افکار عمومی خواهان انجام مذاکره هستند

گفتگو از امیرحسین جعفری

۵ ماه از تغییر دولت در ایران گذشته و هنوز دولت جدید وارد مذاکرات نشده است.

 وزیر امور خارجه مهمترین مجری سیاست خارجی داخل ایران و از طریق توئیتر انجام وظیفه می‌کند، علی باقری کنی معاون سیاسی وزارت خارجه در ملاقات با سران اروپایی به لابی و توضیح خواسته‌های ایران مشغول است. حالا با از سر گیری دور جدید مذاکرات در ۸ آذر امیدهایی ایجاد شده که دولت رئیسی بتواند دوباره برجام را به جریان بیندازد و تحریم‌های بانکی و نفتی رفع شوند تا اقتصاد کشور نفسی دوباره بکشد و فشار اقتصادی سنگینی که بر روی ملت ایجاد شده است برداشته شود. به جهت بررسی ابعاد مختلف دور جدید مذاکرات گفتگو کردیم با دکتر حسن بهشتی پور استاد روابط بین الملل که مشروح آن را می‌خوانیم:

 در آغاز ‌ بطور کلی توضیحاتی پیرامون مذاکرات آذر ماه بفرمایید؛ آیا این دور از مذاکرات در ادامه‌ مذاکرات پیشین است؟

از سمت ایران ظاهرا به‌دنبال این هستیم که مذاکرات را بر اساس لغو تمامی تحریم‌ها شروع کنیم و مذاکرات قبلی را کنار بگذاریم اما طرف مقابل و چین و روسیه این موضوع را قبول ندارند و اصرار دارند مذاکرات از همان نقطه‌ای که تمام شده آغاز شود. اما در واقع در هر مذاکراتی دو طرف از همانجایی شروع می‌کنند که توافق بر سر آن داشته‌اند و تجربه‌های گذشته را تکرار نمی‌کنند، بنابراین در هر مذاکره دو طرف بر سر توافقات قبلی شروع می‌کنند تا به توافق جدید دست پیدا کنند. بنظر می‌رسد مذاکرات ۸ آذر نیز بر همین اساس باشد.

در‌شرایط فعلی بنظر شما ایران آمادگی پذیرش مذاکرات را دارد؟ آیا آمریکا به امتیازات خود اضافه می‌کند؟

بنظر من ایران این پذیرش را دارد که تاریخ اعلام کرده است وگرنه تاریخ مذاکرات را اعلام نمی‌کرد، اما بنظر می‌رسد با فشارهای روسیه و چین بوده است که از سر گیری مذاکرات اجرا شود. اما اینکه آمریکا به امتیازات اضافه کند بعید است. چون آمریکا اصرار دارد ایران تعهدات برجامی را اجرا کند تا به برجام برگردد که تا کنون نیز حل نشده باقی مانده است و امیدواریم حل شود، چون آمریکا از برجام خارج شده و باید مسئولیت آن را بپذیرد اما متاسفانه فعلا چنین چیزی حاصل نشده است.

 در این میان با وجود اینکه ایران عضو پیمان شانگهای شده است، آیا چین و روسیه در این زمینه اخلالی ایجاد خواهند کرد؟

بنظر نمی‌رسد اخلالی ایجاد کنند، فرآیند عضویت ایران در شانگهای نیز تازه شروع شده است یعنی عضو شده‌ایم اما این روند دو سال حداقل کار دارد. چون باید حداقل ۴۰ توافق دو جانبه بین ایران و شانگهای باید امضا شود و مجلس ایران تمامی آن‌ها را تصویب کند و ایران تعهداتی را بطور کلی بپذیرد که روند طولانی دارد مثل روندی که پاکستان طی کرد و فکر می‌کنم این روند تا دو سال طول بکشد. اما اینکه چین و روسیه اخلالی ایجاد کنند بعید بنظر می‌رسد چون اگر می‌خواستند بطور کلی جلو عضویت ایران را می‌گرفتند و برای تصویب عضویت یک کشور جدید جمیعا تصمیم می‌گیرند.

 چشم انداز توافقات را چگونه پیش بینی می‌کنید؟ تا چه حد می‌توان از فواید مذاکرات در راستای مسائل ‌مختلف‌ برای بحران‌های کوتاه مدت استفاده کرد؟

مذاکرات مسلما فضای مثبتی ایجاد می‌کند و به جهان نشان می‌دهد که ایران اهل مذاکره است و اگر مخالفت کنیم فضای بین‌المللی علیه ایران سنگین می‌شود. بنابراین فکر می‌کنم اصل مذاکره کردن به نفع ایران است و از آن طرف نیز تحریم‌ها بدون مذاکره لغو نمی‌شود چون این ساز و کاری که آمریکایی‌ها برای تحریم درست کرده‌اند با مذاکره قابل بازگشت است و بدون مذاکره بنظر نمی‌رسد هیچ اتفاق مثبتی بیفتد. ایران در نظر دارد با اصلاحات اقتصادی تحریم‌ها را کم‌اثر کند اما برای برداشتن تحریم‌ها بالاخره باید حتما مذاکراتی انجام شود اما رفع تمامی تحریم‌ها را می‌خواهیم اما عملا یک دفعه امکان‌پذیر نیست و طرف آمریکایی هم زیر بار برداشتن به یکباره تحریم‌ها نمی‌رود.

حضور آمریکا در مذاکرات را چگونه می‌بینید؟ آیا دولت بایدن علاقه‌مند به شکل جدیدی از مذاکرات است؟

آمریکا مایل به شکل در مذاکرات است اما طرف ایرانی حاضر نیست آمریکا را بپذیرد. طرف ایرانی استدلالش این است که چون آمریکا از برجام خارج شده نباید به مذاکرات برگردد، اما مسئله این است که مشکل اصلی ما با آمریکاست. طرفی که باید قانع شود آمریکاست، مشکل ما که با اروپا و روسیه و چین نیست که با آن‌ها مذاکره کنیم تا نتیجه را به آمریکا ببرند. اصولا این پروسه منطقی نیست و جز طولانی‌تر کردن روند مذاکرات نتیجه‌ای ندارد و بهتر است با آمریکا مستقیما در قالب ۱+۵ مذاکره کنیم نه ۱+۴

 دولت رئیسی چگونه مذاکره و در صورت وقوع، ارتباط با آمریکا را توجیه می‌کند؟ آیا اساسا می‌توان امیدی به توافق در دولت رئیسی داشت؟

مذاکرات بطور کلی کار خوبیست و نیاز به توجیه ندارد و اکثر افکار عمومی نظرشان بر انجام مذاکره است و تصمیم بر مذاکره توجیه نمی‌خواهد، مذاکرات را در ۸ آذر انجام می‌دهند و مردم نیز موافق حل این مشکل هستند. 

به هر حال ما به امید زنده‌ایم و باید همیشه امیدوار باشیم تا این مسئله حل شود منتهی رویکرد را دولت رئیسی باید تغییر دهد. اگر قرار باشد رویکرد اینگونه باشد که آمریکا کل تحریم‌ها را یکجا لغو کند و ما راستی‌آزمایی کنیم بعد آمریکا به برجام برگردد چون عملا آمریکا از تحریم‌ها به عنوان اهرم فشار استفاده می‌کند محال است که تحریم‌ها را به کلی بردارد و بگذارد تازه ما راستی‌آزمایی کنیم. زمینه‌ای برای این کارها فراهم نیست و اگر آقای رئیسی رویکرد را تغییر داد و از شورای عالی امنیت ملی مصوبه‌ای گرفت که تحریم‌های بانکی و نفتی صرفا برداشته شود آن موقع به دلیل درآمد ناشی از فروش نفت فرصتی پیدا می‌کند تا با اصلاحات اقتصادی اقداماتی برای کم‌اثر کردن تحریم‌ها انجام دهد. در این‌صورت اگر آمریکا باز هم تحریم وضع کرد مثل اردیبهشت ۹۷ فشار خیلی زیادی به ایران نمی‌آید. امیدواریم دولت رئیسی بتواند رویکرد را تغییر دهد و مذاکرات را به نتیجه برساند چون اکثریت مردم تحت فشار اقتصادی قرار دارند.