کم‌درآمدها چگونه خانه‌دار می‌شوند؟

قیمت مسکن طی دو سال اخیر به حدی تغییر کرده که خرید مسکن حتی برای اقشار متوسط جامعه سخت شده است؛ حالا بماند گروه کم‌درآمد جامعه که با درآمد حداقلی توان خرید مسکن ندارند.

آخرین گزارش بانک مرکزی نشان می‌دهد که قیمت مسکن در دی‌ماه امسال نیز از رشد ۲.۱ درصدی برخوردار بوده است. به این ترتیب، در دی‌ماه متوسط قیمت خرید و فروش یک مترمربع زیربنای واحد مسکونی معامله شده از طریق بنگاه‌های معاملات ملکی شهر تهران ۱۳.۸ میلیون تومان بود که نسبت به ماه مشابه سال قبل ۴۰.۹ درصد افزایش نشان می‌دهد.

گزارش‌ها حاکی از آن است که زمان انتظار برای خرید مسکن به چند دهه رسیده است. در حال حاضر یک خانواده کارگر با حداقل مزد مصوب‌ امسال یعنی یک‌میلیون و ۵٠٠‌هزار تومان سالانه حدود ١٨‌میلیون تومان دستمزد می‌گیرد. در واقع با کسر هزینه‌های جاری و اختصاص یک‌سوم درآمد برای مسکن، یک کارگر در شرایط فعلی می‌تواند سالانه ۶ ‌میلیون تومان برای خرید خانه پول کنار بگذارد.

مدت زمان انتظار برای خانه‌دارشدن قشر متوسط جامعه در کشورهای پیشرفته جهان بین ۵ تا ۷ سال است و البته با این شرط که شهروندان این کشورها یک‌سوم درآمدشان را پس‌انداز کنند. با این حال در کشور ما یک کارگر برای خرید واحد مسکونی ۶۰ متری پس از ۱۲۶ سال قادر به خرید خانه در پایتخت خواهد بود. به این ترتیب طول انتظار جامعه کارگری ایران برای خانه‌دارشدن بیشتر از ۲۰ برابر شهروندان کشورهای پیشرفته (با فرض مدت زمان انتظار شش ساله) است. اگر قرار باشد طبق استانداردهای جهانی یک‌سوم درآمدشان را برای تهیه خانه کنار بگذارند.

کارشناسان و تحلیگران بازار مسکن معتقدند؛ افزایش قدرت خرید و کاهش قیمت مسکن، دو راهکاری است که دولت می‌تواند برای بهبود وضعیت بازار مسکن اتخاذ کند.

جزییات ساخت مسکن برای کم‌درآمدها

در این میان، اخیرا دولت سیاست ساخت مسکن برای کم‌درآمدها را در پیش گرفته است، به‌طوری که وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی از ساخت ۲۰۰ هزار مسکن برای جامعه کارگری، مستمری‌بگیران تامین‌اجتماعی و بازنشستگان با همکاری وزارت راه‌وشهرسازی طی سه سال آینده خبر داد.

محمد شریعتمداری در تشریح جزییات ساخت ۲۰۰ هزار واحد مسکونی برای کم‌درآمدها در مراسم «امضای تفاهم‌نامه وزارت راه‌وشهرسازی با وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در حوزه تامین مسکن برای جامعه کارگری، بازنشستگان و مستمری‌بگیران تامین‌اجتماعی» گفت: ظرفیت‌های قانونی زیادی برای تامین مسکن جامعه کارگری کشور وجود دارد؛ به‌طوری که براساس ماده ۱۴۲ قانون کار، تکالیفی برای تامین مسکن برعهده جامعه کارفرمایی و دولت در تبصره‌های یک و دو این ماده پیش‌بینی شده است.

وی افزود: برای تامین مالی اجرای پروژه‌های مسکن برای کارگران و بازنشستگان، از ظرفیت بانک عامل حوزه مسکن با همکاری وزارت راه‌وشهرسازی و همچنین از ظرفیت‌های سایر بانک‌های زیرمجموعه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی استفاده می‌کنیم.

وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی تصریح کرد: صندوق‌های تامین‌اجتماعی و بازنشستگی کشوری در تامین مالی این پروژه‌ها مشارکت دارند؛ ضمن این‌که وزارت راه‌وشهرسازی نیز با ارائه زمین‌های ۹۹ ساله به‌صورت رایگان در این پروژه همکاری خواهد کرد.

شریعتمداری همچنین گفت: علاوه بر این، از ظرفیت شرکت شهرک‌های صنعتی نیز که محل تجمع صنایع هستند، استفاده می‌شود تا کارفرمایان به استناد ماده ۱۴۲ قانون کار، در این طرح مشارکت داده شوند تا علاوه بر استفاده از ظرفیت‌های دولت، از ظرفیت‌های جامعه کارفرمایی نیز برای تامین زمین و مسکن کارگران استفاده کنیم.

وی با اشاره به جمعیت ۴۳ میلیون نفری کارگری کشور گفت: حدود سه میلیون و ۳۰۰ هزار نفر بازنشسته تحت پوشش صندوق تامین‌اجتماعی و ۱.۵ میلیون نفر نیز تحت پوشش صندوق بازنشستگی کشور هستند که برای تامین مسکن مجموعه جامعه کارگری، بازنشستگی و مستمری‌بگیران از ظرفیت‌های دولتی، کارفرمایی و تعاونی‌های مسکن کارگری به‌صورت منظم و سازماندهی‌شده، استفاده خواهیم کرد.

حرفی که می‌زنیم، وعده نیست

وزیر راه و شهرسازی نیز درباره جزییات جلسه وزارت راه با نهادهای حمایتی برای ساخت سالانه ۲۰۰ هزار مسکن برای محرومان، گفت: حرف‌هایی که می‌زنیم، وعده نیست و اقدام و عمل است. برای تامین مسکن سه دهک نیازمند جلسه‌ای با دستگاه‌های حمایتی برگزار شد. این اولین جلسه بود و تا به حال چنین جلسه‌ای برای تامین مسکن محرومان نداشتیم.

محمد اسلامی افزود: بر این اساس تمام دستگاه‌های حمایتی جهت تامین مسکن محرومان اقدام خواهند کرد. به دنبال این هستیم تا با یک همگرای و تدوین یک نقشه راه، محرومان را شناسایی و برای تامین مسکن آنها به صورت یکپارچه تصمیم‌گیری کنیم.

وی تصریح کرد: در این برنامه وزارت راه و شهرسازی زمین رایگان می‌دهد و بر اساس قانون نیز به دهک‌های یک تا سه وام‌های بلاعوض تعلق می‌گیرد.

وزیر راه و شهرسازی با بیان اینکه واحدهای مسکونی با مشخصات طراحی شده از سوی بنیاد مسکن ساخته می‌شود تصریح کرد: برای تامین مسکن محرومان کارگروهی با حضور همه دستگاه‌های حمایتی تشکیل شده که در استان‌ها با محوریت استانداران به صورت قرارگاهی دهک‌های یک، ۲ و ۳ جامعه را خانه‌دار خواهیم کرد.

تدوین برنامه ۵ ساله برای تامین مسکن کم‌درآمدها

منوچهر خواجه‌دلویی، معاون توسعه ساختمان بنیاد مستضعفان نیز در بیان فعالیت‌های این نهاد در تامین مسکن گروه‌های کم‌درآمدی با محوریت بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، اظهار کرد: برنامه پنج ساله‌ای با همکاری مشترک بنیاد مستضفعان و وزارت راه و شهرسازی برای تامین مسکن گروه‌های کم‌درآمدی تدوین شده است.

وی با اشاره به اینکه زمین‌های مرتبط با احداث مسکن برای اقشار نیازمند شناسایی و احصا شده است، افزود: تولید مصالح ساختمانی از جمله فولاد، سیمان و دیگر امکانات بنیاد مستضفعان در خدمت این مهم قرار دارد که امید است با هم افزایی به نکات مناسبی دست یابیم.

وی از تامین مسکن برای ۱۸هزار خانوار چند معلول در سال های گذشته توسط بنیاد خبر داد و خاطرنشان کرد: بنیاد مستضفعان امکانات خوبی از جمله زمین در تهران دارد که این امکانات شامل چند صد هکتار زمین در مناطق متوسط و پایین شهر برای تامین مسکن نیازمندان است.

وی همچنین خواستار حذف هزینه ارایه خدمات مهندسی به اقشار کم درآمدی جامعه شد.

شرایط ساخت مسکن برای کم درآمدها

در این میان، معاون مسکن و ساختمان وزیر راه و شهرسازی اخیران اعلام کرده که شرایط طرح خانه‌دار شدن کم‌درآمدها به زودی اعلام می‌شود. محمود محمودزاده در پاسخ به این سوال که طرح خانه‌دار شدن دهک‌های کم درآمد جامعه همانند طرح ملی مسکن ثبت‌نامی خواهد بود؟ گفت: طرح خانه‌دار شدن دهک‌های کم‌درآمد جامعه مثل طرح ملی مسکن به شیوه ثبت‌نام نخواهد بود و این افراد توسط دستگاه‌های مسوول مثل کمیته امداد و سازمان بهزیستی مشخص و به وزارت راه و شهرسازی معرفی خواهند شد.

وی ادامه داد: در حال تنظیم شرایط طرح مسکن‌دار کردن افراد کم درآمد جامعه هستیم که به زودی شرایط آن اعلام خواهد شد.

معاون وزیر راه و شهرسازی تصریح کرد: این طرح با کمک دستگاه‌های حمایتی انجام خواهد شد و این دستگاه‌ها پس از مشخص کردن افراد واجد شرایط و سپس معرفی آنها به وزارت راه و شهرسازی انجام خواهد شد تا ساخت مسکن برای آنها انجام شود.

به گفته محمودزاده، به طور قطع این افراد، افرادی هستند که توانایی بازپرداخت اقساط و آورده را ندارند در این طرح سعی خواهد شد ۲۰۰ هزار مسکن برای دهک اول تا سوم ساخته شود.