آنچه بارزانی "بعدا" گفت!

‍صلاح‌الدین خدیو

روزنامه‌نگار 

چهار ماه قبل از رفراندوم اقلیم کردستان، مسعود بارزانی با نشریەی فارین پالیسی مصاحبه کرد. اندکی بعد در همین کانال با نوشتن یادداشتی بنام "آنچه بارزانی نگفت" به تحلیل آن نشستم و گفتم که فحوای کلام وی بیانگر آنست که آمریکا و دولت‌های بزرگ دیگر با برگزاری رفراندوم و استقلال کردستان موافق نیستند.
فضای عمومی در کردستان ایران هیجان زده بود و هیچ سخن متفاوتی را بر نمی‌تابید. یاداشت من مورد تخطئه و تخریب قرار گرفت و نگارندە هم از "سوء قضا"ی آن مصون نماند!

دست بر قضا خود بارزانی آنچه را که قبل از رفراندوم نگفته بود، در گفتگو با الجزیره بر زبان راند و گفت:
آمریکا قبل از رفراندوم نه کلمەای لە آن می‌گفت و نه علیه آن! هر چند تیلرسون تهدیدمان کرد که در صورت برگزاری آن، شما را به مرزهای قبل از 2003 بر می‌گردانیم!

وظیفەی تحلیل‌گر پیش بینی است و نه البته پیش‌گویی!
حرف من این بود که این همه‌پُرسی در درجەی اول به علت مخالفت آمریکا و اروپا و بعدا ترکیه و ایران بختی برای پیروزی نخواهد داشت.
این حقیقتی است که بارزانی هم یک سال بعد آن را تصدیق کرد.
در یادداشت پیش گفته به حمایت ضعیف و غیر موثر دو کشور امارات و عربستان از رفراندوم هم اشاره کردم، نکته‌ای که در مصاحبەی بارزانی با الجزیره هم مورد توجه قرار گرفته است.
همچنین در چند یادداشت مقارن آن رخداد گفتم که موضع بی بی - نتانیاهو - در حمایت از رفراندوم قسمی شیادی است و فاقد وجوه اعمالی می‌باشد.
نتانیاهو در آن زمان با رئیس جمهور ترامپ روابطی تنگاتنگ داشت و اگر می‌خواست می‌توانست توان لابیگری اسرائیل و یهودیان را به کار گیرد.
اما در حالی که موضع اسرائیل برای برخی کردها فریبنده بود، در عمل به زیان آنان تمام شد و کردها را در میان جوامع مسلمان منطقه بی‌جهت در مظان اتهام همدستی با یهودیان قرار داد! مصداقی از آش نخورده و دهن سوخته!

همان زمان هم روشن بود که اسرائیل اولا بی اجازەی آمریکا قدمی بر نمی‌دارد و ثانیا منافع عالی ناشی از روابط با ترک‌ها را فدای کردها نمی‌کند.
به زبان آتشین اردوغان علیه اسرائیل ننگرید! این سخنان مصرف داخلی دارد. برخلاف ایران که افکار عمومی علاقەای به فلسطین ندارد، در ترکیه حکومت و اپوزیسیون بر سر آرمان فلسطین به جان هم می‌افتند!
هم اکنون حدود 70 درصد سوخت وارداتی اسرائیل که صرف عملیات ماشین جنگی آن در غزه می‌شود، توسط آذربایجان و قزاقستان تامین، و از طریق بندر جیحان ترکیه به دست آن می‌رسد.
ترکیه نخستین کشور اسلامی و تا مدت‌ها تنها کشور اسلامی بود که در همان سال 1948 اسرائیل را به رسمیت شناخت و تل آویو بی‌محابا وارد حوزەهای امنیتی این شریک استراتژیک نمی‌شود.

در مورد آمریکا اما قضیه قدری متفاوت است و بدون شک داوری بارزانی دربارەی موضع آن دقیق نیست.
این رهبر کرد به الجزیره می‌گوید واشنگتن از سال 2003 همیشه بغداد را بر کردها ترجیح داده و در رفراندوم صادقانه رفتار نکرد!
لازم به یادآوری است که آمریکا همان زمان، همان موضعی را در برابر رفراندوم استقلال کاتالونیا از اسپانیا گرفت که بارزانی آن را سرزنش می‌کند.
واشنگتن در مقام پلیس فرضی جهان و نگهبان اصلی ساختارها و چارچوب‌های عمدتا غربی حاکم بر روابط بین دولت‌ها، اصولا با رفراندوم مخالف نیست!
اما رفراندومی که با هماهنگی و رضایت دولت مرکزی همراه باشد! از قضا ترس اصلی آمریکا از رویه شدن رفراندوم‌های یک‌جانبه و ترویج بی‌ثباتی است. مانند رفراندومی که روسیه به صورت یک جانبه برای الحاق شبه جزیرەی کریمە برگزار کرد و آمریکا و اروپا آن را نپذیرفتند و جنگ فعلی به نحوی محصول آنست.
قبل از سپتامبر 2017  که رفراندوم اقلیم برگزار شد، دستکم دو سالی بود که جسته و گریخته اخبار آن به گوش می‌رسید.
در این فاصلەی زمانی میان اربیل و بغداد مذاکرات مکرر و متناوب بر سر نفت و بودجه و جنگ علیه داعش و ...وجود داشت.
احتمالا آمریکایی‌ها فکر می کردند موضوع رفراندوم هم مورد گفتگو قرار گرفته و شاید دلیل سکوت آن‌ها به گفتەی بارزانی این مسأله بوده است.
دریافتی که، سوگمندانه به سوء تفاهمی زیانبار منجر شد.