حافظ و رمز و راز اشعارش
سعید حسام‌پور، استاد بخش زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز و مدیر مرکز آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان امروز، ۲۶ شهریورماه در نشست مرکز حافظ شناسی و کرسی پژوهشی حافظ گفت: میراث‌های جاودان ادبی و هنری عرصه کوشش‌های فراوان ادیبان، هنرمندان، اندیشمندان و انسان‌هایی است که با آفرینش آثار فاخر و زیبای خود، لذت‌هایی ناب را به مخاطبان خود هدیه داده‌اند و کام آنان را شیرین ساخته‌اند.
وی تأکید کرد: بی‌تردید در گستره شعر جهانی، حافظ توانسته با هنرمندی ویژه‌ای تابلوهایی خلاقانه و ساحرانه بیافریند که تا همیشه پیش روی مخاطبان لذت‌آفرین و انرژی‌بخش باشد.
حسام‌پور با اشاره به نظرات صاحب‌نظران و نظریه‌پردازان مختلف درباره تعریف زیبایی و لذت و عوامل آن‌ها گفت: زیبایی قابل احساس و ادراک هست، اما غیرقابل تعریف است و در نهایت ریشه در نیازهای ما دارد.
وی افزود: یکی از بنیادی‌ترین ریشه‌های زیبایی در شعر حافظ، این است که با احساس نیاز مخاطبان در هم تنیده شده است؛ نیازهایی مانند شنیدن روایت، تعلیق و کشمکش، آفرینش شخصیت‌هایی اسطوره‌ای، گفت‌وگومندی، عصیان و ستیز با هستی و جهان و همچنین با اصحاب زور و تزویر و فرو رفتن در خود.
حسام‌پور به عوامل مختلفی از جمله خرده روایت‌ها، تعلیق‌ها، کشمکش‌ها، تضاد‌ها، آشنایی‌زدایی‌ها و..... به‌عنوان رمز ماندگاری و دلیل لذت‌بردن همیشگی و همه‌زمانی مخاطب از شعر حافظ پرداخت.
این حافظ پژوه، یکی از ترفندهای اصلی حافظ را خلق معشوق چند وجهی در شعرش خواند و گفت: در شعر شاعران دیگر ممدوح، معبود و معشوق جای خاص خود را دارند و مخاطب می‌تواند تفاوت اینها را درک کند، اما در شعر حافظ با زیرکی و زیبایی تمام چینش ابیات و خلق شخصیت‌ها به‌گونه‌ای است که ما می‌توانیم همزمان شعر را مربوط به هرکدام از این شخصیت‌ها (معبود و معشوق و ممدوح) بدانیم و از آن لذت ببریم.
وی، یکی دیگر از عوامل لذت‌بردن از شعر حافظ را تنوع در شعر حافظ دانست و ریشه آن را در نیازهای بشر معرفی کرد و گفت: حافظ همزمان که به نیازهای جسمانی ما توجه می‌کند به نیازهای معنوی ما نیز می‌پردازد، او همزمان به مسایل اجتماعی و فردی اشاره می‌کند. در شعر او همزمان مفاهیم مربوط به حماسه، عرفان، ادبیات غنایی و تعلیمی وجود دارد و بدین ترتیب تنوع یکی از پررنگ‌ترین محورها در شعر حافظ است.
حسام‌پور همچنین گفت‌وگومندی را یکی دیگر از دیگر اضلاع زیبایی‌ساز در شعر حافظ خواند و افزود: حافظ شخصیت‌های مطرود را در برابر قدرت حاکم قرار داده و صدایی متفاوت خلق کرده و این صدا به دلیل درهم‌شکستن خط قرمزها بسیار جذاب و دیدنی هست و این گفت‌وگو در شعر دیگر شاعران به این اندازه فراهم نیست.
و مدیر مرکز آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان گفت: حافظ به جای این که از بالا با مخاطبش صحبت کند و در موضع فرد همه‌چیزدان باشد در کنار مخاطب قرار می‌گیرد و نمی‌خواد چیزی به شما تحمیل کند. این احساس ما را برای همراه‌شدن با غزل‌های حافظ دوچندان می‌کند.
وی در ادامه نیز عواملی چون تنوع، روایت‌مندی، گفت‌وگومندی و طغیان را که همگی ریشه در نیازهای بشر دارد، از دیگرعوامل لذت‌بردن از شعر حافظ دانست.
ارسال نظر