چرخه غفلت، بحران و ترس

  مستقل آنلاین، حسن امیدوار مدیر گروه صلح انجمن جامعه‌شناسی ایران/

هرنوع رویداد به آمادگی مطلوب و استراتژی پاسخگویی خاص نیاز دارد. به نظر می‌رسد شرایط مدیریت کشور به‌علت هنر عدم اداره (عدم حسن مدیریت) و عدم کارکرد موثر موسسات دولتی، حاکمیت ارزش‌‌های بازاری بر اقتصاد و جامعه، بجای حاکمیت ارزش‌ها و الگوهای اقتصاد بر بازار، ظرفیت‌های ضعیف نهادهای نظارتی در مهار فساد و عدم سرمایه‌گذاری‌های مناسب در زیر ساخت‌های کشور، ظاهرا وضعیتی را پیشِ رو قرار داده که رویکردی جامع نسبت به پاسخگویی به وقوع بحران‌ها در پیکربندی آن به چشم نمی‌خورد و آسیب‌پذیری، محدود به سیستم بهداشت یا بخش‌های خاص نمی‌باشد.

به نظر میرسد کشور، گرفتار چرخه غفلت، بحران و ترس‌های اجتماعی است. درخت سبز و تنومند سرمایه اجتماعی با تحکم سیاسی، پنهان‌کاری و کاهش اعتماد اجتماعی به زردی گراییده است. کاهش اعتماد اجتماعی تضعیف اقتدار اطلاعاتی را به‌دنبال خواهد داشت و اعتماد عمومی به دولت به‌عنوان منبع موثق اطلاعات را به‌شدت کاهش می‌دهد در نتیجه بازار شایعه شکل می‌گیرد. طی بیماری‌های همه‌گیر نیز ترس ناشی از شیوع بیماری عفونی مثل ویروس کرونا با توجه به شدت تهدیدات بیماری و ظرفیت‌ها و حساسیت‌های فرهنگی جامعه، شایعات متنوعی تولید و انتشار می‌یابد، مسئولان ذیربط باید اطلاعات غلط، شایعات و اضطراب‌های اجتماعی را شناسایی و با بیان واقعیت‌ها اضطراب را برطرف کنند، زیرا شایعات مانع از کنترل بیماری شده و باعث بی‌اعتمادی به مقامات رسمی می‌شود. مردم تمایل دارند شایعاتی را باور کنند که اعتقادات و اضطراب‌های موجودشان را تایید کند. (گرین هیل و اوپنهایم، 2017).

مهمترین درس از بیماری عفونی (آنفولانزای اسپانیایی 1918) گفتن حقیت به مردم است. عدم توانایی مسئولان کشور برای یادگیری از گذشته، بارها و بارها هزینه‌های طاقت‌فرسایی بر دوش مردم تحمیل نموده است. به گفته هوارد مارکل، مورخ پزشکی در دانشگاه میشیگان، پنهان‌کاری سیاستمداران تقریبا همیشه در گسترش بیشتر بیماری‌های عفونی همه‌گیر (پندامیک) نقش داشته و مانع از مدیریت بهداشت عمومی شده است. در طول تاریخ، بیماری‌های عفونی، آزمایشی برای وفاداری رهبران سیاسی به بیان واقعیت را فراهم آورده است. تشخیص زودرس و اطلاع‌رسانی یک شیوع عفونی با پتانسیل همه‌گیر یک مولفه اساسی برای کنترل و پیشگیری از هرگونه بیماری همه‌گیر است. باید توجه داشت که تاثیرات مستقیم بیماری‌های عفونی بر سلامت جامعه می‌تواند فاجعه‌بار باشد، داده‌های بهداشت جهانی نیز نشان می‌دهد که اپیدمی آنفولانزای اسپانیایی سال 1918 بیش از 35 میلیون نفر تلفات داشته است. متاسفانه ترس از عدم آمادگی مطلوب کشور و پاسخ ناقص به تهدیدات ویروس کرونا منجر به ظهور چاه عمیقی از نگرانی شده است. طبق مطالعات (بائر) نگرانی‌های ناشی از همه‌گیری بیماری‌های عفونی می‌تواند نظم کشور را تهدید کند، از آنجایی‌که ترس و هراس اجتماعی دارای پتانسیلی است که ثبات نهادها و امنیت‌ها را مختل می‌نماید باید هشدار داده شود با توجه به اینکه اپیدمی‌های شدید می‌توانند فشار‌های سیاسی و تنش‌ها را موقتا افزایش دهند، ممکن است شیوه‌های محافظتی محلی مطرح شود که می‌تواند تکانه‌های سیاسی محلی ایجاد کند و بخش‌هایی را موقتا از کنترل دولت خارج کند.

بدیهی است بهبود سیستم‌های بهداشت و سلامت کشور و مسئولیت حفظ جان شهروندان بعهده حاکمان است، لذا مسئولان کشور باید بدانند اگر کشور برای شهروندان امن نباشد، آن‌ها نیز نمی‌توانند ایمن باشند.