طبقه‌بندی مشاغل چیست و چه سودی برای کارگر دارد؟

 بارها اخبار متعدد درباره طرح طبقه بندی مشاغل را شنیده اید. اما بسیاری از کارگران از این موضوع بی اطلاع هستند.

طرح بندی مشاغل چیست و چه مزیتی برای کارگران دارد؟

منظور از طرح طبقه بندی مشاغل کارکنان مشمول قانون کار این است که کارکنان با رعایت شرایط احراز پیش بینی شده در شناسنامه شغلی از گروه و مزد شغل و مزد سنوات برخوردار می شوند . حالا سوال اینجاست که چه کارگاههای مشمول این طرح می شوند ؟ کارگاه هایی که به حد نصاب 50 نفر کارگر یا بیش از آن می رسند مشمول اجرای این طرح می شوند و زمان رسیدن به 50 نفر کارگر ، زمان شمول اجرای طرح می باشد .

در این طرح برای ساده ترین کار ضریب 1 در نظر گرفته می شود و شغل ها با توجه به پیچیدگی و مهارت های مورد نیاز ضرایب بیشتری می گیرند . همچنین هر چه سابقه فرد بیشتر شود گروه شغلی وی بالاتر می رود که یعنی نسبت به حقوق ساده ترین کار باید درصد بیشتری حقوق بگیرید . پائین ترین حقوق همان دستمزدی است که توسط وزارت کار هر ساله اعلام می گردد . بنابراین اگر این طرح اجرا شود کارگاهها از این حالت که به اکثر کارگران خود حداقل حقوق را پرداخت می کنند خارج می شوند . شاید یکی از بزرگترین مشکلات این طرح این است که کارگاههای زیر 50 نفر را از این طرح مستثنا کرده است و در نتیجه درصد بالایی از کارگران به صورت خودکار از این امکان محروم می مانند . هر چند بسیاری از کارگاه های بالای 50 نفر نیز عملا این طرح را اجرا نمی کنند .

 بزرگترین مزیت طرح طبقه بندی مشاغل این است که فرد بعد از گذراندن دوران کاری و افزایش سوابق و یا تحصیل در رشته ای و بالا رفتن مدرک تحصیلی و یا کار مفید و موثر و مورد رضایت کارفرما می تواند ارتقاء شغلی یافته و در گروه بالاتر شغلی کار کند .

همچنین تمام کسانی که از نظر نوع وظایف و سطح مسئولیت ها شرایط مشابهی دارند در یک گروه قرار می گیرند و به این ترتیب حقوق یکسانی دریافت می کند ، فرقی نمی کند که نیروی دائمی ، موقت یا فصلی باشند . در این طرح شما نمی توانید کارگر را به گروه پایین تر بفرستید مگر اینکه به صورت مکتوب به این تنزل رضایت دهد . ضمناً افزایش گروه هیچگاه نباید منتهی به کاهش دستمزد گردد و البته تمامی مزایایی نظیر حق جذب ، سختی کار ، فوق العاده شغل که تا قبل از طرح طبقه بندی مشاغل در کنار مزد ثابت پرداخت می شده است به دلیل منظور نمودن امتیازها در ارزیابی شغلی دیگر پرداخت نمی گردد (البته استثنائاتی دارد که خارج از محدوده این بحث است) .

بر اساس ماده 48 قانون‌کار، «به منظور جلوگیری از بهره‌کشی از کار دیگری، وزارت کار و امور اجتماعی موظف است نظام ارزیابی و طبقه‌بندی مشاغل را، با استفاده از استاندارد مشاغل و عرف مشاغل کارگری در کشور، تهیه نماید و به مرحله اجرا درآورد.» طرح طبقه‌بندی مشاغل در قوانین و مقررات پیشین نیز مورد توجه قرار گرفته‌بود. 

به عنوان نمونه، قانون «اجرای طرح طبقه‌بندی مشاغل در کارگاه‌ها»، اسفندماه سال 1352 به تصویب رسید. طبق مقررات اجرایی این طرح، کارشناسان مورد تأیید وزارت کار، با مراجعه به کارگاه‌ها و بررسی مشاغل و وضعیت هر یک از شاغلان و نیز، با در نظر گرفتن چهار زمینه «مهارت‌ها»، «مسئولیت‌ها»، «کوشش‌ها» و «شرایط کار»، جایگاه آن‌ها را در گروه‌های بیست‌گانه طبقه‌بندی مشاغل تعیین می‌کنند. بر اساس مقررات، پس از تعیین «گروهِ» کارگرِ شاغل در یک کارگاه، ضریبی به وی اختصاص پیدا می‌کند که با اعمال آن در حداقل دستمزد تعیین شده، توسط شورای عالی کار، میزان حداقل دستمزد فرد در یک گروه مشخص می‌شود. این ضریب، یک یا بیشتر از یک است و جز گروه اول، که حداقل دستمزد را می‌گیرند، در سایر گروه‌ها تأثیر مثبت دارد.

 این طرح بامزیت های بسیاری که هم برای جامعه کارگری و هم کارفرمایی دارد در بسیاری از واحدها عملیاتی نمی شود.

*ضرورت تطبیق همه کارگران مشمول قانون کار با طرح طبقه بندی مشاغل

حاتم شاکرمی، معاون روابط کار درباره ضرورت اجرای قانون طبقه بندی مشاغل گفت: پرداخت بدون تبعیض مزد برای انجام کارهای هم ارزش از حقوق اولیه نیروی کار است . پیمانکارانی که تحت هر شرایطی با شرکت‌های پیمان دهنده قرارداد داشته و فعالیت می‌کنند باید از طرح طبقه بندی مشاغل کارگاه اصلی تبعیت کنند.

معاون روابط کار با اشاره به اینکه همه کارگران اعم از قرارداد موقت ، دائم و فصلی شاغل در کارگاه های مشمول قانون کار باید با طرح طبقه بندی مشاغل تطبیق یابند گفت:ایجاد انگیزه در کار،ایجاد تعادل در بازار کار،هم افزایی بین کارگر و کارفرما مهم است.

شاکرمی هدف از نظام جبران خدمت ارتقای انگیزش و بهره وری کارکنان و حفظ و صیانت از نیروی انسانی شاغل در سازمان‌ها دانست و گفت:نظام طبقه بندی مشاغل باید متناسب با تحولات تکنولوژیکی و تغییرات روزافزون نظام اقتصادی و روابط کار صنعتی و همچنین نیازهای نوین شرکت‌ها و واحدهای اقتصادی انعطاف پذیر بوده و موجب افزایش بهره وری نیروی کار و کارگاه شود .

معاون روابط کار وزارت کار در خصوص اهداف طرح طبقه بندی مشاغل نیزگفت: سرعت بخشیدن و شفافیت از اهداف این طرح است که اجرای صحیح آن باعث افزایش بهره وری، ایجاد انگیزه در نیروی کار، ایجاد تعادل در بازار کار، پاسخگویی به  نیازهای سیستم جبران خدمت، هم افزایی بین کارگر و کارفرما و در نهایت کاهش دعاوی کارگر و کارفرما و ممانعت از اعمال نظرهای فردی می‌شود .

معاون روابط کار گفت: همه کارگران شاغل در کارگاه‌های مشمول قانون کار باید با طرح طبقه بندی مشاغل تطبیق یافته و مزد و مزایای آنان در چارچوب ضوابط و نظام جبران خدمات طرح طبقه بندی مشاغل کارگاه پرداخت شود.