حکم شرعی موسیقی چیست؟ چه موسیقی هایی حرام هستند؟
برای آگاهی از حکم شرعی موسیقی از دیدگاه مراجع تقلید و تفاوت میان موسیقی طبیعی با موسیقی مصنوعی پیشنهاد می کنیم
صداهای که در طبیعت می شنویم همچون صدای آواز پرندگان، وزش باد در میان شاخ و برگ درختان، آبشار و … در واقع نوعی موسیقی طبیعی هستند و به صدای سازهای مختلف همچون گیتار، ویلون، گیتار، سنتور و … نیز که ساخته دست بشر می باشند، موسیقی مصنوعی گفته می شود. زمانی که این موسیقی های مصنوعی لهو مضل باشند و به فرمایش مقام معظم رهبری این موسیقی بر موسیقی حلال و غیر لهوی غلبه نماید، ترویج آن جایز دانسته نشده است. بسیاری از فقهای اسلام موسیقی غنایی را عاملی بر ارتکاب عمل گناه برشمرده اند، زیرا طرب و آواز خوش این موسیقی سبب ایجاد حالت سستی و سبکی در انسان می شود و عقل را زایل می کند و بر اساس فتوای اکثر فقها در طول تاریخ اسلام موسیقی های که برای مجالس عیش و نوش است و از نظر عرف، موسیقی لهوی مضل می باشد، حرام است. در ادامه این نوشتار به ارائه جزئیات حکم شرعی موسیقی و سوال و پاسخ های داده شده برخی از مراجع عظام تقلید خواهیم پرداخت.
حکم شرعی موسیقی
دین اسلام مخالف موسیقی غنا می باشد و گوش دادن و فرا گرفتن آن را حرام دانسته است و این نوع موسیقی دسته بندی خاصی ندارد و هر نوع موسیقی کلاسیک، غیر کلاسیک و حتی برخی مداحی ها نیز می توانند در دسته موسیقی غنایی (لهو و لعب) قرار بگیرند و در نتیجه مشمول دستور شرعی موسیقی غنا گردند. برای آگاهی از نحوه تمیز دادن موسیقی حلال از حرام و آشنایی با احکام کلی و جزئی در رابطه با یادگیری و یا گوش سپردن به انواع موسیقی و خرید و فروش آلات موسیقی می توانید در این نوشتار با حکم شرعی موسیقی از دیدگاه مقام رهبری، آیت الله مکارم شیرازی و آیت الله سیستانی آشنا شوید.
آیت الله العظمی آقای سید علی خامنه ای(مدظله)
سوال: ملاک تمییز موسیقی حلال از حرام چیست؟ و آیا موسیقی کلاسیک حلال است؟ بسیار مناسب است که معیار آن را بیان فرمایید.
جواب: هر موسیقی که به نظر عرف موسیقی لهوی مضل عن سبیل الله که مناسب با مجالس عیش و نوش است باشد، موسیقی حرام محسوب می‌شود و فرقی نمی‌کند که موسیقی کلاسیک باشد یا غیر کلاسیک. تشخیص موضوع هم موکول به نظر عرفی مکلّف است و اگر موسیقی این گونه نباشد بخودی خود اشکال ندارد.
سوال: گوش‌دادن به نوارهایی که توسط سازمان تبلیغات اسلامی و یا مؤسسه اسلامی دیگر مجاز اعلام شده‌اند، چه حکمی دارد؟ و استفاده از آلات موسیقی مثل کمان، وِیولون و نَی چه حکمی دارد؟
جواب: جواز گوش‌دادن به نوارها منوط به تشخیص خود مکلّف است که اگر تشخیص دهد مشتمل بر غنا و موسیقی لهوی مضل عن سبیل الله و مناسب با مجالس عیش و نوش و خوش‌گذرانی و همچنین مطالب باطل نیست، گوش‌دادن به آن اشکال ندارد بنا بر این تجویز آن توسط سازمان تبلیغات اسلامی و یا هر مؤسسه اسلامی دیگر به تنهایی دلیل شرعی برای مباح بودن آن نیست و بکارگیری آلات موسیقی در موسیقی لهوی مطرب و مناسب با مجالس لهو و گناه جایز نمی‌باشد، ولی استفاده حلال از آنها برای اهداف عقلایی اشکال ندارد و تشخیص مصادیق هم موکول به نظر خود مکلّف است.
سوال: منظور از موسیقی مطرب ولهوی چیست؟ و راه تشخیص موسیقی مطرب و لهوی از غیر آن چیست؟
جواب: موسیقی لهوی مضل عن سبیل الله آن است که به سبب ویژگیهایی که دارد انسان را از خداوند متعال و فضائل اخلاقی دور نموده و به سمت بی‌بندوباری و گناه سوق دهد و مرجع تشخیص موضوع عُرف است.
سوال: آیا شخصیت نوازنده و محل نواختن و یا غرض و هدف از آن در حکم موسیقی تأثیر دارد؟
جواب: موسیقی حرام، موسیقی لهوی مضل عن سبیل الله و مناسب با مجالس لهو و گناه است و گاهی شخصیت نوازنده یا کلام همراه آهنگ یا مکان و یا سایر شرایط در اینکه موسیقی تحت عنوان موسیقی لهوی مضل عن سبیل الله و حرام و یا عنوان حرام دیگر قرار بگیرد مؤثر است مانند اینکه بر اثر آن امور، منجر به ترتّب فساد شود.
برای مطالعه بیشتر حکم شرعی موسیقی از نظر مقام معظم رهبری می توانید به استفتائات ایشان مراجعه نمایید.
آیت الله العظمی آقای ناصر مکارم شیرازی(مدظله)
پرسش: بعضى از موسیقى هاى تلویزیون همان موسیقى غربى است که تنها آوازش برداشته شده است، پخش و گوش دادن به آن چه صورت دارد؟
پاسخ: اگر در محیط ما نیز جزء موسیقى مناسب مجالس لهو و فساد حساب شود حرام است.
استفاده از موسیقی هایی که از رسانه ها ضبط می‌شود
پرسش: آیا استفاده از موسیقی هایی که از تلویزیون پخش می شوند و ما از طریق دانلود یا ضبط کردن و بدون خرید، آنرا در اختیار داریم (باتوجه به اینکه صدا و سیما حق پخش آنها را خریداری کرده است) جایز می‌باشد؟
پاسخ: در صورتیکه از موسیقی هایی باشد که مناسب مجالس لهو و فساد نباشد اشکالی ندارد.
آیت الله العظمی آقای سید علی حسینی سیستانی(مدظله)
سؤال: نظر حضرتعالى درمورد گوش دادن به موسیقى هاى اصیل سنتى چیست؟
پاسخ: اگر مناسب مجالس لهو ولعب (مجالس عیاشى وخوشگذرانى) باشد جایز نیست.
سؤال: آیا گوش دادن به صداى خوانندگى زن در حالى که محتواى آن اصلا فاسد نیست مثلا اشعار مولوى ویا حافظ ویا …که کاملا از نظر فساد در امان هستند وفقط خواننده آن زن است چه اشکالى دارد؟
پاسخ: اگر با تلذذ شهوى باشد حرام است واگر بدون آن وکیفیت آن مناسب مجالس لهو ولعب باشد باز هم به احتیاط واجب جایز نیست.
سؤال: گوش دادن به موسیقى چه مرد خواننده آن باشد وچه زن وهمچنین داخلى باشد ویا توسط خواننده هاى خارج از کشور باشد چه ایرانى باشد وچه به زبان غیرازایرانى چه حکمى دارد؟
پاسخ: اگرمناسب لهو ولعب باشد جایز نیست.
سؤال: استفاده از تلویزیون درکشورهاى اسلامى که آهنگهاى مختلف وفیلمهاى خارجى درآن وجود دارد حکم آن چیست؟
پاسخ: استفاده ازآن مانعى ندارد و گوش داده به موسیقى مناسب مجالس لهو ولعب وگوش دادن به غنا یعنى آوازى که مناسب مجالس لهو ولعب باشد چنانچه مضمون آن باطل باشد ویا قرآن وذکرودعا باشد حرام است و درغیر آنها بنابر احتیاط واجب جایز نیست ونگاه کردن به فیلمهاى خارجى بدون شهوت جایز است . ولی نگاه کردن به عکسهای مستهجن در فرض مذکور به احتیاط واجب جایز نیست.
سؤال: آیا خرید پیانو جهت استفاده شخصى وبدون لهو ولعب جایز است؟
پاسخ: اگرازالات مختص لهو ولعب باشد جایز نیست.
سؤال: موسیقى متناسب با مجالس لهو ولعب کدام است؟
پاسخ: آنچه که مردمان لاابالى در مجالس بزم و عیاشى مى نوازند و یا مى خوانند.
سؤال: هر چه که اسم موسیقى بدان اطلاق مى شود حرام است؟
پاسخ: خیر بلکه هر موسیقى که مناسب مجالس لهو وعیاشى است حرام است ، اما موسیقى هاى آرام و مارشهاى جنگى و موسیقی‌هائى که معمولا در فیلمها پخش مى شود و امثال آن اشکال ندارد.
سؤال: کف زدن اگر توأم با موسیقى محرم نباشد چه حکمى دارد؟
پاسخ: اشکال ندارد و حرام نیست.
سؤال: موزیک وآهنگهاى غیر شادى آفرین مثل آهنگ اول اخبار یا فیلم امام على (ع) اشکال دارد؟
پاسخ: اگر مناسب مجالس لهو ولعب نباشد مانعی ندارد.
سؤال: آیا دراصطلاح فقهى موسیقى مترادف با غناست؟
پاسخ: غنا کلامی است که مضمون ان باطل وبا اواز مخصوص مجالس لهو و لعب خوانده شود و موسیقى صداى آلات مخصوص است.
سؤال: مرجع در تشخیص غنا وموسیقى محرم کیست؟
پاسخ: ملاک تشخیص مکلّف است ودر صورت شک مانعی ندارد.
سؤال: تهیه نوارهاى مبتذل و یا وسائل دیگر موسیقى براى نواختن موسیقى مطرب حرام است؟
پاسخ: اگر منظور ضبط موسیقى محرم بر نوار باشد جائز نیست.
سؤال: معیارى که براى حرمت غنا و موسیقى بیان شده آنست که متناسب با مجالس لهو وفسق باشد لطفا مقصود از مناسب را بیان فرمائید؟
پاسخ: مقصود ما از مناسب بودن با مجالس لهو و فسق آنست که شنونده بالخصوص اگر آشنایى به این امور داشته باشد، بتواند این سبک و یا کیفیت را از موارد مجالس معصیت و فسق یا مشابه آنها تشخیص دهد، اما نسبت به موسیقى و سبک غنائى که موجب آرامش و تغییر حالتهاى روحى مى گردد مانند موسیقى آرام، مارش عزا و نظامى مانعى نمى باشد.
سؤال: آیا دین مبین اسلام، موسیقى را یک هنر مى‌داند؟
پاسخ: موسیقى یکى از فنون بشرى است. ولى بدین معنى نیست که تمام شئونات آن از نظر اسلام مباح باشد.
سؤال: آیا دانشجو مى تواند در رشته موسیقى ادامه تحصیل نماید، و در صورتیکه تحصیلات دانشگاهى براى وى ضرورى باشد چه حکمى دارد؟
پاسخ: اگر تحصیلات وى به صورت تئورى باشد مانعى نیست. ولى اگر بصورت عملى بود در مقدار مباح فقط جائز است.
موسیقی (منظور از آهنگ است که صدای انسان در آن هیچ نباشد) حرام گفته می‌شود یا خیر ؟