غربال‌گری انبوه و پرسش‌های فنی

مستقل آنلاین، هاشم موذن‌زاده، متخصص جراحی/

پس از بحران کرونا و جهان‌گیر شدن آن مسئله مهمی رخ داد که به اندازه خود ویروس جهان‌گیری داشت و آن این بود که تقریبا هر کشوری در جهان روش اختصاصی خود را در مورد سیاست‌ها و روندها و شیوه‌های اجرایی در چهار سطح علمی پیشگیری به کار برد و دیگر خبری از اجرای دقیق الگوهای توصیه شده‌ای که توسط WHO پیشنهاد می‌شد، نبود عملا نوعی از خودمختاری بر رفتارهای کشورهای مختلف و براساس فاکتورهای اولویت‌دار هر کشور رخ داد. تنوع در شیوه مقابله با گسترش ویروس آنچنان زیاد است که اگر ادعا شود به تعداد کشورهای جهان روش مقابله با ویروس خلق گردید سخنی به گزاف نیست تا آنجا که حتی در مورد تهیه واکسن بیماری که کاری بسیار پیچیده است ادعا می‌شود که بین ۷۰ تا ۱۰۰ مرکز در جهان در حال فعالیت و پژوهش و آزمون هستند. قطعا روش هیچ کشوری را نمی‌توان روش قطعی و بی‌عیب دانست اما می‌توان با طرح سوالات کلیدی و بررسی نتایج شاخص هر شیوه (بخصوص در مورد میزان ابتلا و مرگ) و مقایسه‌های معقول به پاسخ‌هایی مناسب رسید. فعالان مدنی جامعه پزشکی در مقابل ادعای وزرات بهداشت و درمان در مورد افتخارآمیز بودن روش غربال‌گری وسیع جامعه ایرانی سوالاتی علمی را مطرح نموده‌اند که انعکاس آن بیشتر در محافل علمی پزشکی بوده، اما آن سوالات اینک می‌توانند بخشی از مطالبه عمومی شهروندان باشند. تعدادی از سوالات مهم موارد زیر هستند: ۱. غربالگری بر اساس کدام هدف انجام گردید بیماریابی یا علامت یابی؟ این دو رویکرد تفاوت‌های بسیاری دارند و پاسخ به آن می‌تواند ابهامات زیادی را برطرف نماید. ۲. جامعه هدف چگونه تعیین شد و چرا به جای انتخاب براساس مدل‌های ریسک (جامعه پرخطر) کل جمعیت کشور هدف قرار گرفت؟ ۳. هدف غربالگری در بیماری‌های مسری کاهش ابتلای افراد سالم با جداسازی افراد بیمار، درمان زودرس بیماران و پیشگیری از شدید شدن بیماری، کاهش مرگ و میر و کاهش عوارض میان و بلند مدت است. ادعا می‌شود که این اهداف رخ داده است اما آمارها و واقعیت‌های ملموس با این ادعا همخوانی ندارد و توضیحات مسئولین بهداشتی کشور بیشتر در مدح طرح است تا توضیح نتایج علمی آن. ۴. در قیاس با روش‌های دیگر کشورها بخصوص آن‌هایی که توانستند مرگ و میر را کنترل نمایند روش به کار گرفته شده در ایران را می‌توان کارآ و مفید دانست. ۵. هزینه- فایده واقعی طرح چه میزان بوده است؟ یعنی بابت یافت هر بیمار چه هزینه‌ای انجام شده است و آیا این هزینه_ فایده منطقی بوده است؟ ۶. این غربالگری خاص میزان نیاز به روش‌های دیگر مانند بیماریابی با تست و یا وسایل تشخیصی مانند سی تی اسکن ریه و یا حتی قرنطینه همگانی را چه میزان کاهش داده و در مدیریت هزینه‌های عمومی آنهم در شرایطی که دائما بی‌پولی دولت به رخ کشیده می‌شود چه اثری گذاشته است؟ ▪️پاسخ به سوالات فوق می‌تواند روشن سازد که تدبیر ویژه کشور ایران در مقابله با ویروس چه میزان کارآیی داشته و چه میزان تاثیر واقعی کرده است.