کرونایی شدن باورها

مستقل آنلاین، محمد صادق ربانی عضو بازنشسته هیئت علمی دانشگاه تهران/

"خورجین شخصی را دزدیدند و اموال او که درون خورجین بود، بر باد رفت. مردمان بگفتند: سورۀ یاسین بخوان که با خواندن آن مال پیدا بشود. مالباخته گفت: کل قرآن درون خورجینم بود"

عبید زاکانی

در روزهای جاری ویروس کرونا تقریبا در هر موضوعی که از آن بحث می‎شود حضور دارد. بررسی جامع اثرات آن به سادگی و سرعت ناممکن می‌نماید. زیرا کرونا هنوز در جولان است و ظاهرا به این زودی‌ها قصد فروکش کردن ندارد. از این رو بررسی عملکرد کرونا را باید هرچه محدود کرد تا بتوان به نتیجۀ ملموسی در محدوۀ مربوط دست یافت. در بررسی مهمترین اثرات کرونا در کشورمان، تفاوت‌های بارزی از نظر اهمیت تأثیرگذاری با سایر کشورها دارد. زیرا همۀ کشورها، به ویژه کشورهای پیشرفته، بیش از هرچیزی نگران سلامت شهروندانشان و سپس نگران تأثیرات اقتصادی کرونا بر آیندۀ کشورشان هستند. این نگرانی‎ها در ایران دارای چنان اهمیتی نیست. زیرا مردم و مسئولین آگاهند که کشتار ناشی از تصادفات جاده‌ای، سیل و زلزله و قربانیان .. خیابانی فراتر از کشتاری است که تاکنون کرونا در کشورمان به جا گذاشته است.

شاخص دوم نگرانی سایر کشورها وضعیت اقتصادی و معیشت مردم است. در این مورد هم ایران به جهت تحریم‎های طولانی از یک سو و هزینه‌های برون مرزی و حوزه‌های فرهنگی و تبلیغاتی از سوی دیگر، وضعیت فرودستی را برای جامعه پیش از ورود کرونا ایجاد کرده که کرونا وضع را از آنچه که بوده نمی‎تواند خیلی بدتر کند. در خصوص تکانه‌ای که کرونا در باور مردم ما ایجاد خواهد کرد، در قیاس با سایر کشورها، بسیار افزون‌تر است. زیرا کشور ما از معدود کشورهایی است که تحت فرمان باورهایی حرکت می‎کند که بنیان این باورها به نوعی کرونا زده شده است. هراس از فروریزی باورها را در واکنش‌هایی همچون لیسیدن ضریح، بازگشایی درب حرم حضرت معصومه، تشییع جنازه پرجمعیت یکی از سرداران در بحبوحۀ شیوع کرونا به صراحت می‎توان دید. حضور در بیمارستان‌ها و استفاده از تربت و گلاب برای تشفی بیماران، مجرّب دانستن طب اسلامی در مبارزه با کرونا همگی نشان هراس از تغییرات است. نحوۀ مواجهه کشورهای مختلف با کرونا و میزان موفقیت کشورها در این مبارزه متفاوت بوده است. میزان مرگ و میر در آمریکا از همۀ کشورها پیشی گرفته و آمار آن در ایالت نیویورک از سایر ایالت‌ها بیشتر است. فرماندار این ایالت در بیستم فروردین ماه با نگرانی و لحن هشدار دهنده‌ای خطاب به مردم گفت میزان ابتلا تا دو‌سه روز آینده به اوج خود می‌رسد. او‌ اضافه کرد این کار خدا نیست، بستگی به خودمان دارد تا از شیوع بیشتر بیماری جلوگیری کنیم. هدف یادداشت حاضر بیشتر تمرکز بر جمله‌ایست که فرماندار، خداوند را از عاملیت شیوع بیشتر بیماری جدا می‎داند. جامعه نسبتا مذهبی آمریکا بر هشدار فرماندار خرده نمی‎گیرد. اما گویا گفتۀ فرماندار مسئولانه، آگاهانه و حساب شده بوده است. او مسئولیت عواقب بی‌احتیاطی مردم را به عهده خودشان می‌گذارد و صریحا به افراد جامعه گوشزد و اخطار می‌کند تا با سلب مسئولیت از خود، خدا را در شیوع بیماری به عنوان عامل مرگ و میر و ابتلای بیشتر افراد معرفی نکنند. در حالی که دفع شر کرونا خواسته مشترک همۀ انسان‌هاست ولی، در برداشت عوامانه و عوامفریبانه از دعا، عامل و مقصر اصلی در مرگ و میر و ابتلائات مردم، خداست. فرماندار مسئولیت گسترش کرونا را به انسان‌هایی نسبت می‎دهد که از عقل خدادادی برای مبارزه با کرونا استفاده نمی‎کنند. ضریح لیسی ملازم با مسئولیت ناپذیری و مقصر دانستن خدا در مصایبی است که بر انسان وارد می‎شود. ضریح لیسی چهرۀ رسوا و خط مقدم جبهۀ خرافه است. پرسشی مطرح است اینکه اگر واقعیت چنان آشکار است، چگونه است که این مدعیان همچنان بساطشان پهن است و از تبلیغات‌شان چیزی کم نمی‎شود. در پاسخ در خصوص کرونا باید گفت که محاسبۀ این مدعیان چندان هم به خطا نیست. زیرا برطبق تجربه و آمار، بیش از نود درصد بیماران مبتلا به کرونا بهبود می‎یابند. از مردگان که ندا و اعتراضی بر نمی‎آید. به این ترتیب بسیاری از شفا یافتگان که خوشبختانه جمعیت زیادی را هم تشکیل می‎دهند، بی‌صاحب و بی‌مدعی شفایافتگی هستند. اغلب بیماران خودشان هم نمی‎دانند که چه میزان خوردن تربت یا گلاب و احیانا استعمال روغن بنفشه در بهبود آن‌ها تاثیر داشته و چه میزان آن را مدیون دفاع بیولوژیکی بدن هستند. بیماران شفا یافته به تناسب قدرت تبلیغاتی پشت جبهه متولی پیدا می‌کنند تا نتایج بهبود آدمیان را مصادره به مطلوب ‎کنند. این متولیان ناگزیر باید به پرسش‌های محتوم دیگری جواب بدهند که اگر اقدامت آن‌ها، نجات بخش هستند؛ چگونه است که بیش از هفت میلیارد انسان دیگر که شیعه نبوده و زیارت عاشورا و حدیث کسا نمی‎خوانند شفا می‎یابند؟ زمان آزمایش هم اکنون و در کوران کشتار بی‌امان کروناست. اینان گویا مطمئن هستند که آزمونی در کار نیست و با هر معترضی می‎توانند آن کنند که بارها و سال‌ها کرده‌اند. دیر یا زود کرونا پس از گشت و گذاری که کرد و جولانی که داد توسط دانشمندان مهار خواهد شد و آرام خواهد گرفت. کرونا زدگی باورهای مردم هم دائمی نخواهد بود.