آیا همسران حق دارند گوشی همراه و پست‌های اینترنتی یکدیگر را چک کنند؟

وقتی موضوع مهم سبک زندگی مطرح می‌شود باید همه نکات و زیر و بم‌های آن در نظر گرفته شود. بحران‌ها، مسائل و نکات مهمی در سبک زندگی اسلامی به خصوص در حوزه خانه و خانواده مطرح است که پرداختن به آن‌ها ضرورتی انکارنشدنی است. یکی از این مسائل ورود همسران به حریم خصوصی یکدیگر است. سؤال‌های مهم و سرنوشت سازی در این مبحث مطرح است که اساس خانواده را تعیین کرده و خانواده را به سمت نابودی یا سعادت سوق می‌دهد. سؤال‌هایی مانند طبق آداب اسلامی و در مدل سبک زندگی دینی، زن و شوهر تا چه اندازه حق ورود به حریم یکدیگر را دارند؟ آیا همسران می‌توانند به عنوان مثال گوشی تلفن یکدیگر را چک کنند؟ آیا همه سرک کشیدن در حریم خصوصی همسران بنای آزاردهنده و حسادت دارد یا پای محبت در میان است؟ اگر شخصی به همسر خود شک کرد، واکنش مناسب و خداپسندانه در برابر او چه می‌تواند باشد؟ آیا مفهوم شریک زندگی در مورد حریم خصوصی هم صدق می‌کند؟

گفت‌وگویی که با دکتر طاهره محسنی، استاد حوزه و دانشگاه، انجام داده‌ایم به بررسی مسائل در حوزه حریم خصوصی در خانواده پرداخته شده است. آن طور که این پژوهشگر قرآنی توضیح می‌دهد، امتحان کردن با کنکاش کردن بی‌مورد تفاوت دارد. خدای متعال در عین حال که اجازه ورود به حریم شخصی را به مردم نداده، به زن و شوهر دستور داده با یکدیگر صادق و روراست باشند و با هم یکی باشند. اگر بخواهیم دستورات اسلامی را در نظر بگیریم تا بدانیم چطور باید سبک زندگی اسلامی داشته باشیم باید به این نکته دقت کنیم که از یک طرف باید با همسر خود روراست و صادق باشیم و چیزی از امور را از او پنهان نگه نداریم و از سوی دیگر حق نداریم بدون اجازه و اطلاع او وارد حریم خصوصی‌اش شویم و کنکاش بی‌مورد داشته باشیم. این عدم وجود جواز ورود به حریم همسر به دلیل این است که امنیت و آرامش خانواده بر جای بماند و اساس خانواده با صداقت و راستی حفظ شود.

ورود ممنوع شرعی

در ابتدای امر یک نکته را مشخص کنیم. آیا از منظر قرآن و دین اسلام، زن و شوهر حق اجازه ورود به حریم خصوصی یکدیگر را دارند؟ درواقع می‌خواهیم بدانیم به عنوان مثال آیا همسران حق دارند گوشی تلفن دیگری را چک کنند؟

برای جواب دادن به این سؤال باید به قرآن رجوع کنیم. خدای متعال در آیه دوازدهم سوره مبارکه حجرات بر رعایت حریم خصوصی بین همه افراد تأکید فرموده است: «یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثیراً مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَ لا تَجَسَّسُوا؛‌ای کسانی که ایمان آورده‌اید، از گمان‌ها جدّا بپرهیزید، زیرا که (پیروی) برخی از گمان‌ها (گمان بدی که مخالف واقع باشد) گناه است و تجسس و کاوش نکنید.» دقت کنید که مخاطب آیه همه مردمی هستند که به خدا یکتا ایمان آورده و این تعبیر «ای اهل ایمان» است؛ بنابراین حکمی که در آیه آمده به همه انسان‌های مؤمن تعلق دارد، نه گروه خاصی از آن‌ها. استثنایی هم در کار نیست که بگوییم فلان گروه مستثنا هستند یا می‌توان در کار و امور گروهی دیگر از مردم کنکاش و جستجو کرد. درواقع حکم آیه مربوط به همه مؤمنان شده و شامل تمام انواع حریم‌های شخصی می‌شود.

زن و شوهر هم استثنا نیستند

با این توضیحات زن و شوهر هم در این میان مستثنا نخواهند بود؟

همین طور است. حکم آیه به همسران هم تعلق می‌گیرد. یعنی نه شوهر و نه زن حق ورود به حریم شخصی دیگری را ندارد.

راهکاری به نام صداقت

با این تعبیر، اگر شخصی به همسر خود شک کند، اجازه ندارد او را امتحان کند و یا در کارهایش دقیق شود تا جواب شکخود را پیدا کند؟

امتحان کردن با کنکاش کردن بی‌مورد تفاوت دارد. خدای متعال در عین حال که اجازه ورود به حریم شخصی را به مردم نداده، به زن و شوهر دستور داده با یکدیگر صادق و روراست باشند و با هم یکی باشند. اگر بخواهیم دستورات اسلامی را در نظر بگیریم تا بدانیم چطور باید سبک زندگی اسلامی داشته باشیم باید به این نکته دقت کنیم که از یک طرف باید با همسر خود روراست و صادق باشیم و چیزی از امور را از او پنهان نگه نداریم و از سوی دیگر حق نداریم بدون اجازه و اطلاع او وارد حریم خصوصی‌اش شویم و کنکاش بی‌مورد داشته باشیم.

آیا این حکم در مورد جستجو درباره گذشته همسر هم صدق می‌کند؟

بله. به عنوان مثال بعضی از آقایان حق مسلم و طبیعی خودشان می‌دانند که همه چیز را در مورد همسرشان بدانند. آن‌ها حتی گاهی به شدت در مورد گذشته همسر خود کنکاش و جست و جو می‌کنند تا از همه زیر و بم زندگی او سر دربیاورند و ناگفتنی‌ها را هم بشنوند و بدانند. البته گاهی هم بعضی از خانم‌ها چنین رویکردی نسبت به همسر خود دارند و آن را حق قانونی خودشان تلقی می‌کنند.

به عنوان مثال اصرار برای آگاه شدن و افشای دارایی خانم که با کار و تلاش خودش به دست آورده، ورود به حریم خصوصی او محسوب می‌شود. اما نکته در اینجاست که هر انسانی برای خودش حریمی دارد که هیچ کسی نه همسر، نه پدر و مادر و نه خواهر و برادر یا حتی صمیمی‌ترین دوستان اجازه ورود به آن ندارند.

به همین علت باید بدانیم که زن و شوهر برای بازگو کردن جزئی‌ترین موارد خصوصی و شخصی خودش الزام ندارد بلکه گاهی لازم است اسرار شخصی بین خود شخص و خدا بماند و بازگو کردنش حرام محسوب می‌شود. اینکه این اتفاق‌ها در اثر رضایت و مدارا اتفاق می‌افتد و حریم‌ها و حرمت حفظ می‌شود جای خود دارد، اما شاید خواندن شوخی‌های دوستان خانم با او برای آقا مجاز نباشد و بالعکس.

یادآوری این نکته هم ضرورت دارد که خداوند در آیه ۱۸۷ سوره بقره درباره زن و شوهر می‌فرماید: «هُنَّ لِباسٌ لَکُمْ وَ أَنْتُمْ لِباسٌ لَهُنَّ؛ آن‌ها لباس‌اند برای شما و شما لباسید برای آن‌ها.» از این تعبیر می‌توان این گونه نتیجه گرفت که زن و شوهر در برابر نقص‌ها و عیب‌های دیگر به منزله لباسی هستند و عیب را پنهان می‌کند و از حریم شخصی او حفاظت می‌کند؛ بنابراین زن و شوهر نه‌تن‌ها بدون اجازه در حریم یکدیگر وارد نمی‌شوند بلکه مانع از ورود دیگران به حریم همسر خود هستند.

مهر میان همسران

با این وجود حتی در خانواده‌های متدین هم گاهی پیش می‌آید که به عنوان مثال خانمی به همسر خود شک می‌کند. آیا این نوع شک‌ها غیر اسلامی است؟ و در هیچ موردی حق نداریم نسبت به همسر خود شک و شبهه‌ای داشته باشیم؟

جواب این سؤال را باید از کلام امام معصوم علیه السلام بدهیم. در کتاب کافی به نقل از امام محمدباقر علیه السلام نوشته شده که آن حضرت فرمودند: «آزاری که گاهی زنان نسبت به شوهر با نسبت دادن هوو و رقیب برای خود روا می‌دارند، ناشی از حب آن‌ها به شوهر خویش است.»

بر اساس روایت‌های اسلامی اینکه بعضی از زنان به کار‌های شخصی همسر خود سرک می‌کشند و در اثر ورود بیش از حد در حریم خصوصی او نسبت به هوو‌های خود و حتی هوو‌های خیالی که هنوز وجود هم ندارند به جوش می‌آیند، یا در اثر خواسته‌ها و القائات شیطانی است و یا از روی محبت و دوست داشتن همسر. به همین دلیل لازم نیست همیشه خانم یا آقا از اینکه همسرش در کار‌های خصوصی او سرک می‌کشد احساس بدی داشته باشد. بلکه اگر بداند همسرش این کار را از روی محبت و علاقه داشتن نسبت به او انجام می‌دهد پذیرش و درک ورود بی مجوزش در حریم خصوصی او راحت‌تر خواهد شد و زمینه مشاجره‌ها و دعوا‌های بعدی از بین می‌رود؛ بنابراین وقتی زنی در برابر شوهر خود اظهار نگرانی می‌کند و ترس از داشتن رقیب را به او بازگو می‌کند و از زیر و بم کار‌ها و رفت و آمدش می‌پرسد، نباید همیشه به معنای آزار دادن از طرف او برداشت شود. چراکه در بعضی از موارد، زن آن‌قدر به شوهرش علاقه دارد که می‌خواهد او را برای همیشه در کنار خود داشته باشد.

واکنش‌های خداپسندانه

در مقابل چنین برخوردی چه باید کرد؟ درواقع می‌خواهیم بدانیم روش و واکنش خداپسندانه در این مورد چیست؟

در چنین مواردی مراعات و مهربانی از طرف مرد می‌تواند حس اعتماد را در او زنده کرده و او را به این باور برساند که تمام تلاشش برای فراهم کردن زندگی آرام و مناسب برای اوست. از طرف دیگر زن هم در چنین شرایطی وظیفه دارد که به جای سرک کشیدن و کنترل کردن مداوم همسر و اظهار نگرانی‌ها، با یادآوری گذشت‌ها و مهربانی‌های همسرش آرامش را به زندگی مشترکشان وارد کند. چراکه همین ورود در حریم‌های خصوصی ممکن است به مرور زمان به مشکلی جدی تبدیل شده و امنیت خانواده را تهدید کند.

در حقیقت فرد با این نوع رفتار‌ها قصد دارد تا محبت و علاقه نسبت به همسرش را با ورود مداوم به حریم شخصی او نشان دهد و به این روش خودش هم مطمئن شود که همسرش به او علاقه دارد. در چنین شرایطی است که به خانم‌هایی که کنترل‌گر هستند، توصیه می‌شود که به جای جستجوی راه‌حل مشکل، در درون خودشان در پی راه حل باشند تا با ذهن باز با قضیه برخورد کرده و با در نظر گرفتن خوبی‌ها و تلاش‌های همسر، شک و تردید را در ذهن خود از بین ببرند.

پاسخ دادن به حس کنجکاوی

اگر این نوع سرک کشیدن‌ها در اثر حس کنجکاوی همسران در امور یکدیگر باشد، چه باید کرد؟

سرک کشیدن به کار‌های شخصی همسر، چه از طرف مرد اتفاق بیفتند و چه از طرف زن، می‌تواند دلایل گوناگونی داشته باشد. گاهی اوقات این اتفاق بر اساس یک حس کنجکاوی روی می‌دهد. به عنوان مثال خانم دوست دارد تمام جزئیات کاری همسرش را بداند و وقتی در صورت‌حساب‌های شرکت محل کار همسرش سرک می‌کشد و آن‌ها را مرور می‌کند قصدی جز برآورده کردن احساس کنجکاوی خودش ندارد. حتی گاهی اوقات خانم‌ها این کار‌ها را از روی دلسوزی برای همسرشان انجام می‌دهند و می‌خواهند ریشه مشکلات کاری همسر خود را پیدا کنند تا بتوانند برای کمک کردن و مشورت با او موفق باشند. درواقع نیت اصلی این نوع افراد دلسوزی برای همسر است.

نکته‌ای که در این مورد هم باید مورد توجه باشد این است که عموم افراد بر اساس تمایل به حفظ حریم شخصی خود، دوست ندارند همسرشان در کار‌های شخصی آن‌ها سرک بکشند. به همین دلیل حتی اگر نیت اصلی و حقیقی همسری دلسوزی برای او باشد، باز هم امکان ایجاد دلخوری و مشاجره وجود دارد. چون بعضی افراد به هیچ وجه نمی‌توانند قبول کنند که همسرشان حتی از روی دلسوزی وارد حریم خصوصی‌شان شوند. البته این اتفاق بیشتر از طرف آقایان اتفاق می‌افتد. چون مرد‌ها روحیه مستقل‌تری نسبت به خانم‌ها دارند.

شک؛ موریانه‌ای که به جان خانواده می‌افتد

گاهی هم جواز ورود به حریم خصوصی همسران از شک میان آن‌ها نشاءت می‌گیرد. نظر اسلام در این مورد چیست؟

شک، همان موریانه پنهانی و قدرتمندی است که وقتی به جان کسی بیفتد تا به طور کامل زندگی او را از هم نپاشد و ویران نکند دست از کار برنمی‌دارد. همین شک و تردید نسبت به همسر است که گاهی جواز ورود به حریم خصوصی همسران می‌شود و جار و جنجالی به پا می‌کند و آرامش زندگی‌شان را به باد می‌دهد. به عبارت دیگر گاهی اتفاق می‌افتد که مرد یا زنی به کار‌های خصوصی همسرش سرک می‌کشد و در رفتار با او هم سخت‌گیری‌های بی‌جا و بی‌مورد دارد. اما این کار اشتباه خود را به حق داشتن در برابر نسبت به همسرش توجیه می‌کند.

راهکار مقابله با شک بی‌مورد چیست؟

در این مورد باید دانست احترام گذاشتن به خواسته‌ها و حقوق همسر یکی از خصلت‌های اخلاقی مورد تأکید و سفارش شده در دین اسلام است در حالی که شک و تردید در دین اسلام مضموم و ناپسند دانسته شده است. در این مورد ماجرایی در کتاب مشکات الانوار نوشته شده با این مضمون که حمزه بن عمران که یکی از معاصران امام صادق علیه السلام بود، تعریف کرده است که در سفری همراه با کنیزان خود به شهر مدینه رسیدم. کنیزانم را در خانه‌ای ساکن کردم و درب خانه را به روی‌شان قفل کردم و خودم به دنبال کارهایم از خانه بیرون رفتم. همان موقع برای دیدار و زیارت امام جعفر صادق علیه السلام به خدمت آن حضرت رفتم و در حین گفتگو، این مطلب را برای ایشان بازگو کردم. امام جعفر صادق علیه السلام به من فرمودند: «گاهی شخص برای چیزی که ندیده و هنوز اتفاق نیفتاده است، غیرت ورزی می‌کند. اگر آن‌ها به تو ظلم کنند بهتر از این است که به آن‌ها ظلم کنی.»

پیامد شک به همسر

از طرف دیگر در کتاب اعلام الدین روایتی نوشته شده با این مضمون که مرد یا زنی نسبت به همسر پاک‌دامن خود غیرتمندی بی‌جا داشت و مدام با سوءظن و تردید او را آزار می‌داد و بر او سخت‌گیری می‌کرد. حضرت علی علیه السلام درباره رفتار او فرمود: «از غیرت بی‌جا و بی‌مورد در مورد همسر خود پرهیز نما و دوری کن. زیرا چه‌بسا این کار تو باعث به وجود آمدن زمینه انحراف در او شود.»

غیرت ورزی

گاهی افراد کنکاش‌ها و جستجو‌های خود در امور همسرشان را به غیرت داشتن تعبیر می‌کنند. آیا چنین تعبیری درست است؟

دلیل دیگری که می‌تواند زمینه‌ساز وارد شدن افراد به حریم شخصی همسرشان شود غیرت ورزی نسبت به اوست. به این معنا که گاهی اوقات خانم یا آقایی آن‌قدر نسبت به رفتار‌ها و برخورد‌های همسرش غیرت ورزی می‌کند که به خودش اجازه می‌دهد وارد حریم شخصی او شود. مثلاً ایمیل‌هایش را چک می‌کند با این توجیه که «من همسر و شریک تو هستم و باید از تمام نامه‌ها و کار‌های پنهانی‌ات باخبر باشم.»

این نوع غیرت داشتن هم دلیل موجهی برای شکستن حریم‌ها نیست و به نوعی از روی تردید و بدگمانی سرچشمه می‌گیرد. چون وقتی زن و شوهری یکدیگر را دوست دارند، در کنار هم به خوبی و خوشی زندگی می‌کنند و به هم اعتماد دارند. اما از زمانی که غیرت بی‌مورد را در وجود خود تقویت می‌کنند محبت و دوستی میانشان به مرور زمان کم و کمتر شده تا جایی هیچ اثری از دوست داشتن در زندگی باقی نمی‌ماند و مدام به دنبال فرصتی هستند تا پیامک‌های یکدیگر را بررسی کنند.

البته اگر زن و شوهر از روی غیرت صحیح و سفارش شده در دین اسلام با هم برخورد کنند، دوباره می‌توانند به یکدیگر نزدیک شوند و دوستی و محبت را از سر بگیرند. به این علت که غیرت داشتن از روی فطرت و محبت به هیچ وجه با نیت‌های منفی و سرک کشیدن‌های بی‌مورد و زیاده از حد یکسان نخواهد بود.