مالیات بر ارزش افزوده چیست و چگونه محاسبه می شود؟

مالیات بر ارزش افزوده طی ۱۱ سال اخیر در هفت مرحله از برخی فعالان اقتصادی برای اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده دریافت شده و باید ۹ درصد از ارزش حاصل از فروش کالا و خدمات را بپردازند که امروز نمایندگان مجلس، لایحه آن را بررسی و شرایط جدیدی برای شیوه محاسبه ان در نظر گرفتند.

هر یک از مودیان ثبت نام شده در نظام مالیات بر ارزش افزوده، عاملان جمع‌آوری، ثبت و اظهار مالیات موضوع این قانون به سازمان امور مالیاتی هستند. بدین معنا که هر مودی هنگام فروش باید با اضافه کردن مالیات بر ارزش افزوده به قیمت فروش خود و صدور صورت‌حساب فروش، مالیات بر ارزش افزوده را از خریداران کالاها و خدمات دریافت و در دفاتر خود ثبت کند.

لازم به ذکر است؛ مودی ملزم است وجه مذکور را تا پایان دوره مالیاتی نزد خود نگهداری کند و در نهایت مابه‌التفاوت مالیات‌های دریافتی هنگام فروش و مالیات‌های پرداختی خود به هنگام خرید را به سازمان امور مالیاتی اظهار و پرداخت کند.

گفتنی است؛ نظام مالیات بر ارزش افزوده، بر پایه مصرف گرفته می‌شود و این مالیات توسط مصرف‌کننده نهایی کالاها و خدمات پرداخت می‌شود و فعالان اقتصادی تنها عناصر زنجیره واردات، تولید و توزیع هستند که مالیات بر ارزش افزوده را در طول زنجیره به عنصر بعدی انتقال می‌دهند.

روش محاسبه مالیات بر ارزش افزوده در ایران، روش تفریقی غیرمستقیم (روش صورت‌حساب) است که در این روش، هر بنگاه اقتصادی در هنگام خرید نهاده‌های مشمول مالیات، علاوه بر بهای مواد اولیه، حاصل ضرب نرخ مالیات بر ارزش افزوده در بهای کالای خریداری شده را به فروشنده می‌پردازد که به آن اعتبار مالیاتی گفته می‌شود.

همچنین، هر بنگاه اقتصادی در هنگام فروش، علاوه بر بهای محصول مشمول مالیات، حاصل ضرب نرخ مالیات بر ارزش افزوده در بهای یک کالای فروخته شده را از خریدار می‌گیرد.

علاوه بر این، در پایان هر دوره مالیاتی (دوره مالیاتی مالیات بر ارزش افزوده)، فروشنده مابه‌التفاوت مالیات بر ارزش افزوده پرداختی در زمان خرید مواد اولیه یا مالیات بر ارزش افزوده گرفته شده در زمان فروش محصولات را به صورت دوره‌ای (مثلا سه ماه یکبار) به سازمان امور مالیاتی می‌پردازد.

در این روش، مالیات بر ارزش افزوده پرداختی روی خرید، به عنوان اعتبار مالیاتی برای بنگاه محسوب می‌شود. مکانیزم اعتبار مربوط به مالیات بر ارزش افزوده چنین است که از مالیات دریافتی بابت فروش کالا و خدمات می‌توان مالیات بر ارزش افزوده پرداختی جهت خرید یا وارد کردن مواد و لوازم مربوط به فعالیت اقتصادی را کسر کند.

همچنین عملا شخصی که مشمول مالیات بر ارزش افزوده است، می‌تواند در اظهارنامه مالیاتی مرتبط اعتباری (کسوری) را منظور کند.

مالیات بر ارزش افزوده پرداختی بابت خریدها قابل احتساب به عنوان اعتبار مالیاتی است، ضمنا اعتبار اقلام کالاهای مفقود یا منهدم شده یا به زیان فروخته شده در صورت احراز قابل اعمال خواهد بود.

این شیوه محاسبات اعلام شده در حالی است که امروز (سوم دی) نمایندگان مجلس شورای اسلامی، در جلسه علنی مجلس، لایحه مالیات بر ارزش افزوده را بررسی و تصویب کردند که در ادامه تغییرات ایجاد شده اعلام می‌شود.

در صورتی که جمع اعتبار مالیاتی مودی در هر دوره مالیاتی بیشتر از مالیات فروش وی باشد سازمان موظف است مبلغ مازاد را به دوره و یا دوره‌های بعد منتقل کند.

در صورتی که مودی درخواست کند که مازاد مزبور به وی مسترد گردد سازمان موظف است حداکثر ظرف مدت یک ماه از تاریخ ثبت درخواست نسبت به استرداد مابه‌التفاوت مذکور از محل وصولی‌های جاری اقدام کند، در غیر این صورت مشمول خسارتی به میزان دو درصد در ماه از تاریخ ثبت درخواست نسبت به مبلغ قابل استرداد و مدت تأخیر می‌شود که توسط سازمان و از محل وصولی‌های جاری پرداخت می‌شود.

عدم استرداد مالیات خرید نهاده‌های مربوط به طرح‌های تملک و دارایی‌های سرمایه‌ای دولت

گفتنی است که براساس تبصره ۱ این ماده، مالیات و عوارض خرید نهاده‌های مربوط به طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای دولت قابل استرداد نیست و جزو بهای تمام شده دارایی‌های مزبور منظور می‌شود.

براساس تبصره ۲ این ماده، در صورتی که مودی فقط به عرضه کالاها و ارائه خدمات معاف اشتغال داشته باشد یا طبق مقررات این قانون کالا و خدمات وی مشمول مالیات و عوارض نباشد مالیات و عوارض پرداختی بابت خرید نهاده‌های آن‌ها قابل تهاتر یا استرداد نمی‌شود.

همچنین، براساس تبصره ۳ این ماده، در صورتی که مودی به عرضه توأم کالاها و خدمات مشمول و معاف اشتغال داشته باشد؛ صرفا مالیات و عوارضی که بابت خرید نهاده‌های مورد نیاز برای تولید کالاها و خدمات مشمول پرداخت کرده، حسب مورد قابل کسر، تهاتر یا استرداد است.

استرداد مالیات خرید ماشین‌آلات خطوط تولید

لازم به ذکر است؛ براساس تبصره ۴ این ماده، صرف نظر از آنکه مودی به عرضه کالاها و خدمات معاف یا مشمول اشتغال داشته باشد؛ مالیات و عوارض خرید مربوط به ماشین‌آلات خطوط تولید وی قابل کسر، تهاتر و استرداد است.

همچنین، براساس تبصره ۵ این ماده آن قسمت از مالیات و عوارض پرداختی مودیان که طبق مقررات این قانون قابل تهاتر یا استرداد نیست به عنوان هزینه‌های قابل قبول موضوع قانون مالیات‌های مستقیم محسوب می‌شود.

براساس تبصره ۶ این ماده، سازمان امور مالیاتی مکلف است با رعایت تبصره ۲ و ۴ این ماده مالیات و عوارض پرداختی واحدهای تولیدی یا معدنی دارای مجوز تأسیس را که در دوره‌های قبل از بهره‌برداری جهت خرید کالاها و خدمات مورد نیاز برای تأسیس و راه‌اندازی واحد مورد نظر پرداخت کرده‌اند را بازگرداند.

علاوه بر این، طبق تبصره ۷ این ماده، مالیات‌ها و عوارضی که در موقع خرید کالاها و خدمات توسط شهرداری‌ها و دهیاری‌ها برای انجام وظایف و خدمات قانونی پرداخت می‌شود؛ طبق مقررات این قانون قابل تهاتر یا استرداد است.

براساس تبصره ۸ این ماده مالیات و عوارض پرداخت شده توسط سفارتخانه‌ها، مأموریت‌های دیپلماتیک، پست‌های کنسولی، مأموران دیپلماتیک و کارکنان اداری و فنی آن‌ها که تبعه دولت جمهوری اسلامی ایران نیستند؛ به شرط عمل متقابل و همچنین مالیات و عوارض پرداخت شده توسط دفاتر سازمان‌های بین‌المللی و اعضای آنان که مقیم ایران می‌باشند (اتباع غیر ایرانی) با ارائه اسناد و مدارک مثبته قابل استرداد است.

لازم به ذکر است؛ نحوه استرداد به موجب دستورالعملی است که توسط وزارتخانه‌های امور خارجه و امور اقتصادی و دارایی تصویب و ابلاغ می‌شود.