چگونه از کودک خود برابر قلدری محافظت کنیم؟

قلدری رفتاری است که باعث آزار رساندن به دیگری چه از نوع روانی و چه از نوع جسمانی می شود و می تواند هر جایی اتفاق بیفتد. مدرسه، خانه، فضای مجازی، کودکی که در مدرسه به دلیل چاقی، داشتن لهجه، پوشیدن لباس هایی که مد روز نیستند، شغل مادر و پدر یا از دست دادن یکی از والدین، درس خوان بودن و یا به طور کلی متفاوت بودن در مدرسه به طور تکرار شونده و در طولانی مدت توسط همسالان مورد تمسخر واقع می شود.

متاسفانه اکثر والدین معمولا از اینکه کودکشان در مدرسه توسط کودک دیگری(قلدر) در حال آزار دیدن است باخبر نیستند چرا که کودک معمولا آن را به عنوان یک راز پیش خود نگه می دارد و علت آن هم می‌تواند این باشد که می ترسد یا خجالت می کشد که اگر موضوع فاش شود شرایط برایش بدتر شود به همین دلیل اگر به درسی با آن برخورد نشود و جلویش گرفته نشود احتمال اینکه چنین کودکی مورد آزار جنسی نیز قرار بگیرد را افزایش می دهد.

رفتار قلدری در کودکان و نوجوانان معمولاً برای پاسخ به اضطراب هایی است که او در دنیای خود تجربه می‌کند. این اضطراب ها می‌تواند به دلیل روابط مخرب والدین در خانه، سطح پایین تحصیلی ، نداشتن حمایت گروه همسالان و یا به دلیل اضطراب و ناامنی در ارتباط با ظاهر خود باشد. در حالی که قلدرها چهره‌ای با اعتماد به نفس بالا را از خود به نمایش می گذارند و رفتار آنها با دیگران از احساس عدم امنیت نسبت به درونشان نشات می گیرد. 

در بسیاری از موارد دلیل اینکه قلدرها انگیزه آزار دیگران را دارند این است که خودشان در محیط خانواده تجربه آزار را داشته اند. این افراد خشم خود را که حاصل از آزاری است که در محیط خانه تجربه کرده‌اند مستقیماً نسبت به دیگران ابراز می‌کنند.

رفتار قلدرانه به یکباره در کودکان رخ نمی دهد. از دوران خردسالی محیط در شکل گیری رفتار در کودک بسیار موثر است. کودک تجارب بسیاری را از مشاهده رفتار خانواده(به طوری که در برخی از خانواده ها کودک خشونت خانوادگی مانند تنبیه بدنی یا به کار بردن کلمات خشونت آمیز را تجربه و مشاهده می‌کند)، مشاهده رفتار کودکان دیگر و فضای مجازی را با خود به همراه می برد و این تجارب کودک را برای اینکه رفتارهای قلدر مآبانه در او بیشتر یا کمتر باشد آماده می‌کند و این رفتار می‌تواند همچنان در سنین مختلف در محیط های مختلف به خصوص مدرسه ادامه داشته باشد.

قلدری به اشکال مختلف اتفاق می‌افتد که می‌تواند شامل:

قلدری جسمانی مانند کتک زدن، سیلی زدن، هل دادن، قلدری کلامی مانند اسم مسخره روی افراد گذاشتن، غیبت کردن یا تهدید فرد

آزار غیر کلامی مانند توهین با نشان دادن کسی با انگشت یا فرستادن پیامک تهدید یا توهین آمیز

آزار روانی مانند تهدید، ترساندن یا تحقیر فرد از طریق انتقاد یا پخش شایعه در مورد فرد

طرد کردن فرد از طریق انکار یا تنها گذاشتن

کنترل کردن یا اغفال فرد

تماس های تلفنی همراه با سکوت یا جعلی یا آزاردهنده

قلدری جنسی که می‌تواند شامل مجبور کردن فرد به مشاهده یا اجبار به انجام عمل جنسی خاص یا اعمال هرگونه آزارهای جنسی بر فرد باشد 

آزار فرد به خاطر معلولیت و ناتوانی

نشانه های مورد قلدری واقع شدن

هیچ نشانه مشخص قطعی ای وجود ندارد که نشان دهد فرزند شما مورد قلدری قرار گرفته است.

ولی مراقب این موارد باشید:

کم شدن وسایل مدرسه یا خراب شدن آن‌ها

صدمه جسمانی ماننده کبودی های غیرقابل توضیح، ساکت به نظر رسیدن یا افسرده و غمگین بودن او به طوری که این تغییرات در خلق و خو ناگهانی باشد. ترس از مدرسه رفتن، به طور مشکوکی هر روز صبح احساس مریضی می کند و یا به مدرسه نمی رود

کاهش عملکرد تحصیلی در مدرسه - درخواست یا دزدیدن پول از شما (برای دادن به فرد قلدر)

مضطرب و پریشان بودن و از دست دادن اعتماد به نفس

مشکل در خورد و خوراک و خواب

قلدری کردن در حق دیگران

این وظیفه والدین است که این نشانه ها را بشناسند و به فرزندان خود کمک کنند تا بر شرایط غلبه کنند. البته توجه داشته باشید که سرحال نبودن کودکان یا نوجوانان و یا هرکدام از نشانه های گفته شده می تواند دلایل دیگری داشته باشد و صرفا به معنای مورد قلدری قرار گرفتن نیست بلکه مجموعه ای از علائم برای مدتی ادامه دار باید مشاهده شود.

چه کنید اگر فرزند شما مورد قلدری واقع می شود

به دلیل اینکه پدیده قلدری بسیار گسترده است و انواع مختلفی دارد و فاکتورهای مختلفی در آن دخیل هستند.یک روش مقابله ای خاص برای آن نمی شود در نظر گرفت اما کمک گرفتن از این نکات می‌تواند موثر باشد.

اگر با توجه به نشانه ها احساس می کنید که فرزندتان دارد مورد قلدری واقع می‌شود، به او توضیح دهید قلدری چیست و از او پرسید آیا چیزی شبیه این برای او رخ داده است و یا اگر به طور مستقیم راحت نیستید تا درباره این مسئله از او سوال کنید.

می توانید از موقعیت های مختلف مثل زمانی که برنامه ای در این زمینه در تلویزیون پخش می شود استفاده کنیم و از او سوال هایی از این قبیل بپرسید که مثلاً «نظرت درباره این چیه؟» یا «تو فکر می کنی در این شرایط چه باید می کرد» ، «آیا تا حالا از این اتفاق ها برات توی مدرسه افتاده» «آیا تو تا به حال در این شرایط قرار گرفته ای؟» و یا می‌توانید برای باز کردن صحبت درباره تجربه خودتان در کودکی صحبت کنید در این شرایط اگر متوجه شدید کودک شما مورد قلدری قرار گرفته است احتمالاً طیف وسیعی از احساسات را تجربه خواهید کرد. اگر چه سخت است ولی سعی کنید خونسرد باشید و سریعاً نتیجه گیری نکنید و با دقت به گفته هایش گوش کنید و به او اطمینان دهید که همراهش هستید و از او حمایت کنید.

کودکان یا نوجوانان معمولاً در مورد این موضوع با کسی حرف نمی زنند. چرا که به اشتباه فکر می کنند شما اصلاً حرفشان را جدی نخواهید گرفت و هیچ کمکی در این زمینه به  آنها نخواهید کرد و یا از اینکه مورد قلدری قرار گرفته اند احساس خجالت می کنند و یا نگران هستند که شما از آنها ناامید شوید و یا ابراز خشونت کنید یا از همه مهمتر ممکن است نگران باشند اگر به کسی بگویند، اتفاقی برایشان بیفتد.

چگونه با کودک‌مان رفتار کنیم؟

هرگز با جملات و عبارات مخرب مانند «تو بی عرضه بودی که تونستن باهات اینجوری رفتار کنند» یا «چرا نتونستی از خودت دفاع کنی مگه لال بودی توی اون لحظه باید جوابش رو میدادی» در صحبت با کودک استفاده نکنید. چرا که با گفتن این عبارات شما هم ناخواسته در حال تکرار رفتاری هستید که قلدر با او داشته است.

در عوض تلاش کنید یک گفت‌وگوی مملو از پذیرش داشته باشید. ابتدا از اینکه در مورد این مسئله با شما صحبت کرده است، تشکر کنید و به او بگویید که تنها نیست و از حمایت شما برخوردار است.

به او توضیح بدهید که هیچ‌کس نباید مورد تحقیر و قلدری واقع شود و رفتار فرد قلدر اشتباه بوده و او تقصیری نداشته است.

نکاتی که می توان به کودک گفت تا به او کمک کند در شرایط بهتری قرار گیرد:

به او بگویید شجاعانه رفتار کند، از محل دور شود و فردا قلدر را نادیده بگیرد

محکم و واضح به فرد قلدر بگوید که رفتارش را متوقف کند و بعد از آنجا دور شود

با کودک تمرین کنید که صحبت‌های فرد آزار‌دهنده را نادیده بگیرد مانند اینکه «خود را نسبت به حرفش بی‌تفاوت نشان بده یا خودت را مشغول کار دیگری مثل کتاب خواندن نشان بده»،  چراکه با نادیده گرفتن فرد قلدر در نهایت او از آزار و اذیت تو خسته می شود

به یک بزرگتر گزارش بده، معلم‌ها، ناظم و والدین و همینطور مسئولان غذاخوری می توانند در متوقف کردن قلدری به تو کمک کنند

او را تشویق کنید با کسی در مورد این موضوع صحبت کند یا فردی که مورد اعتماد است؛ این فرد می تواند مشاور مدرسه، معلم، برادر، خواهر یا دوست باشد

به او یادآوری کنید که صحبت با بزرگتر ها ممکن است راهکارهای مفیدی برای بهتر شدن شرایط مهیا کند و اگر آنها نتوانند شرایط را بهتر کنند و مشکل را حل کند به او کمک می کند که احساس کند در این شرایط تنها نیست

و در نهایت به فرزندانتان کمک کنید بفهمد رفتار قلدری چیست و توضیح دهید که قلدری می تواند چه احساساتی را در او و دیگران به وجود آورد.