محور هویت، ایران است

 مستقل آنلاین، هرمز شریفیان /

در ایران امروز هر رخدادی، ربطی به سیاست پیدا می‌کند که البته پدیده مفیدی نیست و بهتر است بحث و تبادل نظر در هر حوزه‌ای به کارشناسان و متولیان همان حوزه سپرده شود اما چون این مقوله که بسیاری حوزه‌ها، ربطی به سیاست پیدا می‌کنند - در کشورمان تبدیل به عرف شده، ناگزیر به رویدادی فرهنگی در جشنواره فیلم فجر امسال می‌پردازیم. فیلم "آتابای" پنجمین فیلم سینمایی " نیکی کریمی" به زبان ترکی نوشته و اجرا شده و همین موضوع دستمایه اعتراض یک خبرنگار می‌شود. "هادی حجازی‌فر" هنرپیشه و فیلمنامه‌نویس این اثر نیز به خبرنگاری که به ترکی بودن زبان فیلم اعتراض کرده بود، پاسخی اعتراضی داد و نگاه او را "فاشیستی" خواند. برای بهتر دیدن این موضوع از نگاه یک "فارس‌زبان" به زوایای آن می‌پردازیم. کشوری که ما در آن زندگی می‌کنیم "ایران" نام دارد که از دیرباز نقشی انکارناپذیر در تاریخ جهان داشته و دارد.

کشور ما طرحی "موزائیکی" از نژادها، قوم‌ها، زبان‌ها، مذهب‌ها، سنت‌ها، آیین‌ها و در یک کلام "فرهنگ‌ها"ی متفاوت دارد و مجموعه این نشانه‌ها. همه در کنار هم، "ایران" نام دارد که در نبود یکی از این نشانه‌ها، یک پای ایران می‌لنگد. در درازای این تاریخ غنی و پر افتخار، زبان فارسی - زبان همه‌گیر این سرزمین شده است و تمام اقوام ایرانی که زبان دیگری دارند، زبان فارسی را نیز در طول زندگی می‌آموزند و این زبان برای بسیاری زبان مادری و بسیاری دیگر، "زبان دوم مادری" است. کما اینکه بسیاری از فارس‌زبانان هم به‌واسطه ریشه‌های خود در این سرزمین رنگارنگ، زبان‌های ترکی، کردی، گیلکی و ...را آموخته‌اند. تمام این اقوام حق دارند زبان و فرهنگ خود در مناطق تحت سکونت‌شان را به فرزندانشان بیاموزند و از گویش با زبان مادری خود لذت ببرند و به آن افتخار کنند.

کدام فارس‌زبان است که از شنیدن اشعار ترکی، کردی، عربی و ...لذت نبرد؟ همانطور که سایر هموطنان غیر فارسی‌زبان از خواندن شعرهای حافظ، سعدی،فردوسی و مولانا و... لذت برده، در گوش کودکان‌شان نجوا می‌کنند و این شاعران را از خود می‌دانند. حال پرسش اینجاست که چه کسی حکم داده که همه آثار هنری این سرزمین باید به زبان فارسی باشد؟

اعتراض به اینکه چرا یک اثر هنری به زبانی غیر از فارسی است، اعتراض به فرهنگ ایران است، چراکه ایران یعنی فارس و کرد و لر و ترک و بلوچ و ... برعکسِ باور بسیاری باید ساخت آثار هنری که "زبان" در آن نقش بیشتری دارد، بسیار بیش از تولیدات فعلی باشد. اگر قرار است فیلمی بر پرده نقره‌ای ببینیم که به موضوعات یکی از اقوام می‌پردازد، چه بهتر که به همان زبان باشد زیرا تاثیر بیشتری برمخاطب می‌گذارد و مخاطب فارسی‌زبان مانند نگارنده، نمی‌میرد اگر برفرض فیلمی به‌زبان شیرین کردی را با زیرنویس فارسی تماشا کند! فاصله‌ اندازی و انشقاق بین اقوام یک کشور بر خلاف نظر "هادی حجازی‌فر" که آن را نشات گرفته از نگاه فاشیستی می‌داند بیشتر حاصل نگاهی "استبدادی" یا "استبدادزده" است.

استبدادی که یارای دیدن اتفاق و اتحاد بین اقوام را ندارد. اتفاقا درست چنین نگاهی است که به "تجزیه‌طلبی" دامن می‌زند که، این زبان برتر از آن زبان و این قوم برتر از آن قوم است، در حالیکه هیچ زبان و قومیتی بر دیگری برتری ندارد و برعکس این امتزاج زبان و اقوام است که باعث پیشرفت و تعالی می‌شود. جوان‌ترهایی که امروز به بحث‌های اختلافات نژادی و زبانی دامن می‌زنند به‌یاد ندارند در زمان جنگ تحمیلی هیچکس نمی‌گفت که چرا فلان فرمانده گردان، ترکی حرف می‌زند و فلان فرمانده لشکر، فارس است! اگر یک قومیت، ایران را فقط برای خودش می‌داند، پس خدای کرده در سختی‌ها و دشواری‌ها هم تنها همان قوم به میدان برود چون خود را تنها صاحب ایران می‌داند. کشوری که در صدا و سیمایش با صدای بلند گفته می‌شود، "هرکه مانند ما نمی‌اندیشد، جمع کند و برود"، جرقه‌های استبداد زده شده و استبدادزدگی به کم سن و سال‌ها نیز سرایت کرده است.

فراموش نکنیم آنچه امپراتوری‌ عثمانی را پس از جنگ اول جهانی و اتحاد جماهیر شوروی را پس از هفت دهه استیلا در دهه ۹۰ فروپاشاند، نه بن‌بست ایدئولوژیک که، استبداد داخلی آن رژیم‌ها بود که طومارشان را در هم پیچید. اهالی هر حوزه‌ای از فرهنگ تا سیاست موظفند تمام قد در برابر این تهدید ملی، قد علم کنند و اجازه ندهند تا اندیشه‌های استبدادی با تفرقه افکنی بین اقوام، به بهانه زبان، مذهب و یا هر اختلاف دیگری، خدشه‌ای بر دامان این "گربه زیبا" که در قلب پرتنش‌ترین نقطه دنیا که ایران عزیز ما است، بیندازند.

ایران میراثی گرانبهاست که نباید اجازه داد هیچ تفاوتی از زبان و قومیت گرفته تا مذهب و نژاد در آن شکاف اندازد. ایران سرزمین مادری است که در این دوره زمانی به‌عنوان امانت به ما سپرده شده و تک‌تک ما موظفیم تا این امانت سنگین را به صاحبان اصلی آن یعنی فرزندان‌مان، بسپاریم و به آنان یاد دهیم که هر قوم و زبان و مذهبی که در این جغرافیا ساکن است، ایرانی و هریک از این تفاوت‌ها محترم و دارای شانیتی به بلندای تاریخ است و فقدان یا حتی گلایه‌مندی هریک، از زیبایی و عظمت این سرزمین خواهد کاست.