نیاز به واکسن جدید برای کنترل کرونا

محمدرضا محبوب فر

کارشناس حوزه سلامت

این روزها کشورهای جهان یکی پس از دیگری محدودیت‌های کرونایی مثل استفاده از ماسک و انجام واکسیناسیون اجباری را پشت سر می‌گذارند و در حالت بازگشت به زندگی عادی پس از کرونا هستند. قوانین پاسپورت واکسن کرونا در اروپا لغو می‌شوند، در ترکیه و تعداد زیادی از ایالت‌های آمریکا هم به تدریج پروتکل‌های بهداشتی کرونا در میان نشانه‌‌های فروکش ویروس، کاهش داده شده است.

مرکز کنترل و پیشگیری بیماری آمریکا (CDC) طی روزهای اخیر دستورالعمل‌های کرونایی خود در زمینه زدن ماسک از جمله در مدارس را کاهش داده است و براین اساس هم ‌اکنون ۷۲% از جمعیت آمریکا در جوامعی زندگی می‌‌کنند که دیگر زدن ماسک در اماکن سرپوشیده به آن‌ها توصیه نمی‌‌شود. تمامی محدودیت‌های کرونایی در انگلستان نیز لغو شده و اقتصاد این کشور به همراه اقتصاد دیگر کشورها در حال بازگشت به وضعیت عادی است.

اما در همین روزها که حواس‌ها متوجه جنگ اوکراین و روسیه است، اومیکرون همچنان در داخل کشور جریان دارد و رسانه‌ها در هیاهوی نبرد تن به تن دو کشور مزبور کمتر به موضوع کرونا و تبعات بیماری در ایران می‌پردازند.

علیرغم اظهارات مقامات سیاسی و سلامت کشور درباره کنترل و مهار کرونا، ایران در زمره کشورهایی است که بالاترین ابتلا و مرگ و میر کرونایی را به خود اختصاص داده‌اند.

رتبه ایران در رده بندی جهانی کرونا، عدد ۱۰ می‌باشد که این رنکینگ جهانی نشان می‌دهد سویه‌های جدید ویروس کرونا بر واکسن‌های موجود غلبه پیدا کرده‌اند و شیوع اومیکرون همچنان از سرعت چشمگیری در ایران برخوردار است. 

مرکز روابط عمومی و اطلاع‌‌رسانی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با ادعای کاهش تعداد شهرهای قرمز و افزایش شهرهای زرد، اعلام کرده است که با فروکش کردن نسبی موج ششم کرونا با اومیکرون، تعداد شهرهای با وضعیت قرمز از ۱۸۴ شهر در هفته گذشته به ۱۴۸ شهر کاهش یافته است. براساس اطلاعیه‌ای که وزارت بهداشت و درمان منتشر کرده است، کماکان تاکید اصلی بر تکمیل واکسیناسیون (سه نوبت در افراد بالای ۱۸ سال)، واکسیناسیون در کودکان و مادران باردار و نیز رعایت شیوه ‌نامه‌‌های بهداشتی است. 

در حالیکه علت حرکت کشورها به دوران پساکرونا، سرعت واکسیناسیون و انجام واکسیناسیون با واکسن‌های معتبر و مؤثر و همچنین سرمایه‌گذاری‌های کلان در بخش بهداشت و پیشگیری از بیماری بوده است، ایران از بدو ورود ویروس به کشور علمی رفتار نکرد و وقتی اعتراف به حضور ویروس در کشور کرد که موج اول بیماری آغاز شده بود و پیک‌های متعدد در کشور یکی پس از دیگری پشت سر گذاشته شدند.

ایران همچنان موفق به کنترل و مهار بیماری در موج اول نشده و تاکنون شش پیک از کرونا در کشور سر باز کرده و هشدارها درخصوص پیک هفتم بیماری در فصل بهار سال آینده هم بالا گرفته است. اقدامات و مداخلات دولتی تاکنون به واردات واکسن‌های چینی به کشور و تولید واکسن‌های کم‌اثر داخلی خلاصه شده است.

سرمایه‌گذاری‌های مالی و پول پاشی‌ها در دانشگاه‌های علوم پزشکی استان‌ها در خصوص بیماری عمدتا درمان‌محور و نه پیشگیری محور بوده است.

دولت در دوران کرونا ترجیح داده است به جای اتخاذ مقررات و محدودیت‌های کارآمد و همچنین واردات واکسن‌های معتبر به کشور برای اینکه مردم بیمار و دچار مرگ و میر نشوند، بر تخت‌های بیمارستانی اضافه کند و بیمارستان‌ها و کلینیک‌های جدید احداث کند و همزمان ظرفیت آرامستان‌ها را افزایش دهد. با وجود ادعاها درباره روند نزولی مبتلایان و بستری‌های کرونا در عمده استان‌‌ها، افزایش فوتی‌‌ها در ۱۹ استان کشور تامل برانگیز است. در هفته ۱۰۶ همه‌‌گیری کووید۱۹ در کشور هر چند گفته می‌شود روند بستری‌‌های ناشی از این بیماری در عمده استان ‌ها نزولی یا ثابت است، اما فوت بیماری همچنان در اکثر استان ‌های کشور روند افزایشی داشته است.

در برخی استان‌ها از جمله تهران، کرمان، خراسان جنوبی، اصفهان، آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی نیز گزارشاتی درخصوص افزایش بارز فوتی‌‌ها در روزهای اخیر منتشر شده است. کودکان نیز همچنان تحت آماج و یورش ویروس جدید به سر می‌برند و آخرین وضعیت کرونا در کشور دلالت از کاهش رعایت پروتکل‌‌ها و افزایش شمار کودکان قربانی دارد. 

همزمان با روند نزولی مبتلایان طی چند روز در هفته گذشته، بهرام عین اللهی، وزیر بهداشت و درمان با ادعای تحت کنترل بودن بیماری، مطرح کرد که کشور دیگر شاهد محدودیت‌های سابق کرونایی نخواهد بود. همین سخنان کافی بود تا جامعه نسبت به کرونا عادی‌سازی کند و بار دیگر شاخصه‌های بیماری در کشور صعودی شود.

روند افزایشی نرخ ابتلای روزانه نشان ‌می‌دهد که عادی‌انگاری، زمینه را برای ایجاد بحران در کشور مهیا می‌کند، مخصوصا اینکه در ایام پایانی سال، میزان رعایت پروتکل‌‌ها به حد چشمگیری سیر نزولی داشته و خوشه‌های خانوادگی شکل گرفته و کودکان قربانیان کرونا در وانفسای خرید شب عید شده‌اند.

ویروس کرونا همچنان زیرپوستی به روند صعودی گستره فعالیت خود در سراسر کشور ادامه می‌دهد، اما نکته اصلی این است که با وجود آنکه واکسیناسیون تاکنون در کشور دستاورد ملموسی نداشته است، ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور در جلسه روز گذشته ستاد دولتی کرونا اعلام کرد حضور در گردهمایی‌ها و جشن‌ها، رفتن به مسافرت و حضور در کاروان‌های راهیان نور با رعایت اصول بهداشتی اشکال ندارد.

او البته حین ایراد اظهارات خود غافل بوده است که تفاوت ایران و کشورهای دنیا که این روزها یکی پس از دیگری محدودیت‌های کرونایی را لغو می‌کنند تفاوت از زمین تا آسمان است. دست کم ۸۵ درصد جمعیت هدف کشورهای در صدر لغو ممنوعیت‌های کرونایی واکسینه شده‌اند و واکسن‌های فایزر، مدرنا و جانسون اند جانسون دریافت کرده‌اند که این واکسن‌ها تاکنون در ایران تحریم بوده‌ و قابلیت مصرف پیدا نکرده‌اند.

همچنین سیستم بهداشتی و درمانی و استانداردهای کشورهای دنیا با ایران قابل مقایسه نیست و نمی‌توان صرف اینکه تخت بیمارستانی وجود دارد آنقدر عادی‌انگاری کرد که بیماری بار دیگر اوج گیرد و ظرفیت بیمارستان‌ها را تکمیل کرد و سپس میزان مرگ و میر افزایش یابد.

در حال حاضر آنچه مسلم است؛ اومیکرون پایان کرونا نیست و واریانت بعدی ویروس می‌تواند از قابلیت‌های آلفا و بتا و دلتا و اومیکرون همزمان برخوردار باشد. واکسن‌های موجود که به کشور وارد شده‌اند یا در حال ساخت در داخل کشور هستند نمی‌توانند در برابر واریانت‌‌های در حال پیدایش ویروس کرونا محافظت ایجاد کنند. با عطشی که برای رفع محدودیت‌های کرونایی در کشور ایجاد شده است، ایران در نوروز و ما‌ه‌های آتی نیز گرفتار اومیکرون و سویه‌های جدیدتر ویروس است.

بنابراین تنها راهکار موجود برای عبور از وضعیت کنونی کشور و بازگشت به حالت عادی روحی و روانی جامعه و وضعیت عادی اقتصادی، واکسن‌های جدیدی است که باید خریداری و وارد کرد.

اکنون عرضه واکسن از تقاضا پیشی گرفته است و شرکت‌های معتبر واکسن ساز در ایالات متحده و اروپا، واکسن‌های به روز شده و ایمنی برای افراد ۵ سال به بالا تهیه و عرضه کرده‌اند. تمایل به واکسیناسیون در ایران کم شده است و مراکز واکسیناسیون خلوت و خالی از جمعیت هستند و در صورت چنین روندی در کشور باید هشدارها درخصوص قله‌های بعدی پیک اومیکرون و پیک هفتم کرونا با سویه‌های جهش یافته جدیدتر در ماه‌های ابتدایی سال آینده را جدی گرفت.