همه ی آنچه در مورد شست‌و‌شوی گوش نمی‌دانید

واژه علمی برای جرم درون گوش «سیرومن» (cerumen) است که تجمع آن در درون گوش می تواند به مشکل در شنوایی، سرگیجه او حتی درد گوش منتهی شود. پزشکان شست‌و‌شوی گوش را برای کسانی که بیماری های خاص داشته و کسانی که جراحی پرده گوش انجام داده اند توصیه نمی کنند. آن ها همچنین شست و شوی گوش در خانه و توسط افراد غیرمتخصص را خطرناک می دانند.

در ادامه این مطلب می خواهیم در مورد فواید و مضرات شست و شوی گوش و دفعات و چگونگی آن صحبت کنیم.

موارد استفاده از شست و شوی گوش

پزشکان از شست‌و‌شوی گوش برای برداشتن جرم گوش انباشته شده استفاده می کنند که ممکن است در فرد باعث کاهش شنوایی، سرفه مزمن، خارش یا درد در این ناحیه شده باشد. تنها در صورتی که این نشانه ها به دلیل انباشته شدن جرم گوش رخ دهد پزشکان از شست‌و‌شوی گوش استفاده خواهند کرد. گاهی اوقات نیز اشیاء خارجی مانند غذا، حشرات و یا سنگ های کوچک نیز می توانند وارد گوش شده که شست‌و‌شوی گوش را اجتناب ناپذیر می سازند. در این موارد هدف خارج کردن این اقلام در سریع ترین زمان ممکن و جلوگیری از ورود آن ها به دیگر بخش های گوش یا وارد کردن صدمه به کانال ظریف گوش است.

از دیگر روش های جایگزین می توان به ریختن قطره های نرم کننده جرم یا برداشتن مکانیکی  و دستی این جرم ها توسط پزشک اشاره کرد. در حالی که بهترین، بی خطرترین و موثرترین روش خارج کردن جرم گوش استفاده از قطره های نرم کننده است، نباید از گوش پاک کن یا سنجاق برای پاک کردن گوش خود استفاده کنید زیرا ممکن است در این فرآیند به پرده گوش خود صدمه وارد کنید.

فرآیند شست‌و‌شوی گوش​ 

می توانید گام های زیر را برای شست‌و‌شوی گوش دنبال کنید. برای این کار باید از یک سرنگ حاوی آب تمیز در دمای محیط استفاده کرد:

نشسته و یک حوله دور گردن و شانه خود قرار دهید تا آب خروجی روی آن بریزد. همچنین می توان ظرفی را زیر گوش قرار داد که مایع خروجی از گوش به درون آن بریزد.

به آرامی گوش را به سمت بالا و عقب بکشید تا آب راحت تر وارد فضای درون گوش شود.

سرنگ را در دهانه سوراخ گوش قرار داده و از سمت پشت گوش و به سمت بالای گوش خالی کنید. این موقعیت باعث می شود که جرم گوش جدا شده و به سمت بیرون منتقل شود. اگر احساس درد یا فشار کردید باید پمپاژ مایع را متوقف کنید.

در انتها با حوله یا ریختن چند قطره الکل در گوش، آن را خشک کنید.

گاهی اوقات لازم است که ۵ بار این کار را انجام دهید تا جرم گوش از فضای درونی گوش جدا شده و متوجه خروج آن شوید. در صورتی که ۵ بار این کار را انجام داده و در خارج کردن جرم گوش ناموفق بودید باید این کار را متوقف کرده و به پزشک مراجعه نمایید. نمونه های آماده سرنگ حاوی ۲۰ تا ۳۰ میلیمتر مایع با نوک نرم پلاستیکی نیز وجود دارد که خطر آسیب به گوش را به حداقل می رسانند. بسیار مهم است که از وارد کردن بیش از حد سرنگ به درون گوش خودداری کنید به خصوص زمانی که نوک آن بلند و تیز باشد.

آیا شست‌و‌شوی گوش مضر است؟

مطالعات بسیاری در مورد فواید یا مضرات خارج  کردن جرم گوش از طریق شستشو انجام نشده است. در سال ۲۰۰۱، محققان بیش از ۴۰ فرد که جرم گوش آن ها با مرحله انباشتگی رسیده بود و بعد از ۵ بار شستشو نیز مشکل آن ها رفع نشد را مورد مطالعه قرار دادند. در برخی از این افراد ۱۵ دقیقه قبل از شست‌و‌شوی اصلی، از چند قطره آب ولرم در گوششان استفاده شد و در گروهی دیگر نیز از قطره های نرم کننده جرم گوش در خانه و قبل از رفتن به رختخواب استفاده گردید. این کار به مدت سه روز ادامه داشته و روز چهارم برای شست‌و‌شوی گوش به مطلب پزشک مراجعه کردند. 

در هیچ کدام از دو روش نیز هیچ آسیب معناداری به گوش وارد نشد. با این وجود برخی پزشکان بر این باورند که شست‌و‌شوی غیراصولی گوش می تواند به سوراخ شدن پرده گوش منجر شود. از طریق این سوراخ، مایع به دیگر بخش های گوش میانی سرایت کرده و دردسرساز شود.

بدین ترتیب استفاده از ابزارهایی که به طور ویژه برای تمیز کردن ایمن گوش ساخته شده اند توصیه می شود. نکته مهم دیگر این است که باید از آبی با دمای محیط استفاده شود.

آب بسیار سرد یا بسیار گرم می تواند باعث سرگیجه و حرکات سریع چشم به دلیل تحریک اعصاب آکوستیک شود. همچنین آب داغ می تواند به پرده گوش آسیب وارد نماید.

عوارض جانبی و خطرات شست‌و‌شوی گوش

برخی افراد نباید گوش های خود را شستشو دهند زیرا خطر سوراخ شدن یا آسیب به پرده گوش در آن ها بیشتر است. از این دسته می توان به افراد مبتلا به التهاب و عفونت گوش خارجی (otitis externa) که با عنوان گوش شناگر نیز شناخه می شود اشاره کرد. افراد دارای تاریخچه آسیب به گوش به دلیل ورود اشیاء فلزی تیز به گوش، جراحی پرده گوش، بیماری های گوش میانی و رادیوتراپی گوش نیز نباید از شست‌و‌شوی گوش استفاده نمایند.

برخی از عوارض جانبی ممکن در شست‌و‌شوی گوش عبارتند از:

سرگیجه موقتی

آسیب به گوش میانی

درد یا احساس ناخوشایند در کانال گوش

زنگ زدن گوش

التهاب و عفونت گوش خارجی

سوراخ شدن پرده گوش

کری موقتی یا حتی دائمی

اگر فردی نشانه هایی مانند درد ناگهانی، دل پیچه یا سرگیجه را بعد از شست‌و‌شوی گوش ها احساس کرد باید از ادامه انجام این پروسه خودداری نماید. عوارض جانبی گفته شده در شست‌و‌شوی گوش معمولاً موقتی بوده و ممکن است طی یک روز از بین بروند.

روش های جایگزین

از روش های جایگزین شست‌و‌شوی گوش با آب می توان به استفاده از روغن زیتون، روغن بچه یا روغن معدنی اشاره کرد که باعث نرم شدن جرم گوش می شوند. در برخی موارد نیز از آب نمک برای این کار استفاده می شود.

در گذشته از شمع گوش برای تمیز کردن گوش استفاده می شد که به هیچ عنوان توصیه نمی شود. در این روش یک شمع توخالی روشن در درون گوش فرد قرار می گیرد که گرمای تولید شده توسط آن ظاهراً باعث می شود یک حالت خلأ شکل گرفته و جرم به موم شمع بچسبد. این روش اما به هیچ عنوان موثر نیست و می تواند به بسته شدن کانال گوش و سوراخ شدن پرده آن منجر شود. سوختگی نیز از دیگر خطرات استفاده از این روش است.