ایران و آمدن دوم ترامپ

بازگشت ترامپ در شرایط کنونی به سود ایران نیست

در حالی که چشم تمام جهان به نتایج انتخابات آمریکا دوخته شده، ایرانیان با توجه و حساسیت بیش تری آن را دنبال می‌کنند.

انتخاب رئیس جمهور آمریکا همیشه یک رخداد بین المللی است و کشورهای مختلف اعم از دوستان و متحدان آن گرفته تا رقبا و منتقدان آمریکا خود را در آن ذینفع می بینند.

شاه ایران به عنوان یک متحد ثابت قدم آمریکا  کار با رئیسان جمهوری خواه را کم دردسرتر می دید و غالبا و مخفیانه به کمپین آنها کمک مالی می نمود.

توجه بیشتر دمکرات ها به مسائل حقوق بشر و دمکراسی، وی را از آنها بیزار می کرد. آخر سر هم تاج و تختش فدای سیاست حقوق بشری کارتر دمکرات شد.

طرفه این جاست که حکومت پس از انقلاب هم بر اثر بحران گروگان گیری و روابط رو به وخامت با آمریکا، کوشید از انتخاب دوبارەی کارتر جلوگیری کند.

این رخداد که احتمالا اولین و آخرین دخالت فعالانه و موثر یک دولت جمهوری اسلامی در انتخابات آمریکا بود، نتایجی معکوس به بار آورد.

چه به انتخاب رونالد ریگان انجامید که از جهاتی سلف معنوی و رهبر سیاسی دونالد ترامپ شمرده می شود.

ریگان شاید به نحوی مانند ترامپ، ابتدا با ارسال فرستادەی ویژە همراه با کیک و انجیل به تهران، - تلاشی برای جلب عاطفەی مذهبی سران تهران - کوشید ایران را برای از سرگیری روابط قطع شده متقاعد کند.

برای دولت وقت ایران که زیر فشار جنگ با عراق بود، ابتکار عمل رئیس جمهور تندروی آمریکا فرصتی ناب بود، اما در نهایت به علت رقابت های سیاسی داخلی و شور انقلابی گری سال های ابتدای انقلاب به سرانجام نرسید.

این نافرجامی اما نتایجی فاجعه بار به همراه داشت. آمریکا به تدریج در کنار عراق قرار گرفت و  در آب های خلیج فارس مستقیما با نیروی دریایی ایران وارد جنگ شد.

انتخاب ریگان برای روس ها که از موضع ایران علیه کارتر ناخشنود بودند یک فاجعەی ژئوپولتیک و استراتژیک به مراتب بدتری از کار در آمد.

ریگان از روز اول شوروی را امپراتوری شر نامید و با ابتکار پر هزینەی موسوم به جنگ ستارگان، مسابقەی تسلیحاتی دو ابرقدرت را به سطحی رساند که اقتصاد مفلوک شوروی تاب آن را نداشت.

در نتیجەی فروپاشی شوروی و پایان جهان دو قطبی کار برای ایران هم سخت تر شد و فضای تنفسی را که برای پیگیری یک سیاست مستقل نیاز داشت، به میزان زیادی از‌ دست داد.

جمهوری اسلامی که چهار سال ترامپ را آزموده بود، با درس گرفتن از این تجارب این بار کوشید از هر اقدامی که ممکن است به سودش تمام شود، اجتناب نماید.

حتی پاسخ قابل پیش بینی اش به اسرائیل را هم عقب انداخت.

در حالی که احتمال پیروزی ترامپ بالاست، این رخداد برای ایران به چه معناست،

ایران، خاورمیانه و جهان در چهار سال گذشته تغییراتی بسیار کرده، آیا ترامپ هم تغییر می کند؟

ترامپ در درجەی اول رهبری هویت گراست که در سیاست خارجی قائل به رویکردهای انزواگرایانه و کاستن از مداخلات جهانی آمریکا است.

این دو وجه نسبتا متضاد در کنار شخصیت غیر قابل پبش بینی و تا حدی دیوانه وار، به قسمی سیاست خارجی منجر می شود که به یکسان متحدان و مخالفان آمریکا را غافل گیر می سازد.

کسانی چون نتانیاهو، بن سلمان، اردوغان، نارندرا مودی و پوتین و حاکمان امارات در آئینەی ترامپ خود را می یابند.

بخش مهمی از آش سیاست فشار حداکثری که ترامپ علیه ایران به راه انداخت، در منطقه پخته شده بود.

از این رو در شرایطی که ایران و اسرائیل در آستانەی جنگی تمام عیار قرار دارند و آتش جنگ در غزه و لبنان زبانه می کشد، بازگشت ترامپ نشانەی خوبی نیست.

بر خلاف اوباما که می کوشید با سر و سامان دادن به مناقشات خاورمیانه، ایران را از قدرتی منطقه ای به بازیگری منطقه ای تبدیل کند، ترامپ کلا در جهت مخالف حرکت کرد.

ایدەی اوباما این بود که با امضای برجام و انعقاد احتمالی برجام های دو و سه، ضمن صحه ندادن به نفوذ منطقه ای ایران، از طریق قرار دادن آن در یک چارچوب پذیرفته تر شده، تهران را در موقعیتی مشابه زمان شاه در دهەی 50 قرار دهد.

زمانی که ایران یک بازیگر منطقه ای مشروع از حیث ترتیبات منطقه ای نظام جهانی بود.

اما نقشەی ترامپ که توسط متحدان نزدیکش در منطقه ترسیم می شد، کاملا متفاوت بود:

تیدیل ایران از بازیگری مشروع به دولتی مطرود و یاغی و تلاش برای مهار و اعمال محدودیت بر آن.

از این رو بازگشت ترامپ در شرایط کنونی به سود ایران نیست.

احتمالا نتانیاهو که دیشب ناگهان وزیر دفاعش را برکنار کرد، زودتر از همه موقعیت جدید را بوکشیده؛

به این معنا که آمدن ترامپ را معادل آزادی عمل بیشتر و رهایی از فشارهای واشنگتن برای آتش بس در غزه و لبنان می بیند.

با این تفاصیل انتظار افزایش تنش ها در منطقه طبیعی به نظر می رسد.

پیش بینی رفتار ترامپ در مورد چین و روسیه اما به این سادگی نیست.

جنگ اوکراین و چنگال تیز کردن چین برای تایوان موقعیت های جدیدی است که انتظارش را می کشد.