طنزپذیری، شاخص بلوغ جامعه‌ است / برخوردهای ناپخته به افزایش شکاف‌های اجتماعی می‌انجامد

هادی حقانی - سرویس فرهنگی مستقل‌آنلاین: از شاخصه‌های سنجش بلوغ اجتماعی هر مردمی میزان سعه‌‌صدرشان نسبت طنز و شوخی است. آدم‌ها البته اغلب خیال می‌کنند مشکل‌شان با طنز نیست و نسبت به اهانت و نفرت‌پراکنی حساس‌اند. اما مرز تشخیص میان طنز و اهانت گاهی بسیار باریک است و با برانگیخته شدن موجی از احساسات عمومی حتی باریک‌تر هم می‌شود.  کم‌طاقتی و توهین دو روی یک سکه تنش‌های قومی و احتماعی‌اند. به موازات دیگری رشد می‌کنند و از یکدیگر تغذیه می‌کنند. شبکه‌های اجتماعی و آسان‌تر شدن فرصت ابراز نظر و سهولت امکان گسترش و هم‌خوانی‌ آن‌ها فرصت‌ها و تهدیدهای مهمی ایجاد کرده‌است. گاهی آدم‌ها به عقاید و هویت دیگران توهین می‌کنند تا دیده شوند. گاهی نیز باور کسی در مورد موضوعی توهین به باور جمعی دیگر تلقی می‌شود. در عین حال جزم‌اندیشی و تعصب گاهی نقد را معادل توهین در نظر می‌گیرد. در چنین فضایی است که طنز به عنوان ژانری جذاب اما حساسیت‌برانگیز بیش از ژانرهای ادبی و هنری دیگر دستمایه تنش‌ها و سوء‌تفاهمات زیادی قرار می‌گیرد.

نمونه‌های زیادی از برانگیخته شدن احساست عمومی و صنفی و قومی نسبت به موضوعی که در وهله اول شوخی بوده قابل ذکر است که هزینه‌های فرهنگی و اجتماعی زیادی نیز ایجاد کرده است. از ذکر نمونه‌های گذشته آن به جهت احتراز از دامن زدن به موضوع خودداری می‌کنیم، اما نمونه اخیرش توقیف فیلم «ما همه با هم هستیم» در کرمان توسط دادستانی است. به بهانه توهین به مردم کرمان، چون بازیگر فیلم که نقش یک قاچاقچی را بازی می‌کند بر حسب اتفاق لهجه کرمانی داشته و می‌توانسته متعلق به هر شهری و دارای هر لهجه‌ای باشد. اینکه چنین شوخی ساده‌ای چنین واکنش‌های تندی را در میان مردم و مسئولین استان برانگیخته جای ریشه‌یابی جدی دارد. اما اتفاقا آنچه در این میان ممکن است اهانت تلقی شود ایجاد تصویری کم‌طاقت و ناپذیرا از مردمی خونگرم و شریف است که حتی شوخی ساده‌ای را هم برنمی‌تابند. از سویی دیگر تشخیص مصادیق توهین کاری است حساس و دقیق که تنها بر عهده مراجع ذیصلاح است. اما برخورد ناپخته و تند دادستانی کرمان بجای آنکه ماجرا را مدیریت کرده و به مفاهمه و نزدیکی بیشتر کمک کند منجر به افزایش شکاف‌ها ی اجتماعی و قومی خواهد شد. آنچه حتی بیشتر موجب شگفتی شد مصاحبه دوم دادستان کرمان بود که اعلام کرد نه فقط فیلم را در کرمان توقیف کرده بلکه برای توقیف فیلم در سراسر کشور تلاش خواهد کرد.

 امیدواریم مردم و فعالان فرهنگی استان سعه‌صدر خود را نشان داده و از ادامه نمایش فیلم حمایت کنند. چرا که جامعه ما بیش از هر چیزی به فضای همدلی برای نقدپذیری و طنزپذیری بیشتر نیاز دارد.