چرا مردم کمتر روزنامه میخوانند
اگرچه پس از همه‌گیرشدن استفاده از شبکه جهانی اینترنت و شبکه‌های اجتماعی، میانگین تیراژ روزنامه‌ها به‌طورکلی در همه کشورهای جهان کاهش یافته اما این موضوع در ایران، بیش از سایر کشورها بوده است که از این نظر باید موضوع را به‌صورت جدی‌‌تری بررسی کنیم.
این روزها خبرهای ضد و نقیضی در خصوص میزان مطالعه و خرید روزنامه‌ها به گوش می‌رسد. بسیاری از کارشناسان و روزنامه‌نگاران معتقدند استقبال مردم از روزنامه‌ها کاهش‌یافته و باید راه چاره‌ای یافت.
واقعا مشتری مطبوعات کم شده است؟
آیا میزان استقبال از روزنامه‌ها کاهش‌یافته؟ یکی از بهترین فاکتورها برای رسیدن به پاسخ، تعداد تیراژ روزنامه‌هاست. در این خصوص گمانه‌زنی‌ها و جنجال‌های زیادی وجود دارد و چندی پیش نیز سایت انصاف‌نیوز در گزارشی میزان تقریبی تیراژ روزنامه‌ها را نهایتاً حدود 150 هزار نسخه معرفی کرد. البته بسیاری از روزنامه‌ها به این گزارش اعتراض کرده و آمار منتشرشده را بسیار کمتر از واقعیت عنوان کردند. پیش از این سایت عصرایران نیز در مرداد 97 در طی گزارشی میزان تیراژ را 450 هزار نسخه اعلام کرد. اما همچنان نمی‌توان به شکل دقیق از تعداد تیراژها مطلع و مطمئن شد.
بیشتر روزنامه‌ها مواجب‌بگیر دولت‌ها یا سازمان‌ها متخلف هستند و لذا بیش از آن‌که رضایت مردم را در نظر بگیرند، رضایت صاحبان رسانه دارای اهمیت است
برای اطمینان بیشتر از کاهش تیراژها و تعداد آن‌ها و میزان استقبال مردم از روزنامه‌ها به چند دکه روزنامه‌فروشی مراجعه و پرس‌وجو کردیم؛ ابتدا به دکه‌ای در حوالی بهارستان مراجعه کردیم و از او درمورد میزان سفارشات خرید روزنامه پرسیدیم و او گفت: «در 2 سال اخیر، تعداد روزنامه ها کاهش یافته اما باز مشتری وجود دارد. یکی از دلایل آن نیازمندی‌های روزنامه‌هاست و مردم به دنبال کار هستند.»
سپس به دکه‌ای دیگر در جنوب تهران مراجعه کردیم و او عنوان کرد: «حتی روزنامه پرمخاطبی مثل همشهری که طرفدار داشت، در ماه‌های اخیر تعداد سفارش و تعداد فروش آن کاهش یافته است. فروش برخی روزنامه‌ها در روز 1 عدد است. شاید باورتان نشود ولی یکی از مشتری‌های اصلی من، سبزی فروشی محل است!»
بنابراین به نظر می‌رسد در سالیان اخیر شاهد روند کاهشی میزان تیراژ روزنامه‌ها بوده‌ایم و ممکن است این روند همچنان ادامه پیدا کند. اما مقصر اصلی چه کسی یا چه نهادی است؟!
مقصر این بازار راکد مطبوعات کیست؟!
برخی کارشناسان معتقدند مقصر اصلی مردم هستند. سطحی شدن آن‌ها و دور شدن از فضای تحلیلی باعث شده اقبال به روزنامه‌ها کاهش پیدا کند. همچنین فرهنگ روزنامه‌خوانی در میان بسیاری از مردم از بین رفته و جای خود را به بازی‌های موبایلی داده است. شاید اگر ده سال پیش مردم در مترو و اتوبوس مشغول خواندن روزنامه بودند اما امروزه بسیاری از آنان مشغول بازی یا شنیدن موسیقی هستند.
اما برخی از اساتید و روزنامه‌نگاران مقصر اصلی را خود روزنامه‌ها می‌دانند. آن‌ها معتقدند کیفیت مطالب روزنامه‌ها کاهش‌یافته و برخی از آن‌ها اخباری که متعلق به دو یا سه روز گذشته است را با تأخیر منتشر می‌کنند و لذا مخاطب از خرید روزنامه صرف‌نظر می‌کند.
مطبوعات کاغذی
روزنامه‌هایی که شبیه یکدیگر شدند
نکته دیگر شبیه شدن صفحات بسیاری از روزنامه‌ها به همدیگر است که تقریباً همه کارشناسان رسانه‌ها درباره آن اتفاق‌نظر دارند. البته در مواردی کم‌شمار، برخی از رسانه‌ها رویه‌های خاص خود را دنبال می‌کنند اما غیر از این، مابقی روزنامه‌ها صفحات بسیار مشابهی دارند. به این معنی که حتی موضوع‌های انتخاب‌شده برای تیتر یک، عکس یک و تیترهای صفحه نخست روزنامه که ویترین روزنامه است، در حجم و درصد بالایی، میان قریب به‌اتفاق روزنامه‌ها مشترک و مشابه است.
تریبون مردم یا گروه‌های خاص؟
دکتر صادق نصرالهی: امروزه تولد یک رسانه الکترونیک دیگر امر غریب و دور از ذهنی نیست. لذا به نظر می‌رسد که ماهیت کاغذی روزنامه خیلی موضوعیتی نداشته باشد. بلکه ماهیت کارکردی، ساختاری و هویتی آن مهم‌تر می‌باشد
مسئله بعدی عدم پیگیری مطالبات و دغدغه‌های مردم توسط روزنامه‌هاست. زمانی که مخاطب صرفاً گزارش‌هایی از عملکرد نهادهای مختلف را در روزنامه مشاهده می‌کند و در 12 صفحه روزنامه، حتی یک مطلب از نیازهای و خواسته‌های مردم بازنشر نشده است؛ طبیعی است که از روزنامه حمایت نمی‌کنند. بیشتر روزنامه‌ها مواجب‌بگیر دولت‌ها یا سازمان‌ها متخلف هستند و لذا بیش از آن‌که رضایت مردم را در نظر بگیرند، رضایت صاحبان رسانه دارای اهمیت است. این امر باعث شده روزنامه صدای مردم نباشد و از آن‌ها استقبال نشود.
محتوای رایگان بلای جان مطبوعات!
علت دیگر انتشار متن روزنامه در سایت به‌صورت رایگان است. حسن نمک دوست، استاد دانشگاه، می‌گوید: «یک تناقضی وجود دارد در این میان، یک روزنامه کاغذی روی دکه برای کسی که می‌خواهد روزنامه بخواند، قیمت دارد اما اگر همان آدم بخواهد از سایت اینترنتی روزنامه، محتوایش را بخواند، بدون پرداخت پول می‌تواند آن را بخواند. این دو اتفاق باهم تناسب ندارند. در چنین شرایطی نمی‌توان انتظار داشت که یک روزنامه خوب بفروشد یا مورد استقبال قرار بگیرد.»
نکته دیگر عدم وجود ژورنالیسم علمی و روزنامه‌نگاری تحقیقی در روزنامه‌هاست. اتفاقی که هم‌اکنون در بسیاری از روزنامه‌های بین‌المللی همچون نیویورک‌تایمز و... افتاده و آن‌ها به سمت علمی شدن و تحقیقی شدن حرکت کرده‌اند و این مسئله باعث رضایت مخاطبان‌شان شده است. در همین رابطه، دکتر حسن بشیر، استاد ارتباطات دانشگاه امام صادق(ع) در مصاحبه‌ای، یکی از دلایل دور شدن مردم از روزنامه‌ها را سطحی بودن و عدم استفاده از ژورنالیسم علمی توسط روزنامه‌ها می‌داند. وی توضیح می‌دهد در عصری که شبکه‌های اجتماعی اخبار جدید را به‌سرعت مخابره می‌کنند؛ روزنامه‌ها باید محتوای خود را از طریق طرح و بسط مباحث علمی و کاربردی، غنی کنند تا برای مخاطب جذابیت ایجاد شود.
عدم توان اقتصادی برای خرید کتاب
حذف مطبوعات از سبد خرید خانواده
اما نباید فقط این دو گروه را مقصر بدانیم. وضعیت اقتصادی و سختی معیشت برای بسیاری از مردم، باعث شده به هر نحو ممکن در هزینه‌های خود صرفه‌جویی کنند و بسیاری از اقلام را از سبد خرید خود حذف کنند. این اقلام می‌تواند گوشت یا شیر یا کتاب و روزنامه باشد. بنابراین طبیعی است که در چنین شرایطی نباید توقع فروش مطلوب روزنامه‌ها را داشته باشیم.
همچنین افزایش قیمت کاغذ در یک سال گذشته باعث شده بسیاری از روزنامه‌ها افزایش قیمت دو یا سه برابری داشته باشند و حتی آن‌هایی که قیمت خود را تغییر نداند، صفحات خود را کمتر کرده‌اند. لذا می‌توان افزایش قیمت کاغذ را یکی از عوامل عدم استقبال از روزنامه‌ها بدانیم.
رقبای دیجیتال قاتل مطبوعات کاغذی؟
وجود رسانه‌های رقیب نیز یکی دیگر از دلایل کاهش خرید روزنامه در سال‌های اخیر می‌باشد. وجود کانال‌های اطلاع‌رسانی، خبرگزاری‌ها و سایت‌های مختلف خبری و تحلیلی و دسترسی آسان و رایگان به آن‌ها موجب شده گرایش به رسانه‌های نوین بیش‌ازپیش شود. دکتر صادق نصرالهی استاد ارتباطات دانشگاه امام صادق(ع) در این خصوص می‌گوید: «در حال حاضر روزنامه‌های الکترونیک یا دیجیتال جایگزین روزنامه‌های مکتوب می‌شود. فضای مجازی یک رسانه همگرا بین تمامی رسانه‌ها ایجاد کرده است و عملاً دربرگیرنده تمامی رسانه‌های پیش از خود می‌باشد. امروزه تولد یک رسانه الکترونیک دیگر امر غریب و دور از ذهنی نیست. لذا به نظر می‌رسد که ماهیت کاغذی روزنامه خیلی موضوعیتی نداشته باشد. بلکه ماهیت کارکردی، ساختاری و هویتی آن مهم‌تر می‌باشد.»
در پایان به نظر می‌رسد اگر روزنامه‌ها راهی برای تغییر وضعیت موجود پیدا نکنند؛ قطعاً در آینده‌ای نزدیک باید به دنبال شغلی جدید باشند.
ارسال نظر