اقدامات اولیه هنگام سکته مغزی

سکته مغزی هنگامی رخ می‌دهد که خونرسانی به بخشی از مغز شما قطع یا کاهش یابد و بافت مغز را از اکسیژن و مواد مغذی محروم می‌کند. در این رخداد، در عرض چند دقیقه، سلول‌های مغزی شروع به مردن می‌کنند.

سکته مغزی یک اورژانس پزشکی است که به درمان سریع نیاز دارد و اقدامات اولیه می‌تواند آسیب مغزی و عوارض احتمالی را به حداقل برساند. خبر خوب این است که سکته‌های مغزی قابل درمان و جلوگیری هستند.

فردی که دچار سکته مغزی می‌شود، دارای علائم و نشانه‌های خاصی است که توجه به زمان شروع و نوع علائم در او مهم است. مدت زمان هر یک از این علائم می‌تواند در انتخاب گزینه‌های درمانی تأثیرگذار باشد.

در جریان سکته مغزی، فرد  در صحبت و درک گفتار دچار مشکل می‌شود، به طوری که ممکن است دچار سردرگمی شود. همچنین او ممکن است دچار بی حسی، ضعف یا فلج ناگهانی در صورت، بازو یا پا گردد که این حالت اغلب در یک طرف بدن اتفاق می‌افتد. به علاوه، ممکن است یک طرف از دهان او هنگام لبخند زدن از کنترل خارج شود. برای تشخیص این عارضه در خود، سعی کنید همزمان هر دو بازویتان را روی سر خود بلند کنید، اگر یک بازو شروع به لرزش کند و به پایین بیفتد، ممکن است دچار سکته مغزی شده باشید.

فردی که مبتلا به سکته مغزی شده است ممکن است به طور ناگهانی در بینایی یک یا هر دو چشم دچار مشکل می‌گردد. سردرد ناگهانی و شدید، که ممکن است همراه با استفراغ، سرگیجه یا تغییر هوشیاری باشد، هم می‌تواند نشانه دیگر برای سکته مغزی باشد.

در صورت مشاهده هر یک از این علائم، حتی اگر به نظر می‌رسد به طور نوسانی بروز می‌کنند یا پس از مدتی ناپدید می‌شوند، فوریت‌های پزشکی را انجام دهید. صبر کردن برای اینکه ببینید علائم متوقف شده است یا خیر جایز نیست، زیرا هر دقیقه از زمان بروز هر یک از این علائم مهم و حیاتی محسوب می‌شود. هرچه زمان بیشتری سپری شود، احتمال آسیب و ناتوانی مغز بیشتر خواهد بود.

سکته مغزی ممکن است در اثر شریان مسدود شده با پلاکت‌های خونی یا پارگی رگ خونی ایجاد شود، اما ممکن است برخی از افراد فقط اختلال موقتی در جریان خون به مغز داشته باشند (حمله ایسکمیک گذرا یا TIA) که باعث آسیب دائمی نمی‌شود.

یکی از علل متداول سکته مغزی ضخیم و سخت شدن دیواره رگ‌های خونی است. پلاکت‌های ساخته شده از چربی، کلسیم و کلسترول انعطاف رگ‌های خونی را از میان می‌برند و لخته خون ممکن است سبب مسدود شدن رگ خونی غیر قابل انعطاف و بروز سکته مغزی ایسکمیک شود. عامل اصلی سکته مغزی هموراژیک در اکثر موارد عدم درمان فشار خون بالا است که سبب انفجار رگ خونی ضعیف می‌شود. معمولاً این افراد علائم هشداری مانند سردرد و تشنج دارند که منجر به پاره شدن رگ‌های مغزی می‌شود.

انواع سکته مغزی

سکته مغزی ایسکمیک

حدود ۸۰ درصد سکته‌ها، از نوع سکته مغزی ایسکمیک است. سکته‌های ایسکمیک زمانی اتفاق می‌افتد که شریان‌های مغز شما تنگ یا مسدود شده و در نتیجه باعث کاهش شدید جریان خون (ایسکمی) می‌شود. شایع‌ترین سکته‌های ایسکمیک شامل موارد زیر است:

سکته مغزی ترومبوتیک

سکته مغزی ترومبوتیک هنگامی رخ می‌دهد که یک لخته خون (ترومبوس) در یکی از شریان‌ها که خون مغز را تأمین می‌کند تشکیل شود. این لخته ممکن است در اثر رسوبات چربی (پلاک) در عروق ایجاد شود و باعث کاهش جریان خون (آترواسکلروز) یا سایر شرایط شریان گردد.

سکته هموراژیک

هنگامی سکته هموراژیک رخ می‌دهد که رگ خونی در مغز دچار نشت یا پارگی شود. خونریزی مغزی می‌تواند ناشی از شرایط ویژه‌ای مانند فشار خون بالا و استفاده از دارو‌های ضد انعقاد خون و آنوریسم یا ضعف در دیواره رگ‌های خونی باشد که برقدرت و عملکرد رگ‌های خونی تأثیر می‌گذارد.

حمله ایسکمیک گذرا (TIA)

حمله ایسکمیک گذرا یک دوره موقتی از علائم مشابه سکته مغزی است. کاهش موقت در خون رسانی به بخشی از مغز باعث TIA می‌شود که ممکن است به مدت حداقل پنج دقیقه طول بکشد.

TIA مانند سکته مغزی ایسکمیک، هنگامی اتفاق می‌افتد که یک لخته خون، جریان خون بخشی از سیستم عصبی شما را مسدود می‌کند، اما هیچ آسیب دائمی در بافت و علائم ماندگاری از آن وجود ندارد.

حتی اگر به نظر می‌رسد علائم شما از بین رفته است، باید مراقبت‌های اضطراری را انجام دهید، زیرا حمله ایسکمیک گذرا شما را در معرض خطر سکته مغزی کامل قرار می‌دهد و در آینده باعث صدمات دائمی می‌شود. اگر دچار این عارضه شده اید، این بدان معنی است که احتمالاً شریانمنتهی به مغز  تا حدی باریک یا مسدود شده،  یا منبع لخته خون در قلب وجود دارد.

ریسک فاکتور‌های سکته مغزی

عوامل زیادی می‌توانند خطر سکته مغزی را افزایش دهند. عوامل خطرساز بالقوه قابل درمان سکته مغزی شامل سبک زندگی نادرست، اضافه وزن یا چاقی، نداشتن تحرک جسمی، استفاده از دارو‌های غیرقانونی مانند کوکائین و متامفتامین، عوامل خطرساز پزشکی، قرائت فشار خون بالاتر از ۲۰ بر۸۰  میلی متر جیوه، استعمال سیگار یا قرار گرفتن در معرض دود افراد سیگاری، کلسترول بالا، دیابت، آپنه خواب انسدادی، بیماری قلبی عروقی از جمله نارسایی قلبی، نقایص قلبی، عفونت قلبی یا ضربان قلب غیر طبیعی، سابقه شخصی یا خانوادگی سکته مغزی، حمله قلبی یا حمله ایسکمیک گذرا هستند.

سایر عوامل مرتبط با خطر سکته مغزی، سن (افراد بالای ۵۵ سال خطر ابتلا به سکته مغزی دارند)، نژاد (آمریکایی‌ها و آفریقایی تبار‌ها بیشتر از سایر نژاد‌ها احتما ابتلا به سکته مغزی دارند) و جنس (معمولاً زنان در هنگام سکته مغزی سن بالاتری دارند و بیشتر از مردان در معرض سکته مغزی قرار دارند) و هورمون‌ها (قرص‌های ضدبارداری که میزان استروژن را افزایش می‌دهد) را شامل می‌شود.

پیشگیری از سکته مغزی

آگاهی از عوامل ایجاد سکته مغزی، پیروی از توصیه‌های پزشک و داشتن شیوه زندگی سالم بهترین اقداماتی است که می‌توانید برای جلوگیری از این عارضه انجام دهید. اگر سکته مغزی یا حمله ایسکمیک گذرا (TIA) داشته باشید، دسته‌ای از اقدامات می‌تواند به جلوگیری از بروز سکته مغزی دیگر کمک کند.

بسیاری از راهکار‌های پیشگیری از سکته مغزی همان راهکار‌های جلوگیری از بیماری‌های قلبی هستند. به طور کلی، توصیه‌ها برای رعایت شیوه زندگی سالم شامل مواردی است که در ادامه به آن می‌پردازیم.

کنترل فشار خون بالا یکی از مهمترین کار‌هایی است که فرد می‌تواند برای کاهش خطر سکته مغزی انجام دهد. اگر فرد دچار سکته مغزی شده است، کاهش فشار خون می‌تواند به جلوگیری از TIA یا سکته بعدی منجر شود.

ورزش، مدیریت استرس، حفظ وزن متعادل و محدود کردن مقدار سدیمی که می‌خورید و می‌نوشیدید، همگی می‌توانند به کنترل فشار خون بالا کمک کنند. علاوه بر توصیه به تغییر در شیوه زندگی، پزشک ممکن است دارو‌هایی را برای درمان فشار خون بالا تجویز کند.

مصرف مواد غذایی حاوی کلسترول و چربی کمتر، به ویژه چربی‌های اشباع و چربی‌های ترانس، باعث کاهش تشکیل پلاک در شریان‌ها و کنترل فشار خون بالا شود. اگر فرد نمی‌تواند کلسترول خود را از طریق تغییر رژیم غذایی به تنهایی کنترل کند، پزشک ممکن است داروی کاهش کلسترول را تجویز کند.

استعمال دخانیات خطر ابتلا به سکته مغزی را برای افراد سیگاری و غیرسیگاری که در معرض دود آن قرار دارند، افزایش می‌دهد. ترک مصرف دخانیات خطر سکته مغزی را کاهش می‌دهد.

شما می‌توانید دیابت را با رژیم غذایی مناسب، ورزش، کنترل وزن و دارو‌ها مدیریت کنید و به این ترتیب احتمال ابتلا به سکته مغزی را هم کاهش دهید.

کنترل وزن یکی دیگر از راه‌های پیشگیری از بروز سکته مغزی است. داشتن اضافه وزن به سایر عوامل موثر در سکته مغزی مانند فشار خون بالا، بیماری قلبی عروقی و دیابت کمک می‌کند. از دست دادن ۱۰ پوند از وزن ممکن است فشار خون شما را کاهش داده و سطح کلسترول شما را بهبود ببخشد.

استفاده از یک رژیم غذایی سرشار از میوه و سبزیجات راهکار ساده دیگر است. رژیم غذایی حاوی پنج وعده یا بیشتر از میوه یا سبزیجات به طور روزانه می‌تواند خطر سکته مغزی را کاهش دهد. پیروی از رژیم مدیترانه‌ای، که بر روغن زیتون، میوه، آجیل، سبزیجات و غلات کامل تأکید دارد، ت مفید خواهد بود.

ورزش هوازی از بسیاری جهات خطر سکته مغزی را کاهش می‌دهد. ورزش می‌تواند فشار خون شما را کاهش دهد، سطح کلسترول خوب (HDL) را افزایش داده و سلامت کلی رگ‌های خونی و قلب شما را بهبود ببخشد. همچنین به شما در کاهش وزن، کنترل دیابت و کاهش استرس کمک می‌کند. به تدریج سع کنید تا ۳۰ دقیقه فعالیت‌هایی مانند پیاده روی، آهسته دویدن، شنا یا دوچرخه سواری را در برنامه بیشتر روز‌های هفته قرار دهید.

درمان آپنه انسدادی خواب (OSA) هم که نوعی اختلال خواب است که در آن میزان اکسیژن به طور متناوب در طول شب کاهش می‌یابد، عامل موثر دیگر در پیشگیری از بروز سکته مغزی است.

اجتناب از مواد مخدر هم در کاهش خطر ابتلا به سکته مغزی نقش دارد. بسیاری از انواع دارو‌های مخدر مانند کوکائین و متامفتامین، از عوامل خطرساز برای TIA یا سکته مغزی هستند. کوکائین باعث کاهش جریان خون می‌شود و می‌تواند شریان‌ها را باریک کند.