نگاهی به بیوگرافی و کارنامه هنری حسین علیزاده؛ آهنگ‌ساز و نوازنده مشهور و صاحب‌سبک ایران
حسین علیزاده ردیف‌دان، آهنگ‌ساز، پژوهش‌گر و نوازنده تار و سه‌تار ایرانی از مهم‌ترین چهره‌های موسیقی معاصر ایران به شمار می‌آید. نکاهی داریم به زندگی و آثار او.
سرویس فرهنگی مستقل‌آنلاین: حسین علیزاده متولد سال ۱۳۳۰ در محله سید نصرالدین بازار تهران است. پدرش اهل ارومیه و خیاط بود و مادرش اهل تهران و خانه‌دار بود گاهی به‌رایگان به این‌وآن درس قرآن می‌داد.
حسین علیزاده در نوجوانی به خاطر آشنایی با استاد هوشنگ ظریف که در یکی از مدارس تهران به تدریس موسیقی می‌پرداخت با موسیقی آشنا شد و در همان برخورد اول هوشنگ ظریف که متوجه استعداد درخشان او در موسیقی شده بود او را به هنرستان موسیقی معرفی کرد. او در هنرستان موسیقی به تحصیل پرداخت و سپس برای تحصیلات دانشگاهی به دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران رفت و هم‌زمان نیز در مرکز حفظ و اشاعه موسیقی به فراگیری و اجرای موسیقی پرداخت. علیزاده در 17 سالگی به ارکستر رودکی پیوست و کنسرت‌هایی را با این گروه به عنوان نوازنده برگزار کرد.
اساتید حسین علیزاده
او نزد اساتید مطرح و خوش‌نامی چون هوشنگ ظریف، حبیب‌الله صالحی، محمود کریمی، علی‌اکبر شهنازی، داریوش صفوت، نورعلی برومند، سعید هرمزی، یوسف فروتن و عبدالله دوامی موسیقی را آموخته است.
حسین علیزاده، کانون چاووش و گروه عارف
حسین علیزاده در کانون چاووش همراه با دیگر نام‌‌آوران موسیقی ایران از جمله محمدرضا لطفی و پرویز مشکاتیان آثار جاودانه‌ای در موسیقی ایران به نام مجموعه آلبوم‌های چاووش اجرا کرد. کانون چاووش پس از استعفای دسته‌جمعی موسیقی‌دانان سازمان رادیوتلویزیون ملی ایران از جمله گروه شیدا، به دلیل فضای سیاسی سال ۱۳۵۷ و به‌ویژه واقعه ۱۷ شهریور، تأسیس شد. این موسیقی‌دانان پس از استعفا از رادیو به فعالیت در کانون چاووش پرداختند. کانون چاووش شامل گروه شیدا به سرپرستی و آهنگ‌سازی محمدرضا لطفی و گروه عارف با همکاری آهنگ‌سازانی پیشرو چون حسین علیزاده و پرویز مشکاتیان بود.
حسین علیزاده و آموزش موسیقی
علیزاده از سال‌های ابتدایی دهه پنجاه به تدریس در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان پرداخت. سپس در اوایل دهه هفتاد مدیریت هنرستان موسیقی را بر عهده گرفت و با آموزش موسیقی به هنرجویان فراوانی نقشی بسیار مهم در تربیت موسیقی‌دانان و نوازندگان پس از انقلاب ایفا کرد.
حسین علیزاده در دهه 60
در طی دهه شصت حسین علیزاده با ساخت و اجرای آثاری چون سواران دشت امید و حصار خونی تازه را در رگ‌های موسیقی سنتی ایران تزریق کرد و نشان داد موسیقیدانی نابغه و خوش‌فکر در فضای موسیقی ایران پدیدار شده است. ساخت آلبوم مشهور نینوا در سال‌های ابتدایی دهه شصت نام علیزاده را بیش‌ازپیش سر زبان‌ها انداخت. این قطعه که با نی جمشید عندلیبی به عنوان تک‌نواز نی اجرا شد، از جمله مشهورترین قطعات تاریخ موسیقی ایران به‌حساب می‌آید که علیزاده آن را با الهام از اوضاع‌واحوال جامعه ایران در سال‌های ابتدایی دهه شصت تصنیف کرد.
در پی از تعطیلی و توقف موسسه چاووش، علیزاده برای ادامه تحصیل موسیقی به دانشگاه آزاد برلین رفت و در سال‌های میانی دهه شصت دوباره به ایران بازگشت و گروه شیدا و عارف را بازسازی کرد که حاصل آن کنسرت «شورانگیز» با صدای شهرام ناظری، صدیق تعریف و بیژن کامکار در تالار وحدت بود.
این کنسرت بعدها با صدای شهرام ناظری در آلبومی به همین نام منتشر شد
پس از آن علیزاده دست به تجربه‌هایی تازه موسیقی زد که در زمینه موسیقی ایرانی و در قالب تکنوازی می‌توان به آثاری مانند ترکمن، پایکوبی، همایون (با سه‌تار) و ماهور، هجرانی، همنوایی، نوا (تار) در زمینه گروه نوازی به آلبوم‌های راز و نیاز (با صدای علیرضا افتخاری) صبحگاهی (با صدای محسن کرامتی) و آثاری به‌صورت گروه نوازی (آوای مهر، راز نو، به تماشای آب‌های سپید، نی نوا، عصیان و واریاسیون کردی) اشاره کرد.
همکاری حسین علیزاده با شجریان و کلهر
از ماندگارترین آثار کارنامه هنری حسین علیزاده همکاری او با کیهان کلهر و محمدرضا شجریان است که از اواخر دهه ۷۰ آغاز شد و تا سال ۱۳۸۴ ادامه یافت و در قالب گروهی چهارنفره همراه با همایون شجریان به اجرای کنسرت و برنامه موسیقی در کشورهای مختلف پرداخت و آثار و قطعات ماندگاری حاصل این دوران همکاری خاطره‌انگیز است.
آثار پژوهشی و تألیفی حسین علیزاده
او همچنین در زمینه پژوهش موسیقی و انتشار کتاب و آلبوم‌های آموزشی نیز فعال بود و انتشار ده قطعه برای تار (در 4 جلد) ردیف میرزا عبدالله (اجرا با تار و سه‌تار)، دستور تار و سه‌تار دوره متوسطه تا پیشرفته (کتاب و نوار) بوسه‌های باران (مجموعه تصانیف) و پارتیتور قطعه نوا از جمله آثار وی در این زمینه است.
حسین علیزاده و ابداع سازهای تازه
حسین علیزاده در طراحی و سازهای تازه در موسیقی ایرانی نیز تلاش‌های موفقی انجام داده است که از آن جمله می‌توان به ابداع سازهای سلانه و شورانگیز اشاره کرد که هم‌اکنون نیز در کنسرت‌هایش از آن استفاده می‌کند.
حسین علیزاده و موسیقی فیلم
حسین علیزاده علاوه بر فعالیت‌های ماندگار در حوزه موسیقی و نوازندگی از چهره‌های تحسین‌شده موسیقی فیلم در ایران نیز به‌شمار می‌آید و آثار درخشانی چون دلشدگان (۱۳۷۰)، گبه (۱۳۷۴)، زشت و زیبا (۱۳۷۷)، زمانی برای مستی اسب‌ها (۱۳۷۸)، لاک‌پشت‌ها هم پرواز می‌کنند (۱۳۸۶)، آواز گنجشک‌ها (۱۳۸۷) و ملکه (۱۳۹۰) و آتابای ساخته نیکی کریمی (1398) از ساخته‌های اوست.
حسین علیزاده و جوایز و افتخارات
حسین علیزاده تابه‌حال سه بار برای آلبوم‌های فریاد، بی تو به سر نمی‌شود و به تماشای آب‌های سپید نامزد جایزه گرمی در بخش بهترین آلبوم سنتی جهان شده است؛ جوایز گرمی از معتبرترین جوایز در صنعت ضبط و پخش موسیقی در آمریکا محسوب می‌شوند.
او همچنین چهار بار جایزه بهترین موسیقی فیلم را از جشنواره فیلم فجر برای فیلم‌های گبه، زشت و زیبا، آواز گنجشک‌ها و ملکه به دست آورده و به همراه مجید انتظامی و محمدرضا علیقلی رکورددار بیشترین سیمرغ بلورین بهترین موسیقی متن از جشنواره فیلم فجر است.
او همچنین در سال 1396 جایزه دوسالانه موسیقی جهانی آسیا از بنیاد مرکز موسیقی جهان در کره جنوبی را دریافت کرد. این جایزه به هنرمندانی که باعث شناساندن فرهنگ و هنر کشورشان به دیگر نقاط جهان شده‌اند اهداء می‌شود.
انصراف حسین علیزاده از دریافت نشان شوالیه
در سال 1393 حسین علیزاده نامزد دریافت نشان شوالیه هنر و ادب فرانسه شد اما در نام‌های از دریافت این نشان انصراف داد و نوشت «خود را بی‌نیاز از دریافت هر نشانی می‌داند.» علیزاده درعین‌حال گفته است که هدیه ملت بافرهنگ فرانسه را ارج می‌نهیم.
او همچنین در نامه خود گفت: «اگر سفیر سیاسی و فرهنگی کشور فرانسه هدیه ملت بافرهنگ فرانسه را به سینه هنرمندان بزرگ ما نصب می‌کند، آن را ارج می‌نهیم و ما نیز ستایش می‌کنیم ستارگان پرافتخار تاریخ خود را.» علیزاده بااین‌حال با لحنی انتقادآمیز اضافه کرد: «شاید اگر در دیار ما توجه و درک از هنر والای موسیقی نزد مسئولان می‌بود، یک هدیه و عنوان غیرخودی این‌همه انعکاس نداشت.»
«وقتی در فضای هنری نور کافی نباشد، چراغی کوچک خورشید می‌شود». او در پایان‌نامه خود چنین نوشت: «ضمن قدردانی از مسئولان کشور و سفارت فرانسه، به احترام مردم هنرپرور و هنردوست ایران، به نام حسین علیزاده قناعت کرده تا آخر عمر به آن پیشوند یا پسوندی نخواهم افزود.»
زندگی شخصی و خانوادگی حسین علیزاده
حسین علیزاده در دهه 60 ازدواج کرد و زمانی که ساکن آلمان بودند صاحب یک دوقلو شدند به نام‌های صبا و نیما.
صبا نوازنده کمانچه و در زمینه موسیقی در امریکا مشغول ادامه تحصیل است و رشته تحصیلی‌اش نیز موسیقی و صدا است. نیما مانند پدرش نوازنده تار است و به کار حرفه‌ای عکاسی نیز می‌پردازد. هر دوی آن‌ها نیز سال‌ها است که در گروه هم‌آوایان زیر نظر حسین علیزاده مشغول فعالیت هستند.
آثار تألیفی حسین علیزاده
- ده قطعه برای تار ۱ نشر مؤسسه فرهنگی-هنری ماهور
- ده قطعه برای تار ۲ نشر مؤسسه فرهنگی-هنری ماهور
- ده قطعه برای تار ۳ نشر مؤسسه فرهنگی-هنری ماهور
- ده قطعه برای تار ۴ نشر مؤسسه فرهنگی-هنری ماهور
- ده قطعه برای تار ۵ نشر مؤسسه فرهنگی-هنری تاروپود
- ده قطعه برای تار ۶ نشر مؤسسه فرهنگی-هنری تاروپود
- پارتیتور نینوا نشر مؤسسه فرهنگی-هنری تاروپود
- آموزش سه‌تار، دوره مقدماتی مؤسسه فرهنگی-هنری ماهور
- آموزش تار و سه‌تار، دوره متوسطه مؤسسه فرهنگی-هنری ماهور
- ردیف مقدماتی تار و سه‌تار (کتاب سوم هنرستان)
- بوسه‌های باران (تصنیف‌های حسین علیزاده) نشر مؤسسه فرهنگی-هنری ماهور، ۱۳۸۴، بازنویسی و نت‌نگاری: علی صمدپور
آثار موسیقایی حسین علیزاده
- سواران دشت امید - ۱۳۵۶
- حصار - ۱۳۵۶
- دستگاه نوا
- ماهور
- کنسرت همایون
- راست پنجگاه
- کنسرت نوا - دونوازی با تار و تنبک مجید خلج
- همنوایی - با همکاری ارشد طهماسبی و داریوش زرگری
- سرودهای آذربایجان
- ماهور – ۱۳۶۱- تکنوازی با تار
- سه‌گاه -۱۳۶۲ - تکنوازی با تار
- نینوا - ۱۳۶۲
- نوروز -۱۳۶۲
- ترکمن - ۱۳۶۷ - تکنوازی ابداعی با سه‌تار
- شورانگیز - ۱۳۶۷
- راز و نیاز - ۱۳۶۷ - اجرا با گروه عارف
- نوبانگ کهن - ۱۳۶۹
- صبحگاهی
- آوای مهر -۱۳۷۰
- پایکوبی- ۱۳۷۲ - تکنوازی ابداعی با سه‌تار
- پریا و قصهٔ دخترای ننه دریا
- راز نو - ۱۳۷۵
- از اعصار (آلبوم) - ۱۳۷۸
- چهارگاه ـ بیات ترک ۱۳۸۰
- هجرانی - ۱۳۸۰
- پرنده‌ها
- ساز نو
- مادران زمین
- زمستان است -۱۳۸۰
- بی تو بسر نمی‌شود - ۱۳۸۱
- سلانه - ۱۳۸۱
- فریاد - ۱۳۸۳
- به تماشای آب‌های سپید- ۱۳۸۲ - با همکاری ژیوان گاسپاریان (نامزد دریافت جایزه گرمی برای بهترین موسیقی سنتی جهان)
- ساز خاموش - ۱۳۸۶
- سرود مهر- ۱۳۸۶
- سرود گل - ۱۳۸۶
- ماه و مه- ۱۳۸۸
- من اگر پرنده بودم- ۱۳۸۸
- نوای نور- ۱۳۸۸
- باده تویی- ۱۳۹۲
- سربداران-۱۳۹۲
- کنسرت باده تویی - اردیبهشت ۱۳۹۳
- غمنومه فریدون - تیر ۱۳۹۶
- عشقیم گل - ۱۳۹۴
موسیقی فیلم‌های حسین علیزاده
- چوپانان کویر
- میراث کهن
- از اعصار
- دلشدگان
- گبه
- ابر و آفتاب
- مدرسه‌ای که باد برد
- ایران سرای من است
- زشت و زیبا
- دختران خورشید
- عشق طاهر
- ابجد
- قلمرو بهشت
- لاک‌پشت‌ها هم پرواز می‌کنند
- زیر تیغ
- نیوه‌مانگ
- آواز گنجشک‌ها
- در آن‌سوی
- ملکه
- در چشم باد
- آسمان زرد کم‌عمق
- آتابای
ارسال نظر