چند درصد مقالات داغ دنیا مربوط به ایران است؟

سرپرست ISC گفت: داده‌ها و آمارهای موجود در مورد مقالات برتر ایرانی به ویژه آن‌چه که در پایگاه بین‌المللی موسسه کلاریویت آنالیتیکس (Clarivate Analytics) آمده، همچون مقالات پراستناد، مقالات داغ و پژوهشگران برتر حکایت از رشد روز افزون کیفیت مقالات و انتشارات ایرانی در سال‌های اخیر دارد. طبق داده‌های این پایگاه، در حال حاضر در مجموع تعداد ۲۲۶۱ مقاله‌ی برتر (Top papers) و ۹۰ مقاله‌ی داغ توسط پژوهشگران ایرانی منتشر شده که این تعداد ۲.۶۶ درصد کل مقالات داغ دنیا بوده است.

با حضور سرپرست ISC، دکتر محمدجواد دهقانی در مراسم تجلیل و تقدیر از پژوهشگران برتر دانشگاه سمنان از بیش از ۵۰ پژوهشگر برتر این دانشگاه تجلیل شد. این مراسم با شرکت مسئولان استان سمنان( معاون استاندار، شهردار و فرماندار)، مدیران و اعضای هیئت علمی دانشگاه سمنان در تاریخ ۲۵ آذر ۹۸ برگزار شد.

دهقانی ضمن ارائه گزارش وضعیت علمی کشور از بعد کیفی و توجه دانشگاه ها اظهار کرد: یکی از شاخص‌های کیفی در تولید علم در دنیا بررسی مدارک و مقالات انتشار یافته در سطح بین المللی در تقسیم ­بندی مقالات پراستناد (Highly cited papers) و مقالات داغ (Hot papers)  و نیز مقالات برتر (Top papers) است. مقالات برتر (یا یک درصد برتر) سهم مهمی از علم روز بوده که جهت توسعه علمی در سطح بین‌المللی را نشان می‌دهد و در واقع به دو دسته مقالات پراستناد و مقالات داغ تقسیم می‌شود.

وی افزود: طلایه داران علم موسسه کلاریویت آنالیتیکس (ESI) معتبرترین مجلات بین‌المللی را به ۲۲ رشته موضوعی تقسیم کرده و بر حسب تعداد استنادهای دریافت شده، مقالات پراستناد را معرفی می‌کنند که شامل یک درصد از مقالات دنیا در طول ۱۰ سال گذشته می شود، اما مقالات داغ، مقالات تنها یک دهم درصد از مقالات برتر در دو سال اخیر را تشکیل می‌دهند. باید در نظر داشت که انتشار این دسته از مقالات ساده نیست و هر مقاله برخی مواقع بیش از یکسال زمان می‌برد. آمار موجود در طلایه‌داران علم موسسه کلاریویت آنالیتیکس (ESI) حاکی از آن است که پژوهشگران کشور در چند سال اخیر با توجه و تأکید بر کیفیت توانسته‌اند سهم کشور از مقالات یک درصد برتر دنیا را به موازات رشد تولید علم کشور افزایش دهند.

به طور خاص در جدول زیر مقایسه کمی از میزان مدارک انتشار یافته، مقالات داغ و مقالات پراستناد در سال ۲۰۱۹ به ترتیب در دنیا، منطقه خاورمیانه (۱۷ کشور)، کشورهای اسلامی(۵۷ کشور) و ایران نشان داده شده است. این اطلاعات در تاریخ ۲۳ آذر ۹۸ از پایگاه بین‌المللی کلاریویت آنالیتیکس و محصولات آن استخراج شده است:

جدول ۱: جایگاه ایران از نظر تعداد مدارک انتشار یافته در جهان، منطقه و کشورهای اسلامی در سال ۲۰۱۹

همان‌طورکه در جدول مشاهده می‌شود، میزان مدارک علمی انتشار یافته و ثبت شده در این پایگاه به ترتیب در دنیا، منطقه خاورمیانه، کشورهای اسلامی و ایران به ترتیب  برابر با ۲۶۵۵۳۵۹، ۱۸۰۲۸۹، ۲۴۲۲۵۳ و ۵۳۷۱۸ مدرک علمی بوده است. همچنین تعداد مقالات داغ و پراستناد در ستون‌های سوم و چهارم جدول نشان داده شده است. همان‌طورکه مشاهده می‌شود تعداد مقالات علمی پراستناد دنیا، منطقه خاورمیانه، جهان اسلام و ایران در سال ۲۰۱۹ به ترتیب برابر با ۱۲۱۳۶، ۱۰۹۰، ۱۱۹۸ و ۳۷۶ مدرک بوده و نیز تعداد مقالات داغ دنیا، منطقه خاورمیانه، جهان اسلام و ایران به ترتیب برابر با ۱۱۷۷، ۱۳۰، ۱۲۳ و۴۲ مدرک بوده است. با توجه به این آمار، رتبه و سهم ایران از نظر تعداد انتشار مدارک، مقالات داغ و مقالات پراستناد در جهان، منطقه و جهان اسلام در جدول بعدی نشان داده شده است:

دهقانی گفت: در ادامه در جدول زیر ملاحظه می‌شود که بر اساس تعداد مدارک ثبت شده در سال ۲۰۱۹، ایران با سهم ۲.۰۲ درصد در دنیا رتبه ۱۶، با سهم ۲۲.۷ درصد در جهان اسلام رتبه اول و نیز با سهم ۲۹.۷۹ درصد کل علم در منطقه خاورمیانه رتبه اول را دارد. به‌عبارت دیگر حدود ۳۰ درصد از حجم مدارک علمی انتشار یافته در خاورمیانه در سال ۲۰۱۹ توسط پژوهشگران جمهوری اسلامی ایران تولید شده است.

جایگاه و سهم ایران از نظرتعداد انتشار مدارک، مقالات داغ و مقالات پراستناد

سرپرست ISC در ادامه افزود: این در حالی است که از منظر کیفی در دو شاخص مقالات داغ و نیز مقالات پراستناد وضعیت ایران نیز مناسب‌تر است. به طوری که ۳.۵۶ درصد مقالات داغ دنیا و نیز ۳۴.۱۴  درصد مقالات داغ جهان اسلام و ۳۲.۳ درصد مقالات داغ منطقه خاورمیانه توسط پژوهشگران ایرانی تولید می‌شود. همچنین سهم ایران در تولید مقالات پراستناد در دنیا ۳.۰۹ درصد، جهان اسلام ۳۱.۳۸ درصد و منطقه خاورمیانه ۳۴.۴۹ درصد است. این امر نشان می‌دهد که پژوهشگران جمهوری اسلامی ایران به‌خصوص در چند سال اخیر توجه ویژه‌ای به کیفیت مقالات و نتایج پژوهشی خود دارند.

مقایسه سهم تولیدات علمی ثبت شده ایران با کشورهای اسلامی و منطقه خاورمیانه در سال ۲۰۱۹

مقایسه سهم مقالات داغ ثبت شده ایران با کشورهای اسلامی و کشورهای منطقه خاورمیانه در سال ۲۰۱۹

دهقانی گفت: از نظر میزان انتشار مقالات و مدارک علمی، دانشمندان ایرانی در مجلات با کیفیت چارک اول (Q۱)، بررسی داده‌های پایگاه InCite  نشان می‌دهد در طی دوره ۵ ساله ۲۰۱۸-۲۰۱۴، هر ساله تعداد مقالات و نیز تعداد مقالاتی که در نشریات Q۱ به چاپ رسیده رشدی صعودی داشته است به گونه­ای که نرخ رشد مقالات Q۱ در این بازه زمانی ۵ ساله برابر ۸۱ درصد است.

وی ادامه داد: ایران  در سال ۲۰۱۴  با ۷۴۳۸ مدرک، دارای رتبه ۳۲ بوده است اما در سال ۲۰۱۸ با ۱۳۴۳۱ مقاله منتشر شده در مجلات Q۱ به جایگاه ۲۵ دنیا ارتقاء یافته است. همچنین آمار مربوط به دوره پنج ساله اخیر (۲۰۱۴-۲۰۱۸)، نشان می‌دهد که پژوهشگران ایرانی با انتشار ۳۶۶۸۳ مقاله در مجلات Q۱ به جایگاه ۲۹ دنیا و در میان کشورهای اسلامی در جایگاه دوم قرار گرفته‌اند. به‌علاوه، شاخص دیگری که می‌تواند مدنظر قرار گیرد تعداد مدارک منتشر شده ایرانی در مجلات دارای ضریب تأثیر(JIF) بین‌المللی است. در این راستا پژوهشگران ایرانی با انتشار ۱۳۴۲۰۰ مدرک در پنج سال اخیر (۲۰۱۸-۲۰۱۴) رتبه ۱۹  جهان و دوم در بین کشورهای اسلامی را کسب کرده‌اند.