اسراری از گورستان جن‌ها در ایران

جایی در سیستان و بلوچستان و روستایی در چابهار که به تیس معروف است. درست است که قبرستان‌ها همواره مکانی رازآلود و وهم‌انگیز بوده‌اند؛ اما داستان این قبرستان با سایر قبرستان‌های دیگر متفاوت است. گورستان روستای تیس که به "گورستان جن‌ها" شهرت دارد، با قدمتی در حدود ۲۳۰۰ سال، سال‌هاست برای اهالی و گردشگران مکانی پر از راز و رمز است. در این روستا، اعتقادات و باور‌های مردم بلوچ با رازآمیزی و سکوت طبیعت و آثار باستانی به جای مانده، گره خورده و گورستان جن که بلوچ‌ها به آن "جن سنط" هم می‌گویند، یکی از همین رازهاست.

روستای تیس کجاست؟

چابهار یکی از شهر‌های جنوب‌شرقی استان سیستان و بلوچستان است و روستای باستانی و زیبای تیس که پر از عجایب است، در منطقه‌ای کوهپایه‌ای در ۵ کیلومتری شمال‌غربی چابهار واقع شده است. پیشینه باستانی این بندر به دوران حکومت هخامنشیان باز می‌گردد و آثار تاریخی بسیاری در این روستا وجود دارد. این روستا یکی از بنادر مهم ایران در دریای مکران و در زمان هخامنشیان بوده است. در آن دوران کالا‌ها از آسیای شرقی و هند به بندر تیس می‌آمده و به مناطق مختلف خاورمیانه، آسیای میانه و قفقاز فرستاده می‌شده است. روستای تیز یا به عبارتی دیگر روستای تیس در سده‌های اولیه اسلامی بندری مهم و مرکز تجارت شکر ایالات مکران و گندم سیستان بوده است.

مشخصات ظاهری

زمان ساخت قبرستان جن‌ها دقیق و به درستی مشخص نیست. ظاهر قبر‌های این قبرستان نشان می‌دهند که این مقبره‌ها مربوط به زمان‌های بسیار دور هستند. این در حالی است که تمام قبر‌های گورستان جن‌ها در سیستان و بلوچستان در دامنه کوه و در دل سنگ‌ها کنده شده‌اند. اما علیرغم گذشت زمان و تخریب مقبره‌ها به وسیله باد و باران و عوامل دیگر، هنوز قبر‌های زیادی در اینجا باقی مانده است. وجود قبر‌هایی با اندازه‌های بزرگ و کوچک جزو ویژگی‌های ظاهری آن‌هاست. در میان این قبرستان یک قبر کاملا سالم و قدیمی نیز دیده می‌شود که ۲۲۵ سانتی‌متر طول و ۱۱۰ سانتی‌متر عرض دارد. آثار چنین قبوری در دامنه کوه‌های شهباز استان مرکزی نیز دیده می‌شود.

ماجرا از چه قرار است؟

مردم منطقه تیس در استان چابهار این مکان را در واقع محل دفن اجنه می‌دانند؛ اما با این حال که مردم محلی این قبرستان را ترسناک می‌خوانند، خود همین اهالی در همسایگی این گورستان عجیب و غریب، مردگانشان را دفن می‌کنند. این گورستان با سنگ قبر‌های عظیم‌الجثه و بسیار بزرگ تبدیل به مکانی جالب برای ماجراجویان و گردشگرانی شده که به دنیای ماورالطبیعه و داستان‌های اجنه، علاقه وافری دارند. قرار گرفتن گورستان در دامنه کوه و وحشت مردم از نزدیک شدن به این مکان هنگام غروب و شب یکی از دلایل نام‌گذاری این محل به نام گورستان جن‌ها است. سنگ‌قبر‌های بزرگ و عجیب در این گورستان ترسناک، محلی‌های این منطقه را به این باور رسانده که این گور‌ها محل دفن فرزندان آدم نیست!

باور مردم محلی

به باور مردم محلی، شب‌ها از این گورستان صدای ضجه و گریه بلند می‌شود و به اعتقاد آنان وابستگان جن‌هایی که در این گور‌ها دفن هستند، شب‌ها بر سر مزار آنان به گریه و زاری می‌پردازند و اگر در این زمان آدمیزادی گذرش به این گورستان بیفتد، دچار عذاب شده و بعد از چند روز می‌میرد. نکته جالب این است که، چون این گور‌ها در سطحی سنگی حفر شده‌اند و حفر و کنده‌کاری سنگ‌ها با وسایل ابتدایی مردم روزگاران گذشته بسیار سخت و تا حتی غیرقابل انجام بوده، مردم محلی را بیشتر بر این باور مصر کرده که این گور‌ها ساخته دست بشر نیستند. شاید باورتان نشود که در کنار این گورستان که به قبرستان شماره یک تیس نیز مشهور است، قبرستان امروزی مردم روستا نیز قرار گرفته است! اما به هر حال و به رسم انسان‌ها، تمامی قبر‌ها و گور‌های این گورستان بر روی سطح خاکی نرم حفر می‌شوند. مردم روستای تیس، درگذشتگان و اموات خود را در این گورستان به خاک می‌سپارند، اما مراقبند که هیچ‌وقت و تحت هیچ شرایطی در هنگام شب گذرشان به گورستان جن‌ها و حتی گورستان خودشان نیز نیفتد، زیرا از عاقبت آن به شدت می‌ترسند. یک باور در زمینه شکل حفر این قبر‌ها وجود دارد. عده‌ای از مردم معتقدند که شاید حفرکنندگان این قبرها، به دلیل حفظ مردگان و درگذشتگان خود از گزند جانوران و خورندگان زیرزمینی، رنج کندن سنگ را بر خود هموار می‌کردند و گور‌ها را این چنین می‌ساختند تا به مردگان خود احترام بگذارند و آن‌ها را از گزند ناملایمات طبیعی در امان نگه دارند. اما نظر کارشناسان سازمان میراث فرهنگی چیزی جز این است. به اعتقاد کارشناسان، آنچه امروزه در ارتفاعات مشرف بر دامنه کوه‌های شمالی سیراف می‌بینیم به خاطر مدفن مردگان خلق نشده‌اند؛ بلکه حوضچه‌های جمع‌آوری آب باران بوده‌اند. این احتمال می‌تواند در خصوص سطوح سنگی قبرستان جنینان هم قابل توجیه باشد.