به بهانه زادروز استاد شجریان/ خواننده‌ای که از صدایش سپیده سر برآورد
یکم مهرماه تولد یکی از مهم‌ترین موسیقی‌دانان جهان «محمدرضا شجریان» است که «شفیعی کدکنی» در شعری او را خواننده‌ای دانست که از صدایش سپیده سربر می‌آورد.
سرویس فرهنگی مستقل آنلاین: محمد رضا شجریان موسیقی‌دان، آهنگ‌ساز، خواننده و خوشنویسی است که نامزد ۲ جایزه گرمی شده است.
به مناسبت زادروز «محمدرضا شجریان» سایت موسیقی ما، از تعدادی از چهره‌های هنر و ادب کشور خواسته تا بهترین قطعه‌ای را که از این استادِ آوازخوان شنیده‌اند، انتخاب کنند. محمود دولت‌آبادی، هنگامه اخوان، کامبیز روشن‌روان، علی رهبری، بهداد بابایی، قطب‌الدین صادقی، بهروز رضوی، مهدی پاکدل، بهرام دبیری، ستاره اسکندری و بهروز غریب‌پور در این باره نظر داده‌اند.
اولین اجرا و ضبط صدای شجریان در پائیز سال ۴۶ در غالب برنامه «برگ سبز شماره ۲۱۶» از رادیو ایران پخش شد؛ اما او به دلیل اینکه پدرش می‌خواست نام «شجریان‌ها» با قرائت قرآن شناخته شود، در برنامه‌های رادیویی خود را با نام «سیاوش بیدکانی» معرفی کرد. تا اینکه در سال ۱۳۵۰ پدرش به خوانندگی آواز توسط وی رضایت داد و شجریان با نام خود در رادیو و تلویزیون حاضر شد.
«محمدرضا شجریان» در طی بیش از نیم‌قرن فعالیتِ هنری‌اش، آثار متعددی را خلق کرد که هر کدام‌شان گنجینه‌ای غنی برای موسیقی ایران هستند. او که تحتِ تعلیمِ بزرگ‌ترین اساتید موسیقی ایران قرار گرفته است، تا آخرین روزهایی که به فعالیت هنری می‌پرداخت، دست از آموختن برنداشت. در پرونده‌ی هنری او همکاری با برجسته‌ترین آهنگسازان، موسیقی‌دانان و نوازندگان این کشور وجود دارد. علاوه بر اجراهای خصوصی و کنسرت ها و تیتراژ فیلم ها و آثار غیررسمی، او آثارِ متعددی خلق کرد که از جمله‌ی آن می‌توان به «چهره به چهره»، «گلبانگ»، «به یاد عارف»، «سپیده»، «جان جان»، «راز دل»، «از خون جوانان وطن»، «خلوت گزیده»، «انتظار دل»، «پیوند مهر»، «آستان جانان»، «سر عشق»، «بیداد»، «نوا (مرکب خوانی)»، «دود عود»، «ساز قصه گو»، «پیام نسیم»، «دل مجنون»، «سرو چمان»، «آسمان عشق»، «دلشدگان»، «دیلمان»، «رباعیات خیام»، «چشمه نوش»، «بهاریه»، «یاد ایام»، «جان عشاق»، «گنبد مینا»، «پیغام اهل دل (همایون مثنوی)»، «در خیال»، «رسوای دل»، «عشق داند»، «شب وصل»، «معمای هستی»، «شب سکوت کویر»، «آهنگ وفا»، «آرام جان»، «بوی باران»، «زمستان است»، «بی تو به سر نمی شود»، «فریاد»، «هم نوا با بم»، «جام تهی»، «ساز خاموش»، «سرود مهر»، «غوغای عشق بازان»، «آه باران»، «زبان آتش»، «رندان مست»، «مرغ خوش خوان»، «رنگ های تعالی» و «طریق عشق» اشاره کرد.
دریافت دیپلم افتخار یونسکو (۱۳۷۸)، جایزه گرمی آمریکا (1385)، نشان ملی لیاقت شوالیه فرانسه (۱۳۹۳)، نشان بین المللی عالی هنر برای صلح (۱۳۹۶)، جایزه ویژه جشنواره موسیقی بنیاد آقاخان (۱۳۹۸) و... نشان از آن است که جهان نیز به ستایشِ هنر او پرداخته است؛ اما آنچه او را از بسیاری دیگر از هنرمندان متفاوت می‌کند قدرتِ صدا و زیبایی آن و تکنیک‌ش نیست، او همواره هنرمندی متفکر بود که بر این نکته تاکید داشت که هر وقت حرفی برای گفتن به مردم داشته است، روی صحنه می‌رود: «ما هنرمان را برای مردم نگه می‌داریم و برای مردمی که دوستشان داریم زندگی می‌کنیم.»
«شجریان» همواره فروتنی بسیار نسبت به مردم داشته است و در گفت‌وگویش با «آوا» دختر استاد پرویز مشکاتیان و نوه دختری اش می‌گوید: «هنر برای دل انسان هاست و فطرت انسانی هم به سوی هنری متمایل می شود که از هرگونه خود بینی و خودخواهی فارغ باشد.». به نظر استاد شجریان، هنری را که سرشار از دلدادگی و همدلی با دیگران باشد، مردم می پسندند: «اگر هنرمندان می خواهند به جامعه درس همدلی بدهند، باید اول خودشان به یکدیگر نزدیک باشند. راه همدلی هم پذیرش واقعیت یکدیگر و بازگو کردن خوبی های هم است. اِشکال را نباید به همگان گفت اما خوبی های یکدیگر را باید بگوییم. اگر توانستیم یکدیگر را درست قضاوت کنیم، بدبینی و بازگو نکردن بدی ها هم در جامعه خشکیده و موجب همدلی می شود. همدلی، راه گشای جامعه خواهد بود.»
آقای شجریان در ادامه درباره علت محبوبیت خود در میان مردم گفت: «موسیقی باعث آشنایی است، اما تنها علت نیست. توسط موسیقی با مردم ارتباط برقرار می شود و مردم آدم را می شناسند، بعد رفتار و گفتار و کردار هم در اینجا خواهد آمد. یکی از هنرمندان ما که صدای خوبی داشت و خوب می خواند و شهرت خوبی داشت، یک اشتباه اجتماعی کرد که به نظرم از سر سادگی و ندانم کاری اش بود، یک دفعه مردم او را کنار گذاشتند. پس این موسیقی نیست. این رفتار و کردار و گفتار است. به همین دلیل هنرمندان در رفتار و کردار و گفتار باید خیلی دقت کنند. جامعه آگاه است، وجدان جامعه بیدار است، جامعه مو را از ماست می کشد. کوچکترین اشتباهی زیر پروژکتور جامعه قرار می گیرد. نمی توانید اشتباه کنید. جامعه کوچکترین اشتباه و ریاکاری را بزرگ می‌کند و دروغ گویی و اشتباه را نشان می‌دهد. من سعی کردم اشتباه نکنم و با مردم باشم، چون موسیقی را برای مردم ارایه می‌کنم، نه برای وزیر و برای وکیل و برای رییس جمهور، آنها هم اگر جزء مردم باشند گوش می‌کنند. ولی موسیقی برای مردم است، برای انسانها. باید انسانها را در اولویت قرار داد و موسیقی را برای آنها ارایه کرد. موسیقی برای انسانیت است.»
او همچنین همواره به شکلی بدیع به اجرای اشعار می‌پرداخت که معتقد است: «بازیگر تئاتر وقتی روی صحنه می‌رود با بیان خود بازی می‌کند و مخاطب را تحت تاثیر قرار می‌دهد، بازیگر سینما هم همینطور زمانی که مقابل دوربین قرار می‌گیرد با قدرت بیان خود نقشی را ایفا می‌کند؛ خواننده وقتی روی صحنه آواز می‌خواند، باید به گونه‌ای شعر را در لحن و آواز خود روایت کند که مانند یک هنرپیشه تاثیر عمیقی در وجود شنونده بگذارد و این نکته‌ای بود که استاد مهرتاش بر روی آن تاکید بسیاری داشت و معتقد به فن بیان در آواز موسیقی ایرانی بود. در واقع آواز هم باید به لطافت طبع و زیبایی بیان بازیگر باشد.»
«شجریان» در تمامی آثاری که خلق کرد، ظرفیت‌های موسیقی اصیلِ ایرانی را به رخ کشید و در عین حال خدمتی بزگ به ادبیات کرد. او که انسی دیرین با شعرِ فارسی دارد، بهترین غزل ها و مثنوی ها و رباعی ها و دوبیتی ها و قطعه ها و حتی اشعار نو را برگزید و در قالب آوازهای خویش جلوه‌ای درخشان داد. مردمِ ایران با صدای او بود که با بسیاری از شاعران آشنا شدند. او خود ادیب است و از همین روی اشارات و دقایق و حقایق اشعار را به خوبی می‌شناسد و آن را در اشعارش بروز می‌دهد. بسیاری بر این اعتقادند که شعر حافظ با آواز شجریان است که شکل کمال یافته خود را نشان می دهد، آن‌چنان که «سایه» گفته است: «وقتی شجریان این بیت حافظ را (مفلسانیم و هوای می و مطرب داریم...) در آلبوم «عشق داند» به آواز می خواند اگر حافظ زنده بود قطعا برمی خاست و بر لب های شجریان بوسه می زد.»
«شجریان» دارای درجه ممتاز در خط نستعلیق است و حتی یک بار هم نمایشگاهی از آثارش برای بازدید علاقه مندان به خوشنویسی برپا کرده است. همچنین او سازهای صراحی، شهرآشوب، ساغر، کرشمه و سبو در زمره ساز هایی است که او ابداع و به دنیای موسیقی عرضه کرده است.
او از سالِ 95 تاکنون با بیماری دست و پنجه نرم می‌کند و از آن زمان تاکنون این استاد آواز و خواننده محبوب موسیقی سنتی از صحنه اجرا و دیدگان هوادارن خود دور مانده است.
زودتر به درک واصل بشه امین بگید