عدم قاطعیت مقامات بهداشتی به هیچ وجه قابل پذیرش نیست

 یداله اسلامی نماینده دوره سوم مجلس از بافت کرمان، پزشک فوق تخصص چشم و همچنین فعال سیاسی اصلاح‌طلب است که هم اکنون دبیرکل مجمع نمایندگان ادوار مجلس میباشد. یداله اسلامی معتقد است تشییع سردار سلیمانی فرصتی برای ایجاد همبستگی ملی بود که با بی‌تدبیری و به آسانی از دست رفت. از اسلامی درباره اعتماد مردم به مسئولین، وقایع سال آینده و مباحث سیاسی روز سوال کردیم. گفتگوی ما را بخوانید:

دیوار اعتماد مردم به مسئولین ترک برداشته است، پنهان‌کاری و دروغگویی که مسبب این بی‌اعتمادی است با چه توجیهی انجام می‌شود؟

اعتماد سنگ بنای همبستگی ملی و پیش‌زمینه افزایش اعتبار اجتماعی و سیاسی است. شفافیت و روشنگری افزایش اعتماد همگانی را دامن زده و پنهان‌کاری و انکار بنای اعتماد را در هم می‌شکند. جامعه ما به این درک رسیده که با پنهانکاری‌های سازمان یافته و انکار آشکار رو به رو است. این امر از رخدادهای آبان و سرنگونی هواپیما روندی رو به افزایش داشته و در کاهش مشارکت معنادار مردم در انتخابات به خوبی درک و فهم می‌شود. علیرغم پرسش‌های بسیار درباره تعداد قربانیان آبان ماه همه دست‌اندرکاران کشور با حواله دادن به این یا آن ارگان و یا نادرست خواندن آمارهایی که رسانه‌های بیگانه داده‌اند، وعده‌ی دادنِ آمار درست را به فرداهای ناروشن واگذار کردند، امری که هنوز هم پاسخی به آن داده نشده است. در اینجا رسانه‌های فارسی زبان خارج کشور و پیش از آن شبکه‌های مجازی میدان‌دار شدند و رسانه رسمی کشور (صدا وسیما) در جذب مخاطب و سازمان‌دهی افکار عمومی دچار شکستی غیر قابل باور شد. در داستان سرنگونی هواپیمای اوکراینی نه تنها صدا وسیما بلکه روزنامه‌های داخلی نیز دچار شکست فاحشی در ارتباط با بدنه اجتماعی شدند و این ناشی از انکار روزهای نخست پس از سرنگونی بود که روایت‌های نادرستی را بازتاب می‌دادند که با واقعیت هم‌خوانی نداشت و مردم با شبکه‌های اجتماعی همراهی و هماهنگی دقیق‌تری داشته و با رسانه‌های فارسی زبان خارج از کشور ارتباط بیشتری پیدا کردند. رد صلاحیت‌های گسترده بخشی بزرگ از بدنه اجتماعی را از مشارکت در تعیین سرنوشت محروم کرد و قهر سیاسی مردم معنادارتر از آن است که بتوان بدون درک درست آن به برنامه‌ریزی‌های آینده‌نگر پرداخت. حاکمیت نتوانست از حضور گسترده مردم در تشییع جنازه سردار سلیمانی به خوبی بهره‌برداری کند و این فرصت کم‌نظیر با بی‌تدبیری محض به آسانی از دست رفت.

فرصتی که می‌توانست اسباب همبستگی ملی شود با دو پدیده سرنگونی هواپیما و پنهانکاری‌های اولیه به سرعت تبدیل به خشم و نگرانی همگانی شد و مدیریت درستی بر این بحران اعمال نشد که شاید به دلیل نگاه امنیتیِ صرف به موضوعات داشتن و مسائل اجتماعی را کمتر مورد توجه قرار دادن این نتیجه ناگوار حاصل شد.

جامعه درست یا نادرست به این باور رسیده است که با او با صداقت و راستی برخورد نمی‌شود و اطلاعات مناسب در زمان مناسب به او داده نمی‌شود و بخش بزرگی از سرمایه اجتماعی به همین دلیل از دسترس خارج شده است، و از توان ملی برای حل بحران‌ها استفاده نمی‌شود. در زمانی که انتظار می‌رفت راهی برای همبستگی ملی پیدا شود و زمینه‌ای برای مشارکت همه مردم در تعیین سرنوشت اجتماعی و سیاسی رقم بخورد ردصلاحیت‌های گسترده آب پاکی را بر روی دست همه ریخت و گمان اینکه شاید زمینهای برای هماهنگی ملی فراهم شده به آسانی از دست رفت.

کرونا از چه زمانی وارد کشور شد و چرا شبکه بهداشت کشور از فردای بعد از انتخابات برای مقابله با کرونا بسیج شد؟

این ویروس از خانواده ویروس‌های کروناست که بیشتر در حیوانات از جمله خفاش حضور دارد و برای این دسته از پرندگان زیانبار نیست اما در انسان می‌تواند سبب بیماری‌های ویروسی خطرناکی شود که مشکلات تنفسی و در نهایت قلبی بخشی از پیامدهای بیماری در مرحله نهایی است. با توجه به دوران نهفتگی بیماری در انسان که تا دو هفته و گاهی بیشتر هم ادامه می ‌یابد بروز بیماری مدت‌ها پس از وارد شدن ویروس به بدن آدمی خواهد بود. پیش از اعلام رسمی، خبرهایی مبنی بر ورود کرونا به کشور و به ویژه به قم در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد و از مرگ‌هایی با زجر تنفسی سخن به میان می‌آمد. ولی این بیماری از سوی مقامات و دست‌اندرکاران کشور به هیچ گرفته شد. مقامات بهداشتی قدرت لازم برای اعمال نظر بر برخی نهادها را نداشته و نتوانستند تعطیلی مراکز تجمع را به آن‌ها بقبولانند. زیارتگاه‌ها با مقاومت برخی روحانیون حتی پس از تصمیم مقامات رسمی استان تعطیل نشد و سایر مواردی که همه به خوبی از آن آگاهی یافته‌اند در ایران اعلام بیماری و مرگ دو نفر در بیمارستان کامکار قم همراه شد و این خود گویای بسیاری از چیزهاست. پس از همه‌گیری در چین سازمان بهداشت جهانی هشدارهای لازم را داد و بسیاری از کشورها با رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی مانع گسترش سریع بیماری در کشور خود شدند ولی در ایران این دستورالعمل‌ها به هر دلیل مورد کم‌ توجهی قرار گرفت.

قرنطینه قم و تعطیلی مراسم راهپیمایی و انتخابات و زیارتگاه‌ها و مراسم و تجمعات باید به سرعت انجام می‌شد که این مقولات مورد کم توجهی قرار گرفت. دست‌اندرکاران ویروس را شوخی و بازی تلقی کرده و درک درستی از همه‌گیری نداشتند و اظهاراتی که مبنی بر شیوع بیماری می‌شد با سُخره همراه می‌شد. گاهی دلیل این خبرها برای کاسته شدن از مشارکت مردم در انتخابات تلقی شد.

عدم قاطعیت مقامات بهداشتی که احیانا تصمیم‌گیری درباره تعطیلی برخی مراکز از جمله زیارتگاه‌ها را منوط به رای اکثریتی کرده که احتمالا بخش زیادی از آن‌ها هیچ آگاهی از رفتار ویروس و خطر همه‌گیری و پیامدهای زیانبار آن نداشته‌اند به هیچ وجه قابل پذیرش نیست.

این بیماری به دلیل گسترش شدید و قابلیت انتقال و ماندگاری در سطح به مدت طولانی یکی از خطرناک‌ترین گونه‌های ویروس کروناست. اگر چه سارس و مرس درصد مرگ و میری بالاتر داشته‌اند ولی همه‌گیری بیشتر و ماندگاری ویروس بر سطح سبب گرفتاری درصد بیشتری از مردم را فراهم کرده و مرگ و میر بیشتری را رقم خواهد زد.

امروز انگلستان خود را برای بدترین شرایط و مرگ ۵۰۰ هزار نفری آماده کرده است. شوربختانه زمان طلایی برای کنترل بیماری و قطع مسیر انتقال بیماری از دست رفته است و امروز ما شاهد همه‌گیری در سطح کشور هستیم، و کاری را که می‌شد با هزینه کمتر حل کرد اکنون با هزینه‌های سرسام‌آور هم به آسانی نمی‌توانیم حل کنیم. گرفتاریِ بخش قابل توجهی از مسئولین ازجمله معاون ریاست جمهوری، ریاست ستاد مبارزه با کرونا، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، تعداد قابل توجهی از نمایندگان مجلس، ریاست اورژانس کشور و غیره خود گویای همه‌ی چیزهایی است که باید گفته شود و نابسامانی در مدیریتِ بحرانِ برخورد با کرونا را نمی‌شود از این آشکارتر بیان کرد.

جامعه مدنی در انتخابات مجلس یازدهم غایب بود به نظر شما آیا این مجلس با چنین ترکیبی در جهت تحدید آزادی‌های سیاسی و فرهنگی و بستن فضای رسانه‌ای کشور اقداماتی انجام خواهد داد؟

در انتخابات مجلس یازدهم قهر سیاسی جامعه به صورت گسترده پیامی روشن و معنادار را بازتاب داد. عدم کارآیی و کاستن از نقش مجلس در اداره کشور و ناتوانی‌هایی که بروز و ظهور داده شد مردم را به این نتیجه رسانید که رای آن‌ها نقشی در تعیین سرنوشت کشور ندارد. ردصلاحیت‌های گسترده اگر چه جامعه سیاسی را بیشتر تحت تاثیر قرار داد ولی ناکارآمدی‌ها و پنهانکاری و انکارها و رخدادهایی که از آبان به بعد بر کشور سایه افکنده و البته آنچه در دی ماه نیز رخ نموده و از یادها نرفته بود، بی‌رغبتی به انتخابات را دامن زد. دیگر میدانی برای تکرار کردن‌ها هم فراهم نبود. عدم مشارکت این بار به شهرستان‌های کوچک نیز کشیده شد. موضوعی که کمتر در تحلیل‌های سیاسی جای پیدا کرده است. ساختار کشور به گونه‌ای است که آنجا که قدرت است مسئولیت نیست و آنجا که مسئولیت است قدرت نیست. این وضعیت نمی‌تواند برای همیشه ادامه یابد. جامعه سیاسی کشور نیز بایستی به درک بهتری از آنچه هست برسد.

مجلس یک دست با توجه به قدرتی که مجلس نداشت و از دست رفته است چندان مشکلی ایجاد نمی‌کند و شاید در برخی زمینه‌ها توان بیشتری نیز برای حل مشکلات داشته باشد و یا برایش فراهم کنند. امروز می‌بینیم که حتی قانون بودجه با حکم حکومتی راه خودش را می‌رود. امروز با گسترش شبکه‌های مجازی و شهروند خبرنگار و توانمندی نسبی ولی پنهان‌ِ نهادهای اجتماعی، امکان ایجاد محدودیت بسیار سخت‌تر می‌شود. اگر کسانی که قدرت دارند مسئولیت پذیر هم بشوند برای کشور سودمند خواهد بود.

این روزها ما گرفتار بیماری گسترده و همه‌گیر کرونا هستیم که ناکارآمدی را بیش از پیش در برابر مردم نمایان کرده است. با گذر از این مرحله امکان بیشتری برای بررسی و بحث در این زمینه فراهم خواهد شد. اکنون کرونا بر همه چیز سایه انداخته است و سایر مسائل ناخواسته در حاشیه قرار گرفته‌اند. ولی پس از این بایستی به دقت به بررسی همه جانبه مشکلات و ناکارآمدی‌ها و تنگناها و راه‌حل‌ها پرداخت. کرونا ما را از بی‌خبری‌های بسیار خبردار کرده است.

سال آینده را مردم ایران چگونه شروع خواهند کرد و چشم‌انداز مشکلات مردم و کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

سال آینده سالی است که با کرونا و پیامدهای آن پیوندی ژرف خواهد داشت. امید که دوران گسترش بیماری به سرعت پایان یابد ولی باید چند ماهه نخست سال را نیز برای درگیری و یا ادامه درگیری با کرونا در نظر گرفت. روشن است که اقتصاد و سیاست و اجتماع نیز از این روند اثر خواهند پذیرفت.

سرمایه اجتماعی اصلاح‌طلبان از بین رفته است، اکثریت خاموش دیگر امیدی به صندوق ‌های رای ندارند، اصلاح‌طلبان برای شکستن یخبندان سیاسی چه راهبردی خواهند داشت؟ 

راه‌حل مشکلات کشور جز از مسیر تکیه بر مردم و شفافیت نمی‌گذرد. این راهی است که تاکنون مسدود مانده ولی شاید ادامه روش کنونی دیگر در توان نظام سیاسی کشور هم نباشد. مجلس یک دست بایستی پاسخگوی مشکلات باشد و دیگر میدان بر فرافکنی بسته خواهد شد. مشکلات و واقعیت‌های اجتماعی خود را بر حاکمیت تحمیل خواهند کرد. پس از بروز مشکلاتی به بزرگی مشکلات موجود دست‌اندرکاران به این درک خواهند رسید که راهی جز همبستگی ملی و تعامل بین‌المللی برای برون رفت از دشواری‌ها وجود ندارد.

جامعه مدنی به ناگزیر فربه‌تر خواهد شد. اصلاح‌طلبان نیز به جای اصلاحات قدرت‌محور به اصلاحات جامعه‌محور روی خواهند آورد. امری که سال‌ها از آن غفلت شده و از آنجا که برخی از گروه‌های اصلاح‌طلب خود را در پیوند با قدرت معنا می‌کردند، این رانده‌شدگی از قدرت اسباب روی آوردن به بدنه اجتماعی را رونق خواهد داد. البته واقعیت‌های سیاسی نیز دستخوش دگرگونی‌های معناداری خواهد شد که از آن گریزی نیست و همه گروه‌های سیاسی را هم در بر می‌گیرد . در درون مجلس یک دست واقعیت‌های درونی بخش محافظه‌کار هم از روشنی بیشتری برخوردار خواهد شد.