معرفی کاخ گلستان؛ کاخی تاریخی با معماری اعجاب‌انگیز در قلب تهران
کاخ گلستان که قدمتی تقریباً ۴۴۰ ساله دارد از منحصربه‌فردترین مجموعه‌های تاریخی ایران به‌حساب می‌آید. مروری داریم بر تاریخچه و بخش‌های مختلف این کاخ تاریخی و زیبا.
سرویس فرهنگی مستقل‌آنلاین: این مجموعه به این دلیل گلستان نامیده شد که ریشه در بنیان تالاری بنام «گلستان» که از بناهای عهد آقا محمدخان قاجار بوده و در سال ۱۲۱۶ ه. ق و در عهد فتحعلی شاه قاجار به پایان می‌رسد دارد.
کاخ گلستان که به عهد صفویه بازمی‌گردد تا دوران معاصر دستخوش تغییرات فراوانی شده است. هرچند که بنیان کاخ گلستان به دوران شاه‌عباس صفوی و به سال ۹۹۸ ه‍جری قمری و با احداث چهارباغی در داخل حصار شاه‌طهماسب و بعدها و در زمان شاه سلیمان صفوی (۱۱۰۹ – ۱۰۷۸ ه. ق) با ساخت دیوان‌خانه‌ای در همان محدوده چنارستان شاه‌عباسی شکل می‌گیرد ولی امروزه از آن بناها اثری نیست؛ و بناهای موجود کاخ گلستان از لحاظ قدمت محدود به بخشی از آثار و ابنیه از دوران زندیه بوده و فراتر از آن نمی‌رود.
اگرچه تاریخچه کاخ گلستان به زمان شاه‌عباس صفوی (۹۸۸ ه. ق) برمی‌گردد و بخشی از سفرنامه پیترو دلاواله (در سال ۱۰۲۸ ه. ق / سر آغازی بر ارگ سلطنتی) که به توصیف شهر تهران با چنارستانی که قصر سلطنتی را احاطه کرده بوده می‌پردازد خود مؤید این نکته است؛ ولی می‌توان شروع محوطه‌ای که در حال حاضر به نام کاخ گلستان بازمی‌شناسیم را در روزگار کریم‌خان زند و میان مهروموم‌های ۱۱۷۳ تا ۱۱۸۰ ه. ق و با ساخت دیوان‌خانه‌ای در آن جستجو نمود.
اهمیت واقعی ارگ در دوران آقامحمدخان قاجار رنگ جدی‌تری به خود گرفت. وی در اواخر دوران زندیه و پس از مرگ کریم‌خان (۱۱۹۳ ه. ق) از بحران داخلی ایران استفاده نموده، ایلات قاجار را از دشت گرگان که مرکز سکونت آنان بود به دامنه‌های جنوبی البرز یعنی ولایات تهران و دامغان سوق داد و سعی کرد که به‌تدریج راه خود را به‌طرف فارس یعنی مرکز حکومت و قدرت زندیه باز کند. (هرچند که لرد کرزن در کتاب ایران و قضیه ایران، دربارهٔ انتخاب تهران به پایتختی توسط آقا محمدخان و ایجاد مقر سلطنتی در این شهر نزدیکی به املاک و مقر طایفه خویش در گرگان و نزدیکی به روس‌ها و تحت مراقبت داشتن آن‌ها را جزء عوامل این انتخاب می‌شمارد) آقا محمدخان بعد از غلبه بر لطفعلی‌خان زند در شعبان ۱۲۰۹ ه. ق به تهران برگشته و در نوروز ۱۲۱۰ ه. ق به نام پادشاه ایران تاج‌گذاری می‌کند. این حرکت آقا محمدخان به اهمیت ارگ سلطنتی بیش‌ازپیش افزوده و در عهد فتحعلی شاه قاجار هم به خاطر تاج‌گذاری وی در این شهر (۲۴ ربیع‌الاول ۱۲۱۲ ه. ق / ۱۷۹۷ میلادی در آستانه قرن ۱۹ و هم‌زمان با ناپلئون) و هم به‌واسطه خیالات شکوهمند این پادشاه کاخ گلستان توسعه بیشتر و آراستگی بهتری را تجربه کرد.
در عهد ناصرالدین‌شاه قاجار (تاج‌گذاری جمعه ۲۱ ذی‌القعده ۱۲۶۴ ه. ق / کاخ گلستان) کاخ گلستان به‌واسطه مدت حکومت وی (نزدیک به ۴۹ سال) و دیدار او به‌عنوان اولین پادشاه ایران از اروپا در سه سفر خود به مهروموم‌های ۱۲۹۰، ۱۲۹۵ و ۱۳۰۶ ه. ق دستخوش تغییرات اساسی و متأثر از معماری اروپایی گردید.
اگرچه در دوران سه پادشاه آخر سلسله قاجاریه (مظفرالدین شاه، محمدعلی شاه و احمدشاه قاجار) تا انقراض این سلسله (ربیع‌الثانی ۱۳۴۴ ه. ق / ۹ آبان ماه ۱۳۰۴ ه. ش) ارگ سلطنتی از لحاظ معماری تغییرات خاصی نکرد ولی تاریخ آن با شماری از رخدادهای عمده سیاسی مانند انقلاب مشروطه و پیامدهای آن پیوند یافته است.
ارگ سلطنتی در مهروموم‌های بعد از انقراض سلسله قاجار و به روی کار آمدن سلسله پهلوی شاهد تاج‌گذاری پهلوی اول (۴ اردیبهشت ۱۳۰۵ ه. ش) و پهلوی دوم (۴ آبان ۱۳۴۶ ه. ش) و همچنین بعضی از تغییرات و تصرفات در بافت و معماری خود بوده است.
کاخ گلستان در حال حاضر با وسعتی برابر با ۴/۵ هکتار (یک‌دهم وسعت اولیه) در بخشی از شهر تهران به صورتی عضوی غریب از اندام شهری ازهم‌گسیخته واقع شده است و اطراف آن مملو از ساخت‌وسازهای جدید و بی‌هویت با عملکردهای بی‌ربط و قاعده است.
ثبت جهانی کاخ گلستان
در یکشنبه دوم تیرماه ۱۳۹۲ خورشیدی برابر با ۲۳ ژوئن ۲۰۱۳ میلادی در سی‌وهفتمین اجلاس سالانه کمیته میراث جهانی سازمان یونسکو در کامبوج، کاخ گلستان در فهرست میراث جهانی این سازمان به ثبت رسید.
پرونده کاخ که در سال ۲۰۰۷ م به سازمان یونسکو ارسال شده بود بالاخره توانست در سی و هفتمین اجلاس سالانه رضایت کارشناسان میراث جهانی یونسکو را کسب کرده و در نهایت در فهرست میراث جهانی قرار بگیرد. تا قبل از این، اتفاقاتی از جمله مرتفع بودن ساختمان در کنار کاخ گلستان موجب شده بود تا دوستداران و کارشناسان میراث فرهنگی نگران ثبت آن شوند. بااین‌حال پس از بررسی مسائل، کارشناسان یونسکو این کاخ را به‌عنوان شانزدهمین اثر تاریخی ثبت‌شده ایران در جهان ثبت کردند.
بناهای موجود در کاخ گلستان
شمس‌العماره
شمس‌العماره یا عمارت خورشید شاخص‌ترین و یکی از زیباترین بناهای کاخ گلستان است؛ که در پنج طبقه به دستور ناصرالدین‌شاه و با سرمایه و مباشرت دوستعلیخان معیرالممالک (نظام الدوله) و معماری جعفرکاشی ساخته شد...
گویا ناصرالدین‌شاه بر اثر دیدن تصاویر بناها و آسمان‌خراش‌های کشورهای اروپایی تمایل پیدا می‌کند بنای مرتفعی نظیر بناهای فرنگستان در پایتخت خود ایجاد نماید تا از بالای آن بتواند منظره شهر تهران و دورنمای اطراف را تماشا کند. البته در این میان، احداث این بنا را به‌عنوان یک شاخص مهم شهری هم‌زمان با احداث خیابان ناصریه (ناصرخسرو) را نیز نمی‌توان نادیده گرفت.
ساخت بنا در سال 1280 ه.ق آغاز و پس از سه سال در سال 1283 ق به پایان رسید. ساختمان دو برج هم‌شکل دارد که آینه‌کاری‌ها و نقاشی‌ها و گچ‌بری‌های ازاره‌ها، دیوارها و سقف‌های آن از حیث نمایش شیوه‌های متنوع تزئینات داخلی بناها در ایران بی‌نظیر است. این بنا پس از مرمت‌های لازم در سال 1350 ش به سرپرستی استاد محمد کریم پیرنیا و همچنین مرمت‌های مهروموم‌های اولیه دهه هشتاد خورشیدی از سال 1378 ش جهت بازدید عموم گشایش یافت.
تالار سلام
ناصرالدین‌شاه و شاهان بعدی قاجار در سفر به اروپا متوجه تالارهایی شدند که در آن‌ها اشیا گران‌بها و قدیمی نگهداری می‌شد. به همین دلیل تصمیم گرفتند چنین بنایی را در مجموعه گلستان اضافه کنند. تالار سلام در کاخ گلستان با همین هدف ساخته شده است. این کاخ زمان پهلوی اول و دوم، محل برگزاری مراسم تاج‌گذاری بود.
مهم‌ترین تاج‌گذاری این تالار، تاج‌گذاری محمدرضا پهلوی و فرح دیباست. معمار این عمارت مثل خیلی از عمارت‌های اعیانی دیگر قاجاری، صنیع الملک بوده و ساخت آن ۲ سال طول کشیده است.
با انتقال تخت طاووس به این تالار و برگزاری بارعام در آن نامش به تالار سلام تغییر کرد، نمی‌شود گفت این بنا، بنایی تماماً قاجاری است. چرا که در تزیینات کاخ ردپای پدر و پسر پهلوی بیشتر به چشم می‌خورد. خصوصاً بعدازآنکه محمدرضا شاه پهلوی تصمیم گرفت تشریفات درباری و رسمی تاج‌گذاری را در این محل انجام دهد، آینه‌کاری و گچ‌بری‌های نفیسی را به تالار اضافه کرد.
تالار یک سالن وسیع با ۸ ستون زیباست که ۹ پنجره در ضلع جنوبی آن زیبایی باغ را به داخل این فضای مجلل می‌آورد.
در حال حاضر مجموعه‌ای از نقاشی‌های کمال‌الملک، نسخه بدل تخت طاووس و تاج کیانی در تالار اصلی این موزه و زره سلطان اسماعیل صفوی، مهر شاهان قاجار، تاج آغامحمدخان و تیر و کمان نادر در طبقه زیرین آن قابل بازدید است. در این موزه قبلاً ظروف چینی و نقره اهدایی به دربار نگهداری می‌شده است.
تالار آینه
اگر فیلم کمال‌الملک دیده باشید حتماً تالار آینه برایتان معنی دیگری دارد، بخش‌های مهمی از فیلم در همین تالار فیلم‌برداری شده است.
تا قبل از اینکه به تالار پا بگذارید تصورتان از آن تالاری بسیار وسیع است، اما در اصل تالار چندان بزرگ نیست و به لطف آینه‌کاری‌های فوق‌العاده‌اش، جلوه‌ای باشکوه دارد.
تالار در ضلع غربی کاخ‌موزه و درست زیر سردر ورودی عمارت اصلی و در کنار تالار سلام قرار دارد. این عمارت هم مثل تالار سلام به دست صنیع الملک معماری شده است. قبل از اینکه تالار آینه به شکل فعلی ساخته شود در این محل یک بنای چوبی چهل‌ستون قرار داشته که خود آن به‌جای عمارت الماسیه ساخته شده بوده است.
این تالار با نقاشی کمال‌الملک جاودانه شده است. استاد روی این اثر ۵ سال زمان گذاشت و تصویری باشکوه‌تر از خود تالار خلق کرد. در این پرده ناصرالدین‌شاه را نیز در این سالن مجلل و پر آینه می‌بینیم.
ایوان و تخت مرمر
این ایوان به دستور کریم‌خان ساخته شده و بعدها شاهان قاجار دیوان را در آن برگزار می‌کرده‌اند. مهم‌ترین رویداد این قسمت، بار عام نوروزی بوده که طی آن سلاطین قاجار به مردم هدایا و عیدی می‌داده‌اند.
آغامحمدخان بعد از قتل بازماندگان زند، ستون‌های بلند، آینه‌های مرصع، نقاشی‌های پرشکوه و درهای خاتم‌کاری را از قصر وکیل شیراز به اینجا آورد، دستور داد سقف‌های آن را بلندتر کنند و ستون‌های مرمر را در آن کار بگذارند. بعدها ناصرالدین‌شاه هم به‌نوبه خود آینه‌کاری، مشبک‌کاری و خاتم‌کاری‌هایی به آن افزود و این ایوان را تبدیل به یک اثر هنری کرد. در اصل ۶ اثربزرگ نقاشی که معروف‌ترین آن‌ها یکی صحنه نبرد فتحعلی شاه با غوریان، دیگری شاه اسماعیل صفوی در شکار و آن دیگر نبرد امیر تیمور با بایزید عثمانی را نشان می‌دهد، آثاری نفیس و بی‌نظیر هستند.
بازدید از تخت مرمر یا تخت سلیمانی خاطره‌انگیزترین بخش دیدار این ایوان است. این تخت چسبیده به وسط ایوان و شاهد تاج‌گذاری شاهان قاجار و اعلام سلطنت پهلوی اول بوده است. گفته می‌شود این تخت به دستور کریم‌خان ساخته شده، اما بعضی دیگر آن را یک اثر صفوی می‌دانند و گروهی دیگر معتقدند آغامحمدخان صاحب اصلی آن است.
تخت فعلی توسط میرزا بابای شیرازی نقاش‌باشی طراحی شده و تراشکاری و حجاری‌های آن کار استاد محمدابراهیم اصفهانی نجارباشی دربار بوده است.
تخت روی دوش سه دیو، شش فرشته و یازده ستون استوار شده است که در تغییرات بعد از انقلاب یکی از فرشته‌ها ناپدید شده است.
حوضخانه
سفر پادشاهان قاجار به اروپا که با سفر ناصرالدین‌شاه قاجار (شنبه 21 صفر سنه 1290 ه.ق برابر با 30 فروردین 1252 ه.ش) آغاز می‌گردد در حقیقت نقطه عطفی در تاریخ حوضخانه است هم به‌واسطه اینکه این مکان در همان سال‌ها و بعد از بازگشت ناصرالدین‌شاه دچار تحول در معماری می‌گردد و کاملاً به شیوه‌ای اروپائی بازپیرائی می‌گردد و هم اینکه بعد از سال‌ها (حدود 130 سال) مزین به آثاری می‌شود که یادگار آن تأثیرگذاری است. تأثیری که تمامی چهره کاخ گلستان را از معماری و عناصر وابسته به آن (مانند کاشی‌کاری و ...) تا خصوصی‌ترین جنبه‌ها (پوشش زنان حرم و ...) را متأثر از خود می‌سازد.
حوضخانه به تحقیق در دوره ناصری و احتمالاً در سال 1280 ه. ق - 1242 ه.ش - بنا گردیده است. البته شواهد امر حاکی از آن است که بعد از بازگشت از سفر اول فرنگ ناصرالدین‌شاه در سال 1290 ه.ق - 1252 ه.ش - تغییراتی عمده در این عمارت داده‌شده است، معمارانی که در این تغییرات دخیل بوده‌اند هنوز شناسایی نشده‌اند ولی دور از ذهن نیست که حاجی ابوالحسن معمارنوائی - ملقب به معمارباشی یا صنیع الملک اصفهانی- با مباشرت بنائی میرزا یحیی خان معتمد الملک-یحیی خان برادر میرزا حسین‌خان سپه‌سالار صدراعظم ناصرالدین‌شاه و بانی مسجد و مدرسه سپه‌سالار و چهارمین شوهر عزت الدوله خواهر ناصرالدین‌شاه بوده است. - در این خصوص دستی داشته‌اند، این تغییرات بیشتر در جهت هماهنگ کردن نمای بیرونی تالار عاج با بناهای جدیدالاحداث سلام و آینه انجام گرفت بدین شکل که حالت ایوان دار بودن تالار عاج و حوضخانه آن را از بین برده و آن را به فضای تالار اضافه نموده‌اند، این را از ستون‌های موجود در تالار عاج - که مقدار جلو رفتگی را نشان می‌دهد - و همچنین تصاویر برجای‌مانده از وضعیت قبلی می‌توان بازشناخت؛ اما اینکه اطلاق نام حوضخانه به چه مکان‌هایی دلالت دارد حرف‌وحدیث بسیار است ولی باید در نظر داشت این نام را می‌توان به مکان‌هایی اطلاق کرد که نوعی خاص از معماری را بکار می‌گیرند. از کاربرد دقیق این بنا در زمان قاجار به‌واسطه فقدان اسناد و مدارک معتبر نمی‌توان به‌درستی پاسخ گفت مگر آنکه به همان رویه گذشته که کاربرد حوضخانه را منحصر به مکانی با هوائی خنک که جهت استراحت استفاده می‌شده است منحصر کنیم. قضیه در زمان پهلوی کمی متفاوت است مستندات شفاهی که غالباً از افرادی که در این مکان کار می‌کرده‌اند دال بر این است که این مکان در زمان پهلوی دوم جهت برگزاری اعیاد و مراسم مذهبی مورداستفاده قرار می‌گرفته است.
حوضخانه تالار عاج طبق برنامه‌ای که برای آن تدارک دیده شد و با در نظر گرفتن فرم خاص معماری که هم از حیث اجرا در مجموعه کاخ گلستان فوق‌العاده متفاوت و هم از جهت همگونی به معماری اروپائی فوق‌العاده شباهت داشت، در سال 1376 ه.ش تبدیل به مجموعه تابلوها و همچنین بعضی از اشیاء اهدائی پادشاهان اروپائی به دربار قاجار گردیده و در اردیبهشت‌ماه 1389 بخش شرقی حوضخانه به‌منظور تعریفی فراگیرتر -جهت سفرهای فرنگستان-به اسناد تصویری مرتبط و برگرفته از آلبوم خانه کاخ گلستان آراسته شد.
کاخ ابیض
کاخ ابیض در اصل محل نگهداری پیشکش‌های سلطان عبدالحمید عثمانی به ناصرالدین‌شاه بوده است. می‌توان گفت شاه شهید از این عمارت که قبلاً کلاه‌فرنگی یا برج آغامحمدخانی بوده، به‌عنوان انبار هدایای شاه عثمانی استفاده می‌کرده است. کاخ نمایی سفیدرنگ و حال و هوایی اروپایی داشته است. تا سال ۱۳۳۳ هیئت‌وزیران در این محل برگزار می‌شده است. معماری کاخ آمیزه زیبایی از سبک ایرانی/ قاجاری و اروپایی است.
خلوت کریمخانی
در گوشه شمال غربی محوطه گلستان چسبیده به تالار سلام بنائی سرپوشیده و ستون‌دار به‌صورت ایوان سه‌دهنه‌ای وجود دارد که در وسط آن حوض جوشی ساخته شده و آب قنات شاهی از میان آن بیرون جسته و در باغ‌های سلطنتی جریان می‌یافت. راه عبور از اندرون و باغ گلستان به دیوان‌خانه و تالار تخت مرمر سابقاً از این محل بود ولی در زمان ناصرالدین‌شاه به سبب تغییر وضع ساختمان‌ها آن معبر مسدود گردید. این قسمت از کاخ گلستان که جلوخان یا خلوت کریمخانی نامیده می‌شود چنانکه از نامش پیداست از دو نظر از محله‌ای قدیمی و تاریخی به شمار می‌رود یکی به سبب اساس بنای آن که در زمان کریم‌خان نهاده شده و دیگر به علت ستم و عمل ناجوانمردانه‌ای که آغامحمدخان قاجار در این محل بااستخوان‌های پوسیده کریم‌خان زند روا داشته بود. در سال 1206 ه.ق و به دستور آغامحمدخان بقایای جسد کریم‌خان زند را از عمارت کلاه‌فرنگی (محل کنونی موزه پارس در شیراز) به تهران حمل نموده و در زیر پله‌های همین خلوت کریمخانی که محل عبور و مرور روزانه او بود دفن نمودند به‌هرحال استخوان‌های آن پادشاه کریم‌النفس سال‌ها لگدکوب قاجاریه بود و درباریان متملق آن زمان در گذاشتن پای بر سر وسیله وکیل‌الرعایا بر یکدیگر سبقت می‌جستند و معروف است که خود آغامحمدخان قاجار با نوک شمشیری که بر کمر داشت چند ضربه‌ای نیز بر خاک می‌نواخت.
پس از آغامحمدخان این قسمت از بناهای سلطنتی بر اثر تغییراتی که چندین بار در زمان ناصرالدین‌شاه داده شد تبدیل به محوطه کوچکی بنام حیاط کریمخانی گردید و به‌وسیله نرده‌های آهنی از باغ گلستان جدا شده بهمان صورت باقی ماند و به علت صفا و آرامشی که داشت گاهی ناصرالدین‌شاه در این گوشه دنج به تنهائی در کنار حوض آن به استراحت پرداخته قلیانی می‌کشید.
پس از انقراض قاجاریه و در زمان پهلوی اول (بهمن‌ماه 1304 ه.ش) دستور شکافتن و کاوش زیر پله‌های سمت راست جلوخان را صادر گردید. کارگران که آن‌ها نیز از طایفه زند بودند تحت نظر استاد حسین میدانی زیر پله‌های مزبور را کنده پس از مقداری خاک‌برداری قطعات استخوان‌های نپوسیده شاه زند را بیرون آوردند.
پس از جمع‌آوری استخوان‌های وکیل، از وزارت دربار به فرماندار قم دستوری صادر گردید و او محلی در مقبره شاه صفی و شاه سلطان حسین در قم تعیین نمود و استخوان‌های وکیل‌الرعایا که قسمت اعظم آن خاک شده فقط قطعات کوچکی باقی‌مانده بود به قم حمل شد و در محل مزبور دفن گردید.
در حال حاضر دو اثر شاخص هنری در خلوت کریمخانی قرارگرفته‌اند:
- سنگ مزار ناصرالدین‌شاه
- تخت فتحعلی شاهی
سنگ مزار ناصرالدین‌شاه که پیش‌ازاین در آستانه مبارکه عبدالعظیم و بر روی مزار ناصرالدین‌شاه قرار داشته در اوایل انقلاب از شاه عبدالعظیم به کاخ گلستان منتقل و بعد از 17 سال در خلوت کریمخانی نصب گردید، دارای ابعادی معادل 249*131 سانتی‌متر بوده که تصویر ناصرالدین‌شاه را ظاهراً در اندازه طبیعی با شمشیری در دست می‌نمایاند. در حاشیه نیز از تزئینات متعدد استفاده شده، در زیر پای چپ شاه حک شده عمل استاد عباسقلی حجار اما منابع تاریخی نام علی‌اکبر حجار را به‌عنوان پدیدآورنده اصلی ذکر کرده‌اند.
مرحوم محمدعلی فروغی - ذکاءالملک - در قالب یادداشت‌های روزانه خود به تاریخ شنبه 27 شوال 1321 ه.ق آورده است:
"... برای سنگ قبر ناصرالدین‌شاه مذکور صورت ناصرالدین‌شاه را ساخته‌اند. حجار آن میرزا علی‌اکبر - نامی است. می‌گویند در این صنعت مهارت دارد. از قراری که شنیدم مباشر سنگ امیر الام است. نمی‌دانم کیست. صورت شاه را از کارهای کمال‌الملک گرفته و دور آن طبقات رجال ناصرالدین‌شاه را می‌سازند. می‌گویند، تابه‌حال سی هزار تومان خرج آن شده است."
در قسمت جنوبی خلوت کریمخانی و در کنار سنگ قبر ناصرالدین‌شاه تختی از جنس مرمر قرار گرفته که با توجه به مستندات موجود در مرکز اسناد تصویری کاخ گلستان در دوره قاجار مدتی مقابل عمارت خروجی و بادگیر قرار داشته و در دوره پهلوی دوم به این مکان انتقال یافته است. اشعار پیرامون تخت تعلق آن را به زمان فتحعلی شاه نشان می‌دهد (...خدیو شش جهت فتحعلی شاه).
تالار الماس
بنیاد و اساس این تالار در زمان فتحعلی شاه نهاده شده و شکل و تقسیمات و درها و پله‌ها و مقرنس‌کاری‌های آن شیوه ساختمان‌های زمان او را دارد ولی در زمان ناصرالدین‌شاه تغییراتی در ظاهر و تزئینات آن داده‌اند. این بنا به سبب آینه‌کاری‌های داخلی‌اش بنام عمارت الماس خوانده شده و شامل یک تالار بزرگ و اتاق‌های گوشواره و دهلیزها و بالاخانه‌ها و پستوهای متعددی است. در زیر تالار نیز حوضخانه یا زیرزمین وسیعی وجود دارد. در سه طرف تالار بالاتر از رف‌ها به سبک بناهای عهد فتحعلی شاه سه ایوانچه آینه‌کاری مقرنس و طاق‌نماهای باریک و کشیده ساخته شده و سمت شمالی تالار با ارسی‌های بزرگ که دارای شیشه‌های رنگین زیبایی است پوشیده شده است اغلب طاق‌ها و طاق‌نماهای جناغی این تالار را مانند بسیاری از طاق‌های دیگر کاخ گلستان در عهد ناصرالدین‌شاه به طاق‌های قوسی یا رومی تبدیل کرده و دیوارهای تالار را با انواع کاغذدیواری خارجی پوشانیده‌اند.
قدیمی‌ترین اثر در تالار مقرنس‌های آینه‌کاری شده ایوانچه سمت جنوبی تالار است که از بقایای آثار عهد فتحعلی شاه است.
تالار برلیان
یکی دیگر از تالارهای موجود در کاخ گلستان، تالار برلیان است. پیش از احداث این تالار باشکوه جای این تالاری با نام تالار بلور قرار داشت. تالار بلور یک تالار پر از آینه‌کاری و شیشه‌های بی‌شمار بود؛ اما تصویری از آن در دست نیست. تالار برلیان را مدتی بعد به‌جای این تالار ساختند.
تالار برلیان سمت شرقی تالار عاج قرار دارد. در تالار برلیان دیدنی‌های باشکوه متعددی وجود دارد. از جمله زیبایی‌های این تالار می‌توان به سر بخاری، پله‌ها، آینه‌کاری‌های هنرمندانه، چلچراغ‌ها و… اشاره کرد. درباره تالار برلیان همچنین باید گفت در ساخت این تالار به دلیل شکستی که در ساختمان وجود داشت، موانع زیادی پیش آمد.
قدمت ساختمان و قرار گرفتن تالار برلیان روی پایه‌های تالار سابق (تالار بلور) باعث شد این تالار مشکلاتی پیدا کند و نتوانند سطح آن را هم‌اندازه سایر تالارها قرار دهند. به همین دلیل این تالار نسبت به سایر تالارها در سطح پایین‌تری قرار دارد. تصویری از این تالار پیش از تعمیر و تغییر، کشیده شده که در تالار سلام کاخ گلستان قرار دارد.
عمارت بادگیر
در کنار تالار سلام، خلوت و حوضخانه کریمخانی قرار دارد که ایوانی است سرپوشیده و سه‌گوش با حوضی در میان آن. از این بنا هم نقاشی‌ای با همین عنوان به دست کمال‌الملک کشیده شده که حوض و فواره آن را نشان می‌دهد. در عمارت بادگیر که تا زمان رضاشاه پهلوی،تصمیمات مهم مملکتی در آن گرفته می‌شد و در اصل محل برگزاری جلسات هیئت وزرا بوده و دری که کالسکه‌ها و بعدها اتومبیل وزیران از آن تردد می‌کرده نیز به در هیئت وزرا معروف بوده است.
دسترسی به کاخ گلستان
باتوجه به اینکه کاخ گلستان در میدان پانزده خرداد واقع شده است، برای دسترسی به آن یکی از بهترین راه‌ها مترو است. شما می‌توانید از طریق مترو به ایستگاه مترو پانزده خرداد رفته و ازآنجا با چند دقیقه پیاده‌روی به کاخ گلستان تهران برسید.
علاوه بر این درصورتی‌که قصد دارید با استفاده از اتوبوس به این کاخ تاریخی و زیبا برسید، باید سوار اتوبوس‌های خط گلوبندک شده و در همین ایستگاه پیاده شوید. پس از خروج از اتوبوس‌های ایستگاه گلوبندک، کافی است چند دقیقه پیاده‌روی کنید تا به این کاخ برسید.
قیمت بلیت کاخ گلستان
قیمت بلیت کل بناهای کاخ گلستان جهت بازدید از کل مجموعه برای اتباع ایرانی ۲۳ هزار تومان و برای اتباع خارجی ۱۰۲ هزار تومان خواهد بود. کارمندان سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری و همین‌طور راهنمایان تور و گردشگری با ارائه کارت معتبر می‌توانند از بازدید رایگان برخوردار شوند. همچنین قیمت بلیت کاخ گلستان برای اعضای بازنشسته کشوری و لشکری، افراد تحت پوشش کمیته امداد و سازمان بهزیستی با ارائه معرفی‌نامه، آزادگان و جانبازان و خانواده‌های محترم شهدا و بسیجیان با ارائه کارت شناسایی یا معرفی‌نامه و بازدید گروهی دانش آموزان و دانشجویان به همراه استادان دانشگاه‌ها و سرپرستان آن‌ها با ارائه معرفی‌نامه، نیم‌بها محاسبه خواهد شد.
ساعت بازدید کاخ گلستان
ساعت بازدید از کاخ گلستان در ۶ ماهه اول سال از ساعت ۹ صبح تا شش و نیم عصر و در شش‌ماهه دوم از ۹ صبح تا ۵ عصر است. همچنین در ایام ماه مبارک رمضان ساعت بازدید از نه و نیم صبح تا پنج و نیم عصر است. ازآنجایی‌که برای بازدید از کل مجموعه حداقل به ۲ ساعت زمان نیاز است بنابراین بهتر است بازدید از این مکان بی‌نظیر را به ساعات پایانی زمان بازدید موکول نکنید.
جهت بازدید گروهی از مجموعه لازم است با روابط عمومی کاخ گلستان هماهنگی‌های لازم صورت گیرد. اگر قصد دارید که از یک موزه‌ی خاص در مجموعه کاخ گلستان دیدن کنید بهتر است با روابط عمومی جهت باز بودن موزه موردنظر تماس بگیرید. توجه داشته باشید بازدید از نمایشگاه‌هایی که در موزه برگزار می‌شوند مستلزم پرداخت ورودی جداگانه است. کاخ گلستان در برخی از ایام سال مانند تاسوعا و عاشورای حسینی، اربعین حسینی، شهادت حضرت علی (ع)، شهادت امام حسن و امام صادق (ع)، رحلت امام خمینی و روز طبیعت تعطیل خواهد بود و امکان بازدید از آن ممکن نیست.
ارسال نظر