ادعاهایی که توهین به علم و اسلام است

گفتگو از مرضیه حسینی

با آغاز زمزمه‌هایی از جانب مسئولین وزارت بهداشت مبنی بر احتمال خرید واکسن خارجی کرونا، گروهی با تجمع مقابل این سازمان نسبت به این تصمیم اعتراض کرده و اعلام کردند: "با وجود داروی امام کاظم(ع) هیچ نیازی به واکسن خارجی و حتی داخلی کرونا نیست."

آن‌ها همچنین با حمل پلاکارد، سازمان بهداشت جهانی را ارگانی صهیونیستی خوانده و خواستار خروج ایران از نظام تصمیم‌گیری این سازمان در امور مربوط به بهداشت و نظام سلامت شدند. در طول نزدیک به یک سال گذشته، ادعای حکمای طب اسلامی- و نه حتی سنتی، مبنی بر درمان بیماری کرونا و سایر امراض عفونی و مسری، با کمک نسخه‌های پزشکی ائمه، مناقشاتی جدی در حوزه درمان کرونا و سایر بیماری‌ها ایجاد کرده، به عنوان مثال اظهارات عباس تبریزیان که خود را پدر طب اسلامی می‌داند، مبنی بر درمان بیماری‌ها با شیر الاغ و ادرار شتر و همچنین استعمال روغن بنفشه به عنوان درمان قطعی کرونا، مورد انتقاد واقع شده است. این روزها که مناقشه بر سر واکسن جدی شده، حامیان داروی امام کاظم بدون مناقشه و با جدیت در تعقیب دریافت مجوز خود هستند و با شعار نه واکسن داخلی، نه واکسن خارجی، بر طبل مخالفت با واکسن می‌کوبند. به این بهانه روزنامه مستقل طی گفتگویی با حجه الاسلام و المسلمین دکتر محمد مقدم عضو مجمع روحانیون و معاون بین الملل مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) مسئله طب اسلامی و داروهای منسوب به ائمه را مورد بررسی قرار داده است.

از نظر شما اساسا چه نسبتی میان دین و علم وجود دارد؟

آنچه در این رابطه مهم است، مشخص کردن قلمرو و جایگاه دین و علم و همچنین روشن کردن عرصه‌های مورد ادعای این دو در زندگی بشر است. هدف علم تلاش برای تسلط انسان بر طبیعت و کشف قوانین و قواعد ناشناخته در جهان طبیعی و هدف دین، کوشش برای حاکم کردن انسان بر خویشتن است. با این تعریف، هرگز پیامبری نیامده که ادعا کند هدفش کمک به بشریت برای مداخله در طبیعت است. هدف پیامبران و دین و نقش آن‌ها در حیات معنوی، اخلاقی و فراطبیعی انسان است. حوزه علم اما کشف قواعد با کمک عقلانیت در یک فرایند مدام زمانی و مکانی، به صورت مترقیانه و تکاملی است. بنابراین کسانی که داعیه‌دار طب اسلامی هستند (که با طب سنتی کاملا متفاوت است) و یا مثلا ادعا می‌کنند امام کاظم(ع) دارویی دارد که درمان بیماری‌های مختلف از جمله کرونا است؛ مطلقا نه حوزه دین را می‌شناسند و نه علم را. در همین رابطه کاربرد اصطلاحات و مفاهیمی از قبیل فیزیک اسلامی، شیمی اسلامی و طب اسلامی، بی‌معنا و همچنین هم توهین به علم و اسلام است. البته جریان طب سنتی قدری متفاوت است زیرا بنیان این نوع از طب بر قواعد علمی و علومی مانند گیاه شناسی و بیوتکنولوژی استوار است. 

ادعاهایی از قبیل شفابخش بودن داروی امام کاظم در درمان کرونا چه پیامدهایی دارد؟

عده‌ای تصور می‌کنند با بیان این ادعاهای عجیب به ائمه خدمت می‌کنند، در حالی که بدترین ضربه را به دین و به امامان شیعه همین افراد وارد می‌کنند. اشتباهاتی از این دست ریشه در رویکردی کهن، در نسبت بین دین و علوم عقلی دارد. به عنوان مثال طنطاوی، یکی از علمای بزرگ، تلاش می‌کرد که از دل قرآن قواعد علمی بیرون بکشد؛ در حالی که قرآن اساسا برای بیان قواعد علمی نیامده، قرآن کتاب هدایت، معنویت و اخلاق است. دین در نسبت با علم، در نهایت به یافته‌های بشری جهت اخلاقی می‌دهد یعنی مثلا می‌گوید این بمب اتم را که کشف کرده‌ای، بر سر انسان‌های دیگر نریز و آن‌ها را نکش! بنابراین منسوب کردن علوم به ائمه، محصول نشناختن قلمرو دین و علم و همچنین، تصور غلط خدمت به بزرگان دینی است.

 آیا ساخت این دارو و این ادعا که شفای هر بیماری است، در سیره امامان وجود دارد؟

همچنین چیزی یعنی داروسازی، یا حتی مداخله در قواعد طبیعت از طریق دعا و باور به تغییر آن‌ها در سیره امامان دیده نمی‌شود. ممکن است امامی بر اساس تجربه خود به خواص یک یا چندگیاه اشاره کرده باشد اما اینکه این توصیه داروی بیماری‌هاست و یک ساخته علمی موثر است، نه ادعای آن‌هاست و نه آن‌ها این امکان را داشتند. در خصوص مسائل دیگر هم همین است. در حدیث آمده نظام آفرینش بر اساس یک سری قواعد و سننی پایه‌ریزی شده که دنیا بر مدار این سنت‌ها و قواعد می‌چرخد، بنابراین، مثلا معنای دعا و اثربخشی آن این نیست که از این طریق می‌توانیم در طبیعت مداخله کنیم، بدین معنا که مثلا آتش می‌سوزاند یا ویروس و میکروب بیماری ایجاد می‌کند. راه درمان بیماری را هم علم پزشکی کشف کرده، توسل صرف به دعا یا ائمه برای درمان یا از بین بردن اثر سوزانندگی آتش نه عاقلانه است و نه ثمری دارد. نتیجه چنین اقدامات به دور از عقل و تدبیری، برای اساس دین بسیار مضر است. بنابراین دین می‌بایست با نیاز و مقتضییات روزمره بشر، همخوانی داشته باشد، به عنوان مثلا اگر ویروس کرونا آمده، بشر با عقل خود داروی این بیماری را اختراع کرده، برای درمان این بیماری راهی جز استفاده از این دارو یا واکسن نیست، اینکه عده‌ای مخالفت کنند و بگویند داروی فلان امام اثر بخش است، ظلم به امامان شیعه است.