدم صدور قطعنامه است و شواهد نشان می‌دهد بنا بر این است که اعتماد سازی شود.

نکته قابل تامل در این پروسه این است که رئیس دوره‌ای شورای حکام هم‌اکنون کانادا است و انتظار می‌رود تضاد و تقابل دولت کانادا با ایران در این مقطع مسئله‌ساز شود.  

در این مقطع سرنوشت پرونده ایران از دو حال خارج نیست؛ یا قطعنامه علیه ایران تصویب می‌شود یا تصویب نمی‌شود. اگر قطعنامه تصویب نشود که به نفع ایران خواهد شد. بازرسی‌ها ادامه می‌یابد و کارت حافظه دوربین‌ها تعویض خواهد شد و دوربین‌های تخریب شده تعمیر و راه‌اندازی می‌گردد.

در نهایت و در راستای قوانین ان پی تی و افزایش نظارت‌ها، آژانس تا حصول گزارش مثبت فعالیت ایران را تحت نظر خواهد داشت و به مذاکرات احیای برجام در سال ۹۹ بازمی‌گردیم و لغو تحریم‌ها در دستور کار قرار خواهد گرفت.

اما اگر شورای حکام علیه ایران قطعنامه تصویب کند به سال ۸۴ بازمی‌گردیم و از آنجا که متحدان آمریکا، لابی عربستان و اسرائیل در شورای امنیت دست بالا را دارند می‌توانند شرایط را به ضرر ایران رقم بزنند. از آنجا که تمام وجوه سیاسی اقتصادی کشور تحریم شده و آخرین گلوله تهدید ایران را شلیک کرده‌اند، تنها گزینه ممکن گزینه برخورد نظامی است. 

دیروز پیش از آغاز نشست شورای حکام و بعد از انتشار مصاحبه گروسی در باب نگرانی از عدم تضمین ایران، سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه ایران گفت که اطلاعات دوربین‌های مستقر در سایت‌های اتمی ایران در اختیار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار نمی‌گیرد و دسترسی آژانس به حافظه دوربین‌ها زمانی ممکن است که توافقی حاصل شود.

خطیب‌زاده، ۲۲ شهریور با اشاره به پیگیری نشست دیروز «شورای حکام آژانس» از سوی ایران، تاکید کرد که کارت حافظه دوربین‌های مستقر در مراکز اتمی ایران به‌دلیل پر شدن، تعویض می‌شوند، اما این کارت‌ها به آژانس تحویل داده نخواهند شد.

در همین روزها و قبل از سفر گروسی، رژیم صهیونیستی در اظهاراتی خصمانه مدعی شد یک سایت هوانوردی در کاشان شناسایی شده است که گروه‌های عراقی و لبنانی در آنجا آموزش پهپادی می‌بینند. این اظهارات در صورتیکه پرونده ایران به شورای امنیت برود، برای ما مشکل‌ساز خواهد بود. 

به این ترتیب در انتهای شهریور و برگزاری هفتاد و ششمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل، مقامات سیاست خارجی ایران که به احتمال زیاد در این نشست حضور خواهند داشت باید با روش‌های دیپلماتیک باب مذاکره را باز نگهدارند‌.