انتخابات۸۸ ما را ازمناظره مستقیم محروم کرد

امیرحسین جعفری/روزنامه نگار

این نظر که سطح کیفی مناظره‌ها نسبت به ادوار پیشین نزول قابل توجهی داشته است، را تا چه حد قبول دارید؟

این مطلب در مورد مناظره دور اول صادق نیست اما دور دوم به‌نظر می‌رسد دست اندرکاران تهیه سوالات از دور اول که مقداری مسائل غیراخلاقی پیش آمد (که تا حدی اجتناب‌ناپذیر است) تلاش کردند سطح مناظره را با طرح سوالات عمومی و پاسخ آن از سوی هر کاندیدا درگیری در مناظره را کاهش دهند که به‌نظر من خیلی کار درستی نبود و مناظره را در واقع در مورد اختلافات کاندیداها و .. ایجاد کردند که موارد شناخت کاندیداهاست.

بنابراین کاهش سطح مناظره در دور دوم قابل دفاع نیست گرچه کاندیداها تلاش زیادی کردند و کار سختی هم هست اما مجموعه کسانیکه سوالات را طرح می‌کنند سوالات مناسبی طرح نکردند و از حالت مناظره خارج شدند. البته این را هم بگویم که برخی نگرانی‌های غیرقابل قبول وجود داشت که ممکن است اتفاقات گذشته تکرار شود بنابراین شور انتخاباتی را منجر به برخی خطرات می‌دیدند این کار را کردند؛ ارزیابی من این است که دست‌اندرکاران احتمالا مسائل گذشته را در نظر داشتند و از این قضایا پیش‌گیری کرده‌اند.

از سوی برخی کاندیداها وعده‌هایی نسبتا غیرممکن و غیرمنطقی شنیده می‌شود، آیا مرجعی می‌تواند نسبت به صحت سنجی این ادعاها و وعده‌ها ورود کند؟ به‌نظر شما پیش از این شاهد این چنین وعده‌هایی بوده‌ایم؟

این وعده‌ها جدید نیست و همواره در مناظره‌ها وعده‌هایی داده شده که بعدا قابل تحقق نبوده است و هیچ مرجعی هم نمی‌تواند به آن ورود کند، چرا که بعد گفته می‌شود علیه کاندیدایی موضع گرفته شده و این بی‌طرفی را نقض کرده است. لذا نمی‌توانند وارد این بحث شوند اما به‌نظر من یکی از بحث‌هایی که می‌تواند موجب رشد جامعه شود همین وعده‌های بدون پشتوانه است. اشکالی ندارد آقایان بحث‌های خودشان را مطرح کنند حتی اگر وعده‌هایی دهند که نتوانند از عهده‌ی اجرای آن بر آیند. الان فکر نمی‌کنم جامعه‌ی ما تحت تاثیر این مسائل قرار بگیرد و یا اگر قرار بگیرند یک جماعت اندکی خواهند بود و اکثریت جامعه تحت تاثیر وعده‌های این چنینی واقع نخواهند شد. ضمن اینکه تاکید می‌کنم این مسئله مختص این دوره نیست و در دوره‌های پیش وعده‌های پررنگ‌تری داده شد.

برخی معتقدند سخنان مهرعلیزاده نسبت به رئیسی تند بوده است و به این موضوع اعتراض دارند در حالیکه برخورد احمدی نژاد در مناظرات سال ۸۸ بسیار غیراخلاقی‌تر بود، آیا تفاوتی در این میان ایجاد شده است یا صرفا به جهت تضاد جناحی با مهرعلیزاده این مباحث مطرح می‌شود؟

آن موقع هم احمدی نژاد مورد سرزنش قرار گرفت چون برخی از کسانیکه حضور نداشتند را مورد حمله قرار داد و مسائلی را مطرح کرد که فضای انتخاباتی را حاد کرد این بار هم آقای مهرعلیزاده به‌نظر من مرتکب خطا شد اما از همین خطاها جامعه به یک جمع بندی می‌رسد. در مناطرات انتخاباتی افراد در یک فرصت کوتاهی هم می‌خواهند مواضع خود را اعلام کنند گاهی اوقات این مسئله از مسیر اخلاق خارج می‌شود یعنی نقد رقیب که یکی از کارهای لازمی است که در انتخابات باید صورت بگیرد اما نقد رقیب نباشد از حوزه‌ی اخلاق خارج شود. خارج شدن از حریم اخلاق نیز یک ملاک برای سنجش افراد است و آقای مهرعلیزاده در این زمینه به خودش ضربه زد و در تحقیقات هم درباره خود ایشان این بحث صادق بود و بر اساس چیزهایی که دیده‌ام ظاهرا درباره خود ایشان بحث‌هایی مطرح شده است که باید پاسخ دهد.

از سوی شورای نگهبان شنیده شده است در حین مناظرات و دوران تبلیغات نیز می‌توان کاندیدایی را رد صلاحیت کرد، این صحبت را چگونه تحلیل می‌کنید؟

قبلا هم این مسئله گفته شده بود که اگر دلایلی به‌دست بیاید که شورای نگهبان نظرش نسبت به فرد نامزد تغییر کند این کار را خواهد شد به‌نظر من بحث جدیدی نیست. فرض کنید نسبت به یک نامزدی اطلاعاتی در دسترس نبوده و بعدا در دسترس قرار می‌گیرد؛ در این شرایط شورای نگهبان طبق قانون می‌تواند نسبت به آن فرد اقدام کند البته تاکنون این کار را نکرده و یک به هم ریختگی ایجاد می‌کند ولی بر اساس قانون می‌تواند یعنی منعی از نظر قانونی ندارد.

شورای نگهبان و هر مرجعی می‌تواند بگوید فلان سند و مطلب در مورد یک نامزد دریافت نشده بود بعد که به آن مطلب دست پیدا کردیم صلاحیت فرد احراز نمی‌شود بنابراین این مسئله از نظر قانونی مشکلی ندارد گرچه به لحاظ ساختاری مشکل ایجاد می‌کند.

چرا هیچکدام از کاندیداها در روند مناظرات به سوالات پاسخ اساسی نمی‌دهند؟ آیا راهکاری برای حل مشکلات ندارند یا قصدشان از شرکت در مناظره تخریب یکدیگر است؟

این مسئله در مورد همه‌ی کاندیداها صادق نیست و برخی از آن‌ها خودشان را متعهد به پاسخگویی می‌دانستند اما برخی بیانیه‌هایی آماده کرده بودند که در پاسخ به سوالات بیانیه‌های از پیش طرح شده را قرائت می‌کردند. این رفتارها موضوعاتی‌ست برای سنجش کاندیدا توسط مردم و برای همین هم می‌گویم در دور دوم نباید سوالات ضعیف می‌شد. سوالات هر چه قوی می‌شد نامزدها را ناچار به بیان دیدگاه‌های واقعیشان نسبت به موضوعات مختلف می‌کرد زیرا اختلاف نظرات جدی پیرامون مسائل اساسی وجود دارد. مثلا پیرامون بحث تقدم توسعه بر عدالت که برخی جریانات سیاسی قبلا به کرات گفته‌اند که ما اول باید توسعه را شکل دهیم بعد به دنبال عدالت باشیم و این یک گرایش است که جامعه نسبت به آن حساسیت دارد و باید سوالات به گونه‌ای باشد که جریانی‌که معتقد به تقدم توسعه بر عدالت است، دیدگاه‌های خودش را بیان کند و از دیدگاه‌های پیشینی که مجری آن بوده دفاع کند.

اما سوالات در دور دوم خیلی کلی بود و در دور اول که سوالات جدی‌تر بود تفاوت‌ها مشخص شد.

نکته آخر

من فکر می‌کنم که ما نباید دغدغه‌ی این را داشته باشیم که مناظرات می‌توانند منجر به التهاب شود. متاسفانه در این دور از انتخابات نه افرادی داریم که بتوانند انتخابات را به سوی التهاب سوق دهند و نه جامعه خیلی پذیرای این بحث‌ها خواهد بود. بنابراین باید بگذاریم که افراد در یک مناظره با سوالات قوی محک بخورند حتی محک خوردن صبر و بردباری نامزدها در برابر هجوم غیراخلاقی به جای نقد خودش در مجموع یک امکانی برای ارزیابی است. برخی شخصیت‌ها را دیدیدم که مورد حمله واقع شدند اما تحمل کردند و نشان دادند که صبر یکی از ابزار‌های حکومتداری و مدیریت کلان کشور است. در مناظره‌ها از برخی برخوردهای غیراخلاقی این مسئله به مردم ثابت می‌شود که فلان فرد در برابر چنین برخوردهایی توانست خود را کنترل کند و از حالت عادی خارج نشود. بنابراین مناظره‌ها هر چه قوی‌تر برگزار شود می‌تواند به شناخت جامعه کمک کند. متاسفانه مسائل سال ۸۸ موجب شد که ما از مناظره‌ی دو به دو یک گام به عقب برداریم.

علاوه بر یک گام به عقب، به لحاظ شکلی هم برگزاری مناظرات خیلی قابل دفاع نبود. در انتخابات قبل یکی از نامزدها می آمد دقایقی برنامه‌های خودش را اعلام می‌کرد و دیگران نسبت به آن نظر می‌دادند یعنی دیگران حرف او را نقد می‌کردند که شیوه‌ی بهتری بود ضمن اینکه شما کاملا می‌توانستید ببینید که در زمان گفتن چنین مطلبی واکنش آن شخصیت چه خواهد بود. به لحاظ زبان بدن می‌توانستید ارزیابی کنید و فرد سخنگو هم دیگران را می‌دیدید اما الان چینش به گونه‌ایست که نامزدها نمی‌توانند همدیگر را ببینند که یک ضعف است ضمن اینکه ما چنین شیوه‌ای را نداریم که نامزدها دیدگاه‌هایشان را بگویند و افراد فرصتی داشته باشند تا دیدگاه‌های فرد را نقد کنند. 

اینکه هر کسی یک سوال متفاوت را جواب دهد و بعد افرادی فرصت کنند که ۶ نفر دیگر را در نوبت خودشان نقد کنند امکان پذیر نیست. قبلا این امکان بود که یک نفر راجع به موضوعی نظرش را بگوید و دیگران نیز نظرشان را اعلام کنند. به لحاظ شکلی در این مناظره مقداری پس رفت داشته‌ایم که لازم است دقت بیشتری صورت گیرد.