در سودای رسیدن به اکثریت!    

مهدی نورمحمدزاده

نویسنده

برخلاف اعتراضات و اغتشاشات پیشین که اغلب مبتنی بر منطق دوقطبی «انقلاب و ضدانقلاب» «قانونمدار و قانون‌شکن» و «مردم و دشمن» تفسیر می‌شد، در بحران جاری منطق «اکثریت- اقلیت» نیز پررنگ شده است. هر دو طرف ماجرا اصرار دارند که اکثریت جامعه هستند و طرف مقابل در اقلیت قرار دارد. اصل طرح شدن منطق اکثریت- اقلیت نشانه واضحی از تحولات عمیق اجتماعی و پشت سر گذاشتن برخی انگاره‌های قطعی سال‌های گذشته است، همچنانکه کارکرد گشت ارشاد در دهه هفتاد و هشتاد بیشتر با منطق «امر به معروف و نهی از منکر» تبلیغ و اجرا می‌شد و در سال‌های اخیر بیشتر روی منطق «رعایت قانون» مانور داده می‌شود!

هر چند منطق اکثریت- اقلیت لزوما خروجی عقلانی ندارد، اما برای انسان امروز به شدت اقناعی است و به همین جهت یکی از پایه‌های مهم دموکراسی محسوب می‌شود. نکته مهم در کاربرد این منطق و تن دادن به آن، فراهم نمودن و به رسمیت شناختن مقدمات و لوازم آن است. انتخابات شفاف و رقابتی، نظرسنجی‌های علمی و دقیق، رسانه‌ها و مطبوعات مستقل و اعتراضات آزاد و رفراندوم بخش مهمی از لوازم سنجش و پیاده‌سازی منطق اکثریت- اقلیت است. متاسفانه در جامعه ما علیرغم تظاهر در وفاداری به این منطق، به لوازم مقدماتی و منطقی آن تن داده نمی‌شود و تأویلات شخصی، جناحی و حتی دینی جای مکانیزم‌های منطقی و تخصصی سنجش را گرفته است.

نه با روسری برداشتن چند صد نفر می‌توان مدعی مخالفت اکثریت مردم ایران با اصل حجاب شد و نه راهپیمایی چند صد نفری دانشجویان مدافع انقلاب را می‌توان به نام اکثریت دانشجویان فلان دانشگاه فاکتور زد! نه حضور بدون مجوز و شعار تند هزاران نفر در خیابان‌ها قیام «اکثریت» بر علیه حکومت است و نه راهپیمایی تشویق شده هزاران نمازگزار به معنی بیعت «اکثریت» با نظام!

شاید بدترین و تلخ‌ترین اتفاق در کاربرد منطق اکثریت- اقلیت، همین تقلیل لوازم سنجش نظرات و آراء به کف خیابان باشد. اینکه جای نظرسنجی‌های مستقل علمی و آمار انتخابات را، عکس‌های «جمعیت پرشمار» فلان اعتراض یا فیلم‌های هوایی «حضور میلیونی» بهمان راهپیمایی پر کند، نتیجه‌ای جز تحریک طرفین درگیر ماجرا و سوق دادن آن‌ها به سمت خشونت بیشتر ندارد!

به گمانم اگر در سوابق ذهنی جامعه‌مان استفاده از ظرفیت قانونی رفراندوم را داشتیم، یا انتخابات پرشور با حضور همه سلایق را تجربه می‌کردیم، یا شاهد اصلاحات جدی برآمده از نقادی رسانه‌های آزاد و منطبق بر واقعیت جامعه بودیم، این قدر مشتری خیابان نمی‌شدیم!

ما زیرمتن انتخابات اخیر را درست نفهمیدیم، حماسه فتح سرودیم و فراموش کردیم تلخی پیروزی رئیس‌جمهوری را که در غیاب اکثریت ۵۲ درصدی جامعه و با غلبه بر آرای باطله به پاستور رسید!