دلایل نحسی ماه صفر

در بین عامه مردم معمول آن است که برخی از روزها و ایام سال را نحس می‌خوانند و برخی دیگر از ایام را مبارک که یکی از معروف‌ترین این زمان‌ها مربوط به آغاز ماه صفر است؛ چنان که به این مطلب در کتاب شریف مفاتیح الجنان نوشته شیخ عباس قمی نیز اینگونه اشاره شده: «این ماه (صفر) معروف به نحوست است» (۱)

حجت‌الاسلام طاهر بریرانی، کارشناس دینی در گفت‌وگو با خبرنگار فارس با تأکید بر اینکه نحوست ماه صفر، ادعای مشهوری است که دلیل متقنی ندارد، بیان داشت: در باب اصل نحوست ایام باید گفت از نظر عقل محال نیست که اجزای زمان با یکدیگر تفاوت‌هایی را داشته باشند، ولی استدلال عقلی‌ برای آن نمی‌توان آورد. اما با مراجعه به قرآن می‌یابیم که تنها در ۲ مورد اشاره به نحوست ایام شده که مربوط به قوم عاد است: «ما بر هلاک آن‌ها تندبادی در روز پایداری نحسی فرستادیم» (۲) و در سوره دیگر می‌فرماید: «ما تندبادی سخت و سرد در روزهای شومی بر آن‌ها مسلط ساختیم». (۳)

روایات درباره نحوست ماه صفر دارای ضعف سند و دلالت هستند

وی افزود: در باب روایات، احادیث تقریباً متعددی را می‌توان در این زمینه یافت که اشاراتی به بحث نحوست برخی ایام و یا حالات در آن‌ها شده است. اما درباره ماه صفر به ویژه روایاتی که نقل شده، دارای ضعف سند و دلالت هستند؛ ولی باید اقرار کرد که در بین مردم نحوست این ماه دارای شهرت است که شاید این شهرت به خاطر حوادثی باشد که در آن اتفاق افتاده است. مرحوم علامه مجلسی در زاد المعاد به علت این شهرت اینگونه اشاره فرموده‌اند: «وَ هَذَا الشَّهْرُ مَشْهُورٌ بِالنُّحُوسَةِ وَ الشُّؤم، وَ یُمْکِنُ أنْ یَکُونَ لِذَلِکَ وَجْهَانِ... »؛ ماه صفر به نحس بودن و شومی شهرت یافته است. ممکن است علت این مطلب یکی از این ۲ وجه باشد:

۱. بنابر نظر علمای شیعه وفات پیامبر اعظم (ص) در این ماه بوده است و همین باعث نحس قلمداد شدن این ماه شده.

۲. ماه صفر بعد از ذی القعده و ذی الحجة و محرّم قرار گرفته است و این ۳ ماه جزو ماه‌های حرامند و کسی جرأت نمی‌کرده در آن‌ها به قتل و جنایت بپردازد (زیرا دیه آن ۲ برابر است و عرب جاهلی هم به آن‌ها احترام می‌گذاشته و از قتل و جنایت پرهیز می‌کرده است). بعد از این ۳ ماه حرام در ماه صفر جنایت و قتل و جنگ آغاز می‌شده و به همین سبب مردم این ماه را منحوس قلمداد کرده‌اند.

حجت‌الاسلام بریری خاطرنشان کرد: البته در بین روایات شیعی روایتی که دلالت بر شومی و نحسی این ماه داشته باشد، ندیده‌ام و در روایات غیر معتبر عامی مواردی وجود دارد که اعتباری به آن‌ها نیست. (۴)

راهکار شیخ عباس قمی برای رفع نحوست

بنابراین به نظر می‌رسد نحوست این ماه بیش از آنکه جنبه عقلی و یا روایی داشته باشد، در نتیجه تلقین‌هایی است که افراد برای خود به وجود می‌آورند و این نوع نگاه سبب ارتباط دادن برخی حوادث پیش آمده برای خود و دیگران با این ماه می‌شود که در واقع ارتباطی بین آن‌ها نبوده و نیست. اما به هر حال بر فرض پذیرفتن احتمال نحوست این ماه، روش‌هایی برای دفع آن ارائه شده که می‌توان به آن‌ها مراجعه کرد.

با این وجود مرحوم شیخ عباس قمی در مفاتیح چنین می‌نویسد: براى رفع نحوست هیچ چیز بهتر از تصدقات و ادعیه و استعاذات وارده نیست و اگر کسى بخواهد که محفوظ بماند از بلاهاى نازله در این ماه، در هر روز ۱۰ مرتبه بخواند این دعایى را که محدث فیض (ره) در خلاصةالأذکار ذکر فرموده: «یا شدیدَ القوى، یا شدیدَ المِحال، یا عزیزُ یا عزیزُ یا عزیزُ ذَلَّت بعظمتک جمیعُ خلقک فاکفِنی شرَّ خلقِک، یا مجملُ یا منعمُ یا مُفضِل یا لا إله إلّاأنت، سُبحانک إنّی کُنتُ من الظالمین، فاستجبنا له وَنجّیناه من الغمّ وَکذلک نُنجی المؤمنین، وَصلّى الله على محمّد و آله الطیّبین الطاهِرین».(۵)