تشنج یا لرزش غیرقابل‌کنترل از کجا پدید می‌آید؟

کسی که دچار چنین حالتی می‌شود به ناگهان کنترل بدنش را از دست می‌دهد، اجزایی از بدنش یا تمامی آن شروع به تکان خوردن و لرزیدن می‌کند. ممکن است که فرد حتی به زمین بیفتد و هشیاری‌اش را از دست بدهد.

نشانه‌های مختلفی ممکن است جداگانه یا با همدیگر بروز کنند. لرزش یا تشنج ناگهانی ممکن است چند دقیقه طول بکشد یا پس از چند ثانیه تمام شود، برای نمونه وقتی شخص دوباره حرکت کند.

علل گوناگون

اغلب کم‌آبی بدن (دهیدراسیون) را به عنوان علت احتمالی لرزش و تشنج عنوان می‌کنند. حدود ۷۰ درصد بدن انسان را آب تشکیل می‌دهد. مغز انسان حتی شامل ۹۰ درصد آب است. آب به سلول‌های بدن ما مواد غذایی و اکسیژن می‌رساند. همزمان آب وسیله دفع مواد زائد از طریق کلیه‌ها را فراهم می‌آورد.

بدن کسی که کم آب نوشیده باشد، زیاد عرق کرده باشد یا برای مثال به دلیل استفراغ و اسهال آب زیادی از دست داده باشد دچار عدم تعادل در میزان آب می‌شود. اگر این کمبود آب به موقع جبران نشود خون غلیظ می‌شود و سیستم ارگان‌های بدن در حالت اخطار قرار می‌گیرد، می‌لرزد و متشنج می‌شود.

خطر کم‌آبی بدن به ویژه بیشتر کودکان و سالمندان را تهدید می‌کند. احساس تشنگی در سنین سالمندی کاهش می‌یابد و سالمندان متوجه کمبود آب نمی‌شوند.

افت قند خون (هیپوگلیسمی) نیز می‌تواند باعث تشنج بدن شود. برای مثال کسی که استرس زیادی دارد، کسی که درد دارد، از خستگی مفرط رنج می‌برد یا قهوه زیاد نوشیده، ممکن است بدنش به شدت به لرزه بیفتد.

در اصطلاح پزشکی به لرزش یا تشنج و رعشه "ترمور" می‌گویند. گاهی لرزش برای کمک به بازگشت بدن به حال تعادل است. برای مثال وقتی هوا سرد است بدن از جمله از طریق به لرزش درآوردن ماهیچه‌ها گرمای اضافه تولید می‌کند تا بیش از حد سرد نشود. برای همین است که به محض آنکه دمای بدن به زیر ۳۵ درجه می‌رسد شروع به لرزش می‌کنیم.

علائم احتمالی ابتلا به بیماری‌ای جدی

بروز ناگهانی لرزش و تشنج می‌تواند نشانه ابتلا به بیماری باشد. تشنج ناگهانی می‌تواند نشانه صرع (اپیلپسی) باشد. اما ممکن هم هست که لرزش و تشنج بر اثر اختلال در گردش خون یا آسیب به مغز یا شامه‌گان پدید آید.

رعشه و تشنجی که به طور مکرر و به دلیل بیماری صرع ایجاد شود، دلیل ثابت و مشخصی ندارد. در بیشتر موارد دلیل صرع نامشخص است، اما در برخی افراد می‌تواند بر اثر آسیب مغزی، سکته یا تومور مغزی ایجاد شود.

لرزش و تشنجی که دلیلش ابتلا به صرع نباشد، می‌تواند بر اثر  تحریک مغز پدید آمده باشد، برای نمونه به عنوان واکنش به یک دارو یا به دلیل عفونت، برای مثال لرزش به هنگام تب.

لرزش در حالت حرکت یا در حالت سکون

مهم آن است که لرزش در چه هنگامی رخ می‌دهد. آیا موقعی به وجود می‌آید که فرد در حال حرکت است یا هنگامی که حرکت نمی‌کند. چنانچه لرزش مانع مهارت‌های حرکتی ظریف مثلا در انگشت و صورت شود، فرد نتواند به حالت مستقیم راه برود و تلو تلو بخورد یا به طور غیر عادی گشاد گشاد راه برود ممکن است مخچه‌اش آسیب دیده باشد.

ممکن است برعکس لرزش هنگامی به فرد دست دهد که در حالت سکون باشد و برخی از عضلات معین بدن او نتوانند کشیده و آرام نگه داشته شوند. معروف‌ترین بیماری‌ای که در آن لرزش در حالت سکون دست می‌دهد پارکینسون است.

اغلب افرادی که دچار لرزش می‌شوند مبتلا به  "اسنشیال ترمور" یا "لرزش خوش‌خیم فامیلی" هستند که اختلالی عصبی و احتمالا ارثی است. نشانه‌های این اختلال عصبی به طور معمول در سنین بین ۲۰ و ۶۰ سالگی بروز می‌کند و می‌تواند به مرور با بالا رفتن سن وخامت پیدا کند.

 

اجزای بدن بیماران مبتلا به اسنشیال ترمور هنگامی دچار لرزش می‌شوند که از آن‌ها برای مدتی طولانی در وضعیتی خسته‌کننده استفاده شده باشد یا هنگامی که از آنها برای انجام کاری استفاده آگاهانه ‌کنند، برای مثال موقع خواندن روزنامه یا هنگام استفاده از دست‌ها برای غذا خوردن و نوشیدن و نوشتن.

 

با داشتن این اختلال عصبی در بیشتر موارد دست‌ها و بازوها و گاه صدا و سر دچار لرزش می‌شوند.

اهمیت تشخیص پزشک

در اغلب موارد تمرین‌ مداوم تن‌آرامی (ریلکسیشن) مانع بروز لرزش و تشنج می‌شود، چون استرس و اضطراب می‌تواند لرزش را تشدید ‌کند. همچنین باید برای پیش‌گیری از لرزش از مصرف قهوه و مشروبات الکلی خودداری کرد.

اما اگر لرزش و تشنج بدن بر اثر وجود شکلی بیمارگونه از "ترمور" باشد، لرزش می‌تواند نشان‌گر ابتلا به بیماری‌ای جدی باشد. تنها تشخیص پزشک به وسیله آزمایش‌های گوناگون مانند ام‌آر‌آی (تصویرسازی تشدید مغناطیسی) و کامپیوتر توموگرافی می‌تواند تصویر روشن‌تری از علت چنین نوع لرزشی به دست دهد.