آیا سرطان‌ مانع باروری زنان است؟

دکتر افسانه شه‌بخش با بیان اینکه مهم‌ترین سرطان‌های اثر گذار بر تولیدمثل، سرطان تخمدان، رحم و دهانه رحم است، گفت: این بیماری‌ها می‌توانند بر تولیدمثل و کیفیت آن در زنان اختلالاتی وارد کنند. مهم‌ترین عامل اما سرطان‌هایی است که تخمدان را درگیر می‌کنند؛ چراکه تخمدان عامل تخمک‌گذاری است و اولین واحد زنانه برای تولید مثل است. متاسفانه بیشترین میزان بروز سرطان‌های تخمدان در سنین باروری ایجاد می‌شود و مجبور به خروج تخمدان یا مداخلات درمانی می‌شوند که می‌تواند منجر به تغییر در روند باروری شود.

وی با اشاره باه اینکه سرطان‌های اثرگذار بر سیستم باروری بر دو نوع مستقیم و غیر مستقیم تقسیم بندی می‌شوند، اظهار کرد: گاهی علاوه بر درگیری اعضای تولید مثل به سرطان، اعضای مجاور دستگاه تولیدمثل در لگن و شکم مانند مثانه، کبد، مجاری صفراوی و روده نیز به سرطان مبتلا می‌شوند که این ابتلا هم می‌تواند به دلیل مجاورت فیزیکی با گسترش یافتن بر دستگاه تولیدمثل اثرگذار باشد که در نهایت می‌تواند منجر به از بین رفتن تخمک‌ها و بروز مشکل در محل نگهداری جنین یا رحم شوند.

این متخصص زنان و زایمان در خصوص نقش کیست‌هایی در تخمدان برای بروز سرطان در این عضو اظهار کرد: کیست‌های تخمدان دارای چندین نوع هستند، کیست‌هایی که معمولا در زنان شیوع دارد کیست‌های ساده و بدون خطر است که اگر تخمک‌ها در طی روند رشد خود با مانعی روبه‌رو شوند که مانع آزادسازی آنها شود، کیسه‌ای دور آنها ایجاد می‌شود و مایعی شفاف در آن به وجود می‌آید که نمی‌تواند عامل مستعد بروز سرطان تخمدان شود. اما کیست‌های سرطانی کیسه مشخصی ندارند، ماده درون آن شفاف نیست و قوام سخت‌تری نسبت به کیست‌های ساده دارند. اینها کیست‌هایی هستند که می‌توانند بدخیم بوده و در آینده منجر به بروز سرطان شوند.

شه‌بخش با بیان اینکه اکثر سرطان‌های تخمدان از بخش بیرونی آن آغاز می‌شود، اظهار کرد: از آنجایی که عامل تکثیر سلول در این قسمت‌ها بیشتر است، هر عاملی که تکثیر سلول‌ها را بر هم بزند می‌تواند عاملی برای بروز سرطان باشد. به طور مثال مصرف هورمون‌ها به طور غیرطبیعی و یا برخی هورمون‌های درونی می‌تواند در فرایند تشکیل کیست‌های تخمدان موثر باشد.

وی در ادامه به میزان موفقیت باروری پس از درمان سرطان اشاره کرد و گفت: در صورتی که تومورهای خوش‌خیم، تخمدان را درگیر کرده باشد می‌توان امیدوار بود که لازم نیست تخمدان را به شکل کلی خارج کرد و از آنجایی که تخمدان یک عضو بسیار فعال است، حتی اگر میزان اندکی از آن باقی بماند فرد می‌تواند امیدوار باشد که باردار می‌شود. اما اگر تومور در تخمدان دو طرفه باشد و به طور کلی تخمدان را درگیر کند که پزشک مجبور به تخلیه کامل تخمدان شود، در آن صورت عامل تولید تخمک از بین می‌رود که منجر به ناباروری فرد می‌شود. همین موضوع اهمیت کشف به موقع تومور را نشان می‌دهد تا اگر به صورت یک طرفه ایجاد شده است، از بروز آن در تخمدان دیگر جلوگیری کرده و مداخلات درمانی را آغاز کنیم تا شانس فرد برای بارداری افزایش یابد. 

این عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا نوع دیگر تومورهایی که تخمدان را  درگیر می‌کنند، تومورهای بینابینی معرفی کرد و افزود: این تومورها نه خوش‌خیم هستند و نه بدخیم که معمولا در سنین پایین در بیمار عود می‌کنند و از آنجایی که طی روند درمان کل تخمدان خارج نمی‌شود و احتمال عود مجدد آن پایین است، احتمال بارداری در آینده برای فرد وجود خواهد داشت.

وی درباره نوع باروری در افرادی که هر دو تخمدان از بدن‌شان خارج شده است، اظهار کرد: در این زمان می‌توان از روش‌های کمکی مانند«IVF» برای باروری استفاده کرد و یا پیش از آغاز درمان در صورتیکه شرایط بیمار اجازه دهد، تخمک‌های باقی‌مانده را از بدن خارج کرده و آنها را فریز کرده و بعدا آن را مجددا در رحم کاشت. البته‌ روش‌های دیگری مانند باروری با تخمک اهدایی نیز وجود دارد که درصورتی که رحم درگیر نشده باشد می‌توان با کاشت آن در رحم، امید به باروری داشت.

شه‌بخش با بیان اینکه اکثر موارد ابتلا به ویروس پاپیلومای انسانی«HPV» بر اثر تماس جنسی محافظت نشده با فرد آلوده اتفاق می‌افتد، گفت: این موضوع در اکثر کتاب‌های علمی به این نحو بیان شده و بسیار نادر و حتی بعید به نظر می‌رسد شخصی بدون تماس جنسی و به طور مثال با حضور در مراکز عمومی مانند استخر به این ویروس مبتلا شود. ابتلا به انواعی از ویروس «HPV» می‌تواند باعث ابتلا به سرطان دهانه رحم شود.

وی با اشاره به اینکه درمان انواع سرطان‌ها در کشور بسیار موفقیت‌آمیزتر از گذشته است، افزود: البته بیماران باید آگاهی داشته باشند که برخی از مراحل درمانی مانند شیمی‌درمانی و پرتودرمانی می‌تواند تاثیر مستقیم بر عملکرد تخمدان‌ها و یا کاهش ذخیره تخمک در آنها داشته و منجر به از بین‌ رفتن آن شود. توصیه ما به خانم‌هایی که به انواع سرطان‌ها مبتلا می‌شوند این است که پیش از آغاز روند درمانی خود، با مراجعه به مراکز ما اقدام به خارج کردن بافت تخمدان و یا تخمک‌ها کرده و آن را فریز کنند تا در آینده با روش‌های لقاح مصنوعی و ‌«IVF»، جنین تولید کنیم. این روش به خانم‌ها کمک می‌کند پیش از آغاز روند درمان، بدون نگرانی از اثرات شیمی‌درمانی و پرتودرمانی بر باروری خود و تخمدان‌هایشان به روند درمانی خود ادامه دهند و پس از بهبود یافتن اقدام به بچه‌دار شدن کنند. این روش همچنین می‌تواند برای خارج کردن اسپرم از آقایان مبتلا به سرطان‌ها نیز صادق است تا اقدام به فریز کردن اسپرم شود.