معرفی موزه آبگینه تهران؛ سفری در تاریخ به ظرافت شیشه و سفال + تصاویر

سرویس فرهنگی مستقل‌آنلاین: موزه‌های مهم و زیبایی در تهران وجود دارند که دیدن آن‌ها بی‌شک خالی از لطف نیست. از جذاب‌ترین این موزه‌ها موزه آبگینه و سفال تهران است که بازدید از آن هوش از سر شما می‌برد. این موزه به‌طور تخصصی به نمایش سیر تاریخی شیشه و سفال در ایران می‌پردازد در کنار موزه ایران باستان ، کاخ گلستان و کاخ سعدآباد جزو پر بازدیدترین موزهای شهر تهران نزد گردشگران خارجی قرار دارد و سالانه به‌طور میانگین بیش از ۲ میلیون نفر از این موزه بازدید می‌کنند. بااین‌حال این موزه زیبا هنوز در میان مردم کشور خودمان کمتر شناخته شده است. نگاهی داریم به این موزه، تاریخچه و بخش‌های مختلف آن.

پیشینه بنای موزه آبگینه

موزه آبگینه در بنایی تاریخی مربوط به دوره قاجار قرار گرفته است. این بنا که در مرکز شهر تهران، خیابان سی تیر واقع شده است در سال 1377 با شماره ثبت ۲۰۱۴ در زمره یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است. این بنا از ۱۳۰۰ تا ۱۳۳۰ محل زندگی و کار قوام‌السلطنه، وزیر احمدشاه قاجار بود. پس از آن به مدت هفت سال در اختیار سفارت مصر قرار گرفت و به ترتیب به سفارت افغانستان و بانک بازرگانی واگذار شد.

در سال ۱۳۵۵ این عمارت قاجاری را برای راه‌اندازی موزه خریداری شد و با همکاری مهندسان ایرانی و اتریشی بازسازی و بهسازی آن آغاز شد. طراحی بنای اصلی این موزه به مهندسان ایرانی و طراحی ویترین‌ها و معماری داخلی آن به هانس هولاین، معمار برجسته اتریشی واگذار شد.

 هولاین در طراحی داخلی موزه آبگینه از اماکن مهم تاریخی ایران مانند کاخ تچر، ستون‌های تخت جمشید، قوس‌های صفوی و کعبه زرتشت الهام گرفت و با اینکه ویترین‌ها و فضای کلی موزه به شیوه‌ای مدرن طراحی شده‌اند، اما این طراحی مدرن با فضای کلی ساختمان که بر اساس معماری ایرانی طراحی شده در هماهنگی کاملی قرار گرفته است.

قوام‌السلطنه صاحب بنای موزه آبگینه کیست؟

قوام‌السلطنه یا احمد قوام از معروف‌ترین سیاست‌مداران دوره قاجاریه است که برخی از مورخان او را چرچیل ایران می‌دانند. از مهم‌ترین حوادث دوران وزارت او قیام 30 تیر 1331، خروج نیروهای شوروی از ایران و نگارش فرمان مشروطیت بود. ملک شخصی او که در کاخ گلستان در خیابان سی تیر قرار داشت پس از مرگ وی به تصرف دولت درآمد تا سرانجام در دوره پهلوی این خانه زیبا به‌عنوان محلی برای تأسیس موزه آبگینه در نظر گرفته شد.

معماری موزه آبگینه

پلان اصلی ساختمان موزه آبگینه به‌صورت بنایی 8 ضلعی است که از عمارت باغ اکبریه بیرجند الهام گرفته است و در مساحتی نزدیک به 7000 مترمربع در ۲ طبقه و ۵ تالار بنا گردید.

طبقه اول موزه آبگینه

 قدمت آثار این طبقه به دوران ایران پیش از اسلام برمی‌گردد و دارای 2 تالار اصلی است، یک تالار مربوط به هنر کار با شیشه و آبگینه و تالار دیگر مربوط به سفال‌های باستانی است.

راهرو طبقه اول موزه آبگینه

در این بخش موزه چند نمونه از ظروف سفالین رسی مربوط به هزاره اول در کنار ظروف اهدایی اروپایی قرن‌های 18 و 19 میلادی نگهداری می‌شود. مهم‌ترین آثار کشف‌شده سفالی در راهرو طبقه اول شامل پیکرک‌های سفالی رنگی، شیشه‌های تزئینی قرن 4 و 5 قبل از میلاد، کوزه‌های سفالی هزاره اول قبل از میلاد است.

تالار بلور طبقه اول موزه آبگینه

مهم‌ترین قسمت این تالار یک مکعب مربع بزرگ بست که درواقع ویترینی از انواع شیشه‌های کشف‌شده در ایران است. این شکل نمایش آثار تاریخی که در نوع خود منحصربه‌فرد است شامل اشیای مربوط به دوره‌های هزاره اول قبل از میلاد، سلسله هخامنشیان، ساسانیان و اوایل دوره اسلام است. در نمایش آثار سعی شده است تا خط سیر تحول صنعت بلور و شیشه در دوره‌های زمانی مختلف به‌خوبی نشان داده شود. ازجمله مهم‌ترین آثار این تالار می‌توان به قالب‌زنی شیشه ساسانی بر روی کاسه و جام، کوزه شیشه‌ای هزاره اول قبل از میلاد و چراغ‌های آویز (نوعی لوستر) هزاره 5 قبل از میلاد اشاره کرد.

تالار مینا در طبقه اول موزه آبگینه

در این تالار آثار شیشه‌ای از هزاره اول و دوم قبل از میلاد (در دو طرح شیشه مات و براق کار شده‌اند) در کنار آثار سفالی مانند گلدان سفالی منقوش و کوزه‌های هندسی از هزاره 4 تا سده پیش از میلاد نگهداری می‌شود.

اگر بی‌صبرانه علاقه‌مند لوله‌های شیشه‌ای معروف معبد چغازنبیل هستید، می‌توانید در تالار مینا تماشاگر آن‌ها باشید. این لوله‌ها متعلق به هزاره دوم قبل از میلاد و دوره‌ی عیلام میانه هستند که به دلیل استفاده از رنگ‌های مختلف در برابر نور خورشید ترکیب رنگ زیبایی ایجاد می‌کنند.

تالار راهنمای صوتی در طبقه اول موزه آبگینه

در این قسمت با کمک ابزارهای سمعی و بصری و در زبان‌های مختلف به معرفی آثار پرداخته می‌شود.

طبقه دوم موزه آبگینه

این طبقه دارای 3 تالار مجزا برای نمایش هنر سفال و شیشه دوران قبل از اسلام و دوران پس از ورود اسلام به ایران است.

تالار صدف در طبقه دوم موزه آبگینه

در تالار صدف سفال‌های قرن سوم و چهارم کشف‌شده از منطقه نیشابور نگهداری می‌شود. در مورد علت نام‌گذاری آن می‌توان گفت که دلیل این انتخاب شکل معماری این تالار است که شکل صدف را تداعی می‌کند. از جالب‌ترین اشیای این تالار لیوان شیشه‌ای متعلق به قرن 5 قبل از میلاد و بادکش رنگین‌کمانی شیشه‌ای متعلق به هزاره 4 قبل از میلاد هستند.

تالار زرین در طبقه دوم موزه آبگینه

همان‌طور که از نام تالار نیز پیداست گنجینه‌ای از ظروف طلا و یا طلاکاری شده که از دوره سلجوقیان در این بخش از موزه نگهداری می‌شود؛ همچنین بیشتر ظروف با خط نسخ، نستعلیق و تصاویر چهره‌های شبیه به نژاد مغول تزئین شده‌اند.

تالار لاجورد در طبقه دوم موزه آبگینه

علت نام‌گذاری این تالار، رنگ فیروزه‌ای اشیای نگهداری شده در آن است. در گنجینه‌های تالار از لعاب لاجوردی که نوعی لعاب رایج در ایران پس از اسلام بود، استفاده شده است. اوج زمان استفاده از لعاب لاجوردی در قرن هفتم و هشتم بود که جزو هنرهای مرسوم دوره ایلخانی محسوب می‌شد. به‌جز اشیای دوره ایلخانی از ظروف مصرفی و تزئینی مربوط به دوران هنرِ صفویه و قاجار که با لعاب هفت‌رنگ و نقش چهره‌های شخصیت‌های شاهنامه تزئین شده‌اند، در این مجموعه قرار دارند. معروف‌ترین شی نگهداری شده در این تالار تنگ آب موزاییکی است.

کتابخانه موزه آبگینه

کتابخانه موزه آبگینه در ضلع شمال غربی ساختمان اصلی قرار دارد و ۴۰۰۰ جلد کتاب فارسی و انگلیسی در زمینه‌های باستان‌شناسی، تاریخ و هنر در آن قابل‌دسترس برای علاقه‌مندان است.

زیرزمین موزه آبگینه و سفالینه

بخش اداری موزه در طبقه زیرزمین بنا قرار دارد. همین‌طور بعضی از کارگاه‌های تخصصی آموزش سفال و سرامیک در این محل برگزار می‌شوند.

فروشگاه موزه آبگینه

در این فروشگاه که مستقیماً تحت نظر سازمان میراث فرهنگی و گردشگری است انواع صنایع‌دستی، کتابچه‌های راهنما، فیلم‌های آموزشی و کارت‌پستال برای فروش گذاشته‌شده‌اند.

معماری داخلی موزه آبگینه و سفالینه

همان‌طور که قبلاً گفته شد در ساخت موزه از المان‌های سنتی ایرانی در کنار عناصر فضاسازی مدرن اروپایی استفاده شده است؛ به‌طورکلی مهم‌ترین ویژگی‌های معماری داخلی و تزئینات بنای موزه آبگینه را چنین می‌توان برشمرد:

• ورودی ساختمان که شامل یک پاگرد و راهرو است و به‌محض ورود به ساختمان دو دسته پله مارپیچ چوبی شما را به طبقه دوم هدایت می‌کند.
• منبت‌کاری روی گچ و چوب که در تمامی اتاق‌ها و در و پنجره‌ها مشاهده می‌شود.
• گچ‌بری سقف و ستون‌ها
• ویترین‌های شیشه‌ای موزه که با الهام از کاخ تچر داریوش طراحی شد.
• آینه‌کاری

ساعت بازدید موزه آبگینه و سفالینه

• 8 صبح تا 5 بعدازظهر، همه‌روزه به‌جز ایام سوگواری و عزاداری
• هزینه ورودی و بلیت موزه آبگینه و سفالینه: 2500 تومان برای ایرانی‌ها و گردشگران خارجی 15000 تومان
• آدرس موزه آبگینه و سفالینه: تهران، خیابان جمهوری،‌ خیابان سی تیر، موزه آبگینه و سفالینه ایران
• نزدیک‌ترین ایستگاه مترو به موزه: مترو امام خمینی و مترو حسن‌آباد

دسترسی به موزه آبگینه و سفالینه

بهترین و راحت‌ترین مسیر دسترسی به موزه آبگینه از طریق ایستگاه متروی امام خمینی است که می‌توانید از خروجی خیابان 30 تیر استفاده کنید و چند دقیقه بعد به موزه برسید.

مسیر دوم ورود از سمت خیابان جمهوری و رسیدن به خیابان 30 تیر (از ضلع شمالی) است. در این خط اتوبوس‌های ویژه وجود دارند که می‌توانید با استفاده از آن‌ها در ایستگاه پارک شهر پیاده شوید و به خیابان سی تیر بروید.