فلزی که از طلا هم گران‌تر است!

پالادیم که در دستگاه‌های کنترل آلایندگی خودروها و کامیونها به کار می‌رود، در بیش از یک سال گذشته با افزایش بیش از دو برابری قیمت روبرو شده و از طلا گران‌تر شده است.

پالادیم چیست؟

پالادیم فلز سفید رنگی است و به همراه روتنیوم، رودیم، اوسمیوم، ایریدیوم و پلاتین، شش فلزی هستند که فلزات گروه پلاتین را تشکیل می‌دهند. حدود ۸۵ درصد از پالادیم در سیستم‌های اگزوز خودروها به کار می‌رود و کمک می‌کند آلاینده های سمی به دی اکسید کربن و بخار آب تبدیل شوند. همچنین در دستگاه‌های الکترونیکی، دندانپزشکی و جواهرات استفاده می‌شود. این فلز عمدتا در روسیه و آفریقای جنوبی استخراج شده و معمولا به عنوان یک محصول جانبی از فعالیت‌های استخراج فلزات دیگر مانند پلاتین یا نیکل به دست می‌آید.

چرا پالادیم گرانتر شده است؟

عرضه پالادیم پاسخگوی تقاضای رو به رشد نبوده است. میزان استفاده از پالادیم با سخت گیری بیشتر دولتها به خصوص دولت چین در مقابله با آلودگی خودروها و اجبار خودروسازان به استفاده بیشتر از این فلز ارزشمند، افزایش پیدا کرده است. در اروپا مصرف کنندگان در واکنش به رسوایی خودروسازان دیزلی و برملا شدن تقلب آنها در تستهای آلایندگی، کمتر خودروهای دیزلی که عمدتا پلاتین مصرف می‌کنند خریداری کرده و در عوض خودروهای بنزینی می‌خرند که در تولیدشان پالادیم استفاده می‌شود.

چرا عرضه پالادیم محدود شده است؟

موقعیت پالادیم به عنوان یک محصول جانبی استخراج پلاتین یا نیکل به معنای آن است که تولیدش با رشد قیمت همگام نیست. در حقیقت پیش‌بینی شده است میزان تولید پالادیم امسال برای هشتمین سال متوالی کمتر از میزان تقاضا خواهد بود. این موضوع کمک کرده قیمت پالادیم مرتبا رکوردشکنی کند و امسال در قیمتی بالاتر از قیمت طلا معامله شود.

آیا سفته بازان عامل بالا رفتن قیمت پالادیم هستند؟

دست داشتن سفته بازان در بالا رفتن قیمت پالادیم تا حدودی درست است. از اوت سال ۲۰۱۸ صندوق‌های پوشش ریسک روی افزایش قیمت‌ها حساب باز کرده‌اند. با این حال پالادیم برای تحویل فوری قیمت بالاتری از معاملات آتی دارد که نشان می‌دهد تولیدکنندگان به سختی تلاش می‌کنند پالادیم مورد نیازشان را تامین کنند. صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله در بورس (ETF) که تحت پشتوانه پالادیم قرار دارند، امسال شاهد خروج موجودی بوده‌اند زیرا سرمایه‌گذاران این فلز را برداشت کرده و با نرخهای پرسودی به کاربران کرایه داده‌اند. همچنین شواهدی از انبار کردن پالادیم توسط چین که بزرگترین خریدار بخش خودرو است، وجود دارد.

چه کسانی برنده و بازنده هستند؟

در حالی که شرکت "ام ام سی نوریلسک نیکل" بزرگترین تولیدکننده پالادیم است، افزایش چشمگیر قیمت این فلز خبر خوبی برای معدنکاران آفریقای جنوبی است که پالادیم را به همراه پلاتین استخراج می‌کنند اما با افت قیمت پلاتین به پایین‌ترین حد در حدود یک دهه گذشته مواجه شده‌اند. از سوی دیگر خودروسازان ناچارند پول بیشتری برای این فلز پرداخت کنند و ممکن است هزینه مذکور را روی دوش مصرف کنندگان بیاندازند.

آیا پالادیم معمولا چنین نوسان قیمتی دارد؟

بله و این نوسان قیمت تنها منحصر به پالادیم نیست. فلزات ارزشمندی که به میزان اندک مورد استفاده صنعت خودروسازی قرار می گیرند سابقه افزایش قیمت در زمان بالا رفتن تقاضا نسبت به عرضه دارند. در دهه پس از ۱۹۹۸ پلاتین به دلیل کمبودی که مورد توجه خریداران سفته باز قرار گرفت، بیش از ۵۰۰ درصد افزایش قیمت داشت. رودیوم نیز در همان مدت و پیش از این که خودروسازان راههایی را برای استفاده کمتر از این فلز پیدا کنند، بیش از ۴۰۰۰ درصد صعود کرده بود. قیمت پالادیم در پی نگرانی مصرف کنندگان از کاهش فروش روسیه، از رکورد پایین خود در سال ۱۹۹۶ افزایش ۹ برابری پیدا کرد و در سال ۲۰۰۱ به اوج رسیده بود.

آیا خودروسازان می‌توانند از جایگزین دیگری استفاده کنند؟

درست است که رشد قیمت پالادیم نسبت به پلاتین ممکن است باعث شود برخی از خودروسازان روی گزینه‌های دیگر کار کنند اما معلوم نیست چنین تغییری چه زمانی روی خواهد داد. شرکت جانسون متی اعلام کرده تحقیقات درباره استفاده از پلاتین نشان داده است که پیش از این که بتواند عملکرد مشابه مبدلهای کاتالیزروی پایه پالادیم پیدا کند، پیشرفتهای فناوری باید صورت بگیرد. تحلیلگران اظهار کرده‌اند حداکثر ۱۸ ماه طول خواهد کشید تا از جایگزین دیگری استفاده شود. در این بین، شرکتهایی مانند دایلمر به جای فلزی که بخش نسبتا اندکی از هزینه‌ها را تشکیل می‌دهد، به برقی سازی خودرو و باطریها متمرکز شده‌اند. خودروهای برقی سوخت مصرف نکرده و لوله اگزوزی که برای ساخت آن به پالادیم نیاز باشد، ندارند.

بر اساس گزارش بلومبرگ، با این حال تحلیلگران بر این باورند که برقی سازی ناوگان خودروهای جهان سالها به طول خواهد انجامید. در این بین استفاده از پالادیم در خودروهای هیبریدی، به منبع تقاضای رو به رشدی تبدیل شده است.