مساله ملی آینده ایران

امید جهانشاهی
روزنامه‌نگار
آینده همیشه دغدغه جدی بشر بوده و برای آن در تکاپو بوده است. شاید از آن زمان که بشر یک‌جا نشین شد در قالب ایل و طایفه، و دهکده‌ای ساخت کنار رودی یا هر جا که امکان کشاورزی بود، دغدغه بقا و اندیشه فردا در او جدی شد. بیم حمله درنده و ترس از ابری طوفان‌زا، بشر را به جستجوی نشانه‌هایی برای درک فردای بهتر و یا فردای سیاه واداشت. در آن دوران شاید تجربه پیرمردان برترین گواه برای تشخیص نشانه‌ها بود. آن‌ها به تجربه، رنگ و شکل ابر یا حرکت صور فلکی را نشانه‌‌ای از فردای خوب یا بد می‌گرفتند. گاهی لازم بود قربانی داد برای رفع بلایی که در راه است یا به رقص و شادی پرداخت برای خبر خوبی که نوید داده ‌می‌شد. 

امروز اما صدبار بیش از دیروز دغدغه فردا زنده است. بشر همچنان به فردا می‌اندیشد. جادوگران و رمالان اما جای خود را به اندیشکده‌های راهبردی داده‌اند که به رصد و تحلیل تحولات می‌پردازند. پیشکسوت‌ها و پژوهشگران دور هم جمع می‌شوند تا نشانه‌های مسیر حرکت و الزامات فردای بهتر را با رصد تحولات پیدا کنند و بر آن اساس امکان‌های محتمل فردا را توصیف کنند تا مدیران بتوانند فعالانه و پیش‌دستانه آینده بهتر را بسازند.
گزارش‌های اندیشکده‌ها نشان می‌دهند در آینده قدرت در خلاقیت است و تولید دانش‌بنیان. این گزارش‌ها نشان می‌دهند که در آینده کشورهایی دارای قدرت هستند که در زمینه‌های نانوتکنولوژی، بیوتکنولوژی، فناوری اطلاعات، علوم شناختی، هوش مصنوعی و رباتیک حرفی برای گفتن و جایگاهی در جهان داشته باشند. بقیه با هر ادعا و نظام ارزشی در حاشیه می‌نشینند.   
آنچه مسلم است این است که اقتصاد دیجیتال یکی از ستون‌هایی است که تعیین خواهد کرد، کدام کشورها صاحب قدرتند و کدام بی‌قدرتند.
اینکه روندهای فنی و فناورانه را مثال می‌زنم از این روست که ممکن است برخی روندهای حوزه فرهنگی و اجتماعی برای برخی قابل بحث و مناقشه باشند اما در قطعی بودن روندهای فنی تردیدی نیست.
واقعیت این است که برنامه جامع و گام‌های عینی و عملی در مسیر توسعه اقتصاد دیجیتال و فناوری‌های فرداساز است که به معنای واقعی کلمه امیدآفرین است. اما درحالی‌که برخی کشورها طرح‌های تشویقی مهاجرپذیری برای جذب فارغ التحصیلان حوزه‌های فناوری‌های مهم را در دستور کار دارند، دریغ و درد که ما سال‌هاست شاهد مهاجرت نخبگان فنی کشورمان به کشورهای مختلف از جمله کشورهای رقیب همسایه عمان و ترکیه هستیم. پیش شرط اصلی و بدیهی ساختن آینده مطلوب، اقدامی جدی برای جلوگیری از مهاجرت نخبگان از جمله نخبگان فنی و همچنین سرمایه‌گذاری قابل توجه در این حوزه‌های نوظهور است. این مهم یک موضوع جناحی نیست. این موضوع ربطی به اولویت سیاسی این یا آن گروه و حزب ندارد. لازمه ساختن آینده خوب برای ایران است و الزامات ساختن آینده مطلوب، یک مساله کاملاً ملی و فراجناحی است. به آینده ایران بیاندیشیم.