بایدن در ریاض؛ پوتین در تهران

سیدقائم موسوی

 تحلیلگر سیاسی

تاکنون چندین دور مذاکره بین عربستان و جمهوری اسلامی برگزار شده اما بجز تعدیل رجزخوانی‌های آشکار، آوردهٔ محسوس دیگری نداشت. فعل و انفعالات منطقه و سیاست‌های فرامنطقه‌ای در فرسایشی شدن آن بی‌تاثیر نبوده‌اند.

سفر پیش روی‌ِ بایدن به منطقه، چندجانبه و طرف‌های متنوعی دارد. این سفر شدیداً ناشی از تحمیل سویه‌های واقع‌گرایی به بایدن است. تجاوز روسیه به اوکراین، پیامدهای انرژی زایش و بی‌حاصلی مذاکرات برجام؛ بایدن را ناچار به چشم پوشی از انحرافات حقوق بشری عربستان کرد.

او در عمل در چنبرهٔ فونداسیونی از سیاست‌های منطقه‌ای قرار گرفته است که سلفش برای دور دوم ریاست جمهوری‌اش چیده بود. بایدن ناگزیر از روی آوردن به سرزمین نفت و شن و ماسه است. او پا در مسیری می‌گذارد که ترامپ تعیین کرده بود.

بر همین اساس با اصرار بر برجام حداقلی، همچنان نان تحریم‌های ترامپ را می‌خورد. از سیاست اتحاد و ائتلاف عبری- عربی حمایت می‌کند و اولین رئیس جمهور آمریکاست که مستقیم از اسراییل به عربستان می‌رود. مسائل فلسطین، روابط اعراب و اسرائیل، برجام و بحران اوکراین محورهای این رایزنی‌ها خواهند بود. نتایج این سفر به شدت می‌تواند روی منافع ایران تاثیرگذار باشد.

جمهوری اسلامی اما همچنان فارغ از اهمیت پایایی مسائل منطقه‌ای، سر در گم در سیاست خارجی بواسطهٔ تیم آماتور مذاکره‌کننده [نمودی از سپردن کارهای بزرگ به انسان‌های نابلد]، سر در دغدغه‌های فرعی و کم اهمیت برده است و دل‌مشغول پوشش زنان و بازداشت منتقدان است.

به نظر می‌رسد عمق مخاطرات سفر خاورمیانه‌ای بایدن را، روسیه بیشتر درک کرده است. بر همین اساس قرار است هفته آینده پوتین راهی تهران شود تا از زهر مخاطرات آن، حداقل؛ در جبههٔ اوکراین و معادلهٔ انرژی بکاهد. با این تفاوت که عربستان در مقابل کم لطفی‌های آمریکا از آزادی عمل بیشتری برخوردار بوده و به گونه‌ای عمل کرده که بایدن ناگزیر زحمت حضور در ریاض را بر خود هموار کرد.

تهران اما درگیر وضعیتی است که چتر تحریم‌ها، مناقشهٔ هسته‌ای و نابسامانی‌های افسارگسیختهٔ اقتصاد داخلی در کنار سطحی‌نگری‌های فزایندهٔ عوامل امر، مانع از داشتنِ دستِ بالا در روابط دوجانبه با روسیه است.

هر چند جوهر شرایط به صورتی است که می‌شود با کمی درایت از تشنج غرب با روسیه بهرهٔ لازم را برد و با بازیِ شناور روسیه را وادار به تمکین به منافع ایران و بایدن را از اقدامات بی‌محابا و توافقات یکطرفه (مشخصاً عدول از برجام و تمسک به راه حل‌های جایگزین) بر حذر داشت.