چه زمانی به روان‌پزشک مراجعه کنیم؟

نسیم نکویی در خصوص اختلالات روانی، تصریح کرد: سلامت روان تعاریف متعددی دارد و اهمیت سلامت روان بر کسی پوشیده نیست چراکه وضعیت سلامت روان فرد با وضعیت عاطفی، احساسی، اجتماعی و زیست‌شناختی او ارتباط تنگاتنگی دارد؛ این‌که فرد بتواند عملکرد کاری، اجتماعی و ارتباطی خود را در جامعه حفظ کند و احساس بهینه‌ای از نیک زیستی و رفاه خودش به لحاظ جسمی، روانی و اجتماعی داشته باشد نشانه حد قابل قبولی از سلامت روان است.

وی افزود: در بهترین حالت فردی که از سلامت روان برخوردار است قادر است توانایی‌های خود را بشناسد، رشد کند، با استرس‌های معمول زندگی کنار بیاید، مولد و ثمربخش باشد و به افراد دیگر کمک کند.

این روان‌پزشک اظهار کرد: با توجه به ابعاد سلامت روان، بیماری‌ها و اختلالات روانی نیز طیف وسیعی دارد و با اشکال و تظاهرات مختلف خود را نشان می‌دهد، برای نمونه می‌توانیم به فردی اشاره‌کنیم که ممکن است ساعت‌ها از وقت خود را به کارهایی مانند شست‌وشو، تمیز کردن و رعایت بهداشت بیش‌ازحد اختصاص دهد و این کار ممکن است به‌قدری افراطی باشد که عملکرد عادی او را به هم زده و موجب شود فرد با دیگر اعضای خانواده مشکل داشته باشد.

وی تأکید کرد: همچنین برخی افراد برای اینکه در جمع حاضر شوند و صحبت کنند یا مطلبی ارائه دهند با اضطراب زیادی مواجهه می‌شوند و خجالت می‌کشند، برخی در رابطه عاطفی خود یا ازدواج دچار مشکل می‌شوند، برخی به افسردگی مبتلا می‌شوند که در پی آن شاهد تغییر الگوی خواب و اشتها، خلق غمگین، افت عملکرد شغلی و اجتماعی و گاهی افکار خودکشی خواهیم بود.

نکویی اظهار کرد: برخی از افراد نیز مشکلات مزمن‌تری را تجربه می‌کنند برای مثال مشکلاتی از قبیل توجه و تمرکز که از دوران کودکی و نوجوانی با آن‌ها روبه‌رو هستند، برخی تظاهرات اختلالات خلقی را نشان می‌دهند یعنی گاهی بسیار پرانرژی هستند و گاهی احساس افسردگی می‌کنند.

وی بیان کرد: نمونهٔ دیگر، دارای اختلالات شخصیت هستند که شامل الگوهای تکرار شونده در روابط، رفتارها و واکنش‌ها هستند که به علت ناکارآمد بودنشان باعث اختلال در عملکرد اجتماعی، شغلی و ایجاد اضطراب و تنش می‌شوند. همهٔ این‌ها نمونه‌هایی از مشکلات سلامت روان هستند که متخصصان سلامت روان در کار بالینی روزانه خود با آن مواجه می‌شوند.

این روان‌پزشک یادآور شد: عواملی مختلفی در بروز اختلالات روانی مؤثر هستند، برخی از این‌ها عوامل زیست‌شناختی و ژنتیکی هستند یعنی افراد سابقه ابتلا به بیماری یا زمینه اختلال روانی را در خانواده یا ساختار ژنتیکی‌شان دارند. برخی افراد ممکن است تجربه عاطفی زندگی، ساختار روانی و شخصیتی‌شان طوری باشد که آن‌ها را در معرض ابتلا به اختلالات روانی قرار دهد، نوع شخصیتی که فرد دارد ممکن است باعث شود که فرد تجارب خاصی را در زندگی پیدا کند و بیشتر در معرض اختلالات روانی قرار گیرد.

وی تصریح کرد: عوامل اجتماعی مانند فقر، بیکاری و نابرابری مشکلات دیگری هستند که ممکن است در بروز این اختلالات نقش داشته باشند، علل اختلالات روان‌پزشکی متنوع است و مشکلات روان‌پزشکی اغلب چندعاملی هستند، اگرچند عامل هم‌زمان باهم وجود داشته باشد احتمال ابتلا به اختلال افزایش پیدا می‌کند بنابراین اهمیت دارد که فرد در وهلهٔ اول بیماری که با علائم اختلال روانی روبه‌رو می‌شود به روان‌پزشک مراجعه کند.

مشکلات روانی خود را پنهان نکنیم

 نکویی افزود: تشخیص درست اختلالات اهمیت بالایی دارد، جنبه‌های مختلفی که می‌تواند به وجود آورنده اختلال روانی باشد باید مورد توجه قرار بگیرد و ابعاد زیستی و روانی اجتماعی که در ایجاد تشدید و تداوم اختلالات نقش دارند باید دقیق بررسی شود، باورهای نادرست در مورد اختلالات روانی باعث می‌شود گاهی اوقات افراد دیر به متخصصین سلامت روان مراجعه کنند یا بعد از مراجعه از دستورات دارویی و درمانی به‌خوبی پیروی نمی‌کنند بنابراین روند درمان بیماری با اختلال مواجه می‌شود و گاهی نیز افراد اصلاً مراجعه نمی‌کنند.

وی یادآور شد: افراد و خانواده‌ها باید به مشکلات سلامت روان خود و اطرافیانشان حساس باشند، آن را پنهان نکنند و برای دریافت کمک به متخصصان سلامت روان مراجعه کنند، این‌ها پدیده‌های ناشایعی نیستند و بخشی بزرگی از جامعه با آن درگیر هستند.

دبیر علمی انجمن روان‌درمانی ایران خاطرنشان کرد: فردی که مشکل سلامت روان پیدا یا احساس تنش می‌کند و دچار اختلال روان‌پزشکی می‌شود مانند هر بیماری دیگری باید به پزشک مراجعه کند، روان‌پزشکان متخصصان سلامت روان هستند آن‌ها بعد از گذراندن دوره پزشکی عمومی، دوره تخصص خود را درزمینه تشخیص و درمان اختلالات روانی پشت سر می‌گذارند، آن‌ها در دوره تخصص خود انواع درمان برای اختلالات روان‌پزشکی شامل درمان‌های دارویی و غیر دارویی که مهم‌ترین آن‌ها روان‌درمانی است را می‌آموزند.

وی اظهار کرد: روان‌پزشکان با تکیه‌بر دانش پزشکی و با توجه به شناختی که از عوامل زیستی، روانی و اجتماعی بیماری‌ها دارند قادر هستند نوع و شدت اختلال را تشخیص بدهند به‌طور مثال، آن‌ها را از سایر بیماری‌هایی که ممکن است تظاهراتی شبیه اختلال روانی داشته باشد مانند کم‌کاری یا پرکاری تیروئید یا بیماری‌هایی که تشابهی با بیماری روان‌پزشکی دارند و علائمی مانند اضطراب، افسردگی و دوقطبی ایجاد می‌کنند تشخیص دهند و درمان مناسبی را برای آن پیشنهاد کنند.

نکویی تأکید کرد: تشخیص این موارد نیاز به معاینات پزشکی، آزمایش و تصویربرداری دارد، بعد از تشخیص نیز پیش‌بینی و انجام مداخلات درمانی به‌صورت درمان‌های زیست‌شناختی مثل دارودرمانی یا درمان‌های روان‌شناختی ادامه پیدا می‌کند، درمان روان‌شناختی شامل روان‌درمانی با رویکردهای خاص است که در درمان اختلالات روان‌پزشکی هر ۲ درمان از جایگاه و اهمیت خاصی برخوردار است.

وی اظهار کرد: درمان باید با توجه به شرایط هر بیمار و توافق دوجانبه پزشک و بیمار صورت گیرد در برخی از بیماری‌ها مانند سایکوز (روان‌پریشی) و اختلالات دوقطبی درمان اصلی دارودرمانی است و البته آموزش روان‌شناختی و روان‌درمانی به‌منظور بهبود پذیرش درمان دارویی کمک می‌کند، در برخی از بیماری‌ها ممکن است دارودرمانی و روان‌درمانی در کنار هم لازم باشد، برای مثال در افسردگی با توجه به‌شدت بیماری هر دو این درمان‌ها یا تنها یکی از آن‌ها انجام می‌شود.

این روان‌پزشک خاطرنشان کرد: ترکیب درمان دارویی و روان‌درمانی در بسیاری موارد تأثیر بیشتری نسبت به هرکدام این درمان‌ها به‌تنهایی دارد، در برخی بیماری‌ها که خفیف هستند یا فرد منع مصرف دارو دارد، نمی‌شود از درمان دارویی استفاده کرد و می‌شود از روان‌درمانی کمک بگیریم. در مورد اختلالات شخصیت که افراد الگویی تکرارشونده از رفتارها و روابط دارد که از یک سنی آغاز می‌شود و در کل زندگی فرد تداوم پیدا می‌کند روش درمانی اصلی روان‌درمانی است ممکن است در برخی موارد نیاز به دارودرمانی هم وجود داشته باشد.

وی تصریح کرد: بعد از تشخیص بیماری، روان‌پزشکان می‌توانند خودشان درمان دارویی و روان‌درمانی را انجام دهند، یا می‌توانند بخش روان‌درمانی را به روان‌پزشکان دیگر یا گروه دیگر متخصصان سلامت روان یعنی روانشناسان بالینی که درزمینه درمان‌های روان‌شناختی یعنی روان‌درمانی‌ها آموزش‌دیده‌اند ارجاع دهند.

دبیر علمی انجمن روان‌درمانی بیان کرد: روان‌پزشک و روانشناس باید رازداری و اصول اخلاق حرفه‌ای و مرزهای درمانی را رعایت کنند و مراجعان نیز در این رابطه باید به حقوق خود آشنا باشند؛ برای پیدا کردن و انتخاب روان‌پزشک و روانشناس خوب نیز باید تحقیق و از تجربه افراد و متخصصان دیگر استفاده کرد./ایسنا