شمارشِ معکوسِ "برجام" 

مستقل‌آنلاین / گروه سیاسی - محسن فیض‌اللهی؛  "برجام" که قرار بود به توافق‌نامه‌ای تبدیل شود تا اقتصاد ایران را از بن‌بست خارج و در عین حال تنش‌های سیاسی جمهوری اسلامی با غرب و به‌خصوص، ایالات متحده را حل و فصل کند، حالا به‌تنهایی، موضوعی برای افزایش تنش و تحریم‌های بیشتر شده است. از روز نخست نیز کشورهای اروپایی در این توافق‌نامه نقش یک "کاتالیزور" را ایفا کردند و آنچه در این توافق مهم بود، نزدیکی و همکاری بین ایران و آمریکا بود. اروپایی‌ها پس از خروج یک‌جانبه آمریکا تمام تلاش خود را معطوف به این کردند که با ابداع سازوکاری، تحریم‌های آمریکا را دور بزنند اما برجام نشان داد چنانچه آمریکا با آن اقتصاد بزرگش بخواهد کاری صورت دهد از اروپایی‌ها برای جلوگیری از آن، کاری ساخته نیست. گام چهارم‌کاهش تعهدات که از سوی جمهوری اسلامی برداشته شد، تکاپوی اروپایی‌ها را در پی داشت اما حالا که تکاپوی این کشورها نتیجه نداده، از تهران می‌خواهند که حتی کاهش تعهدات را نیز متوقف کند و تمام و کمال بر اساس توافق هسته‌ای عمل کند. هشدار یا "اولتیماتوم" اخیر سه کشور فرانسه، آلمان و انگلستان درحالی طی یک بیانیه منتشر شده که این کشورها از انجام تعهدات خود عاجز مانده و تنها از ایران می‌خواهند که به تعهداتش پایبند باشد. شاید هم این تلاش اروپایی‌ها برای حفظ برجام، ظاهری باشد چرا که آنان در یک دوراهی سخت گرفتار آمده‌اند، از یک‌سو سیاست و رفتار تهران برعکس واشینگتن، منطقی و بر اساس توافق حاصله است و به همین دلیل این سه کشور نمی‌توانند ایرادی بگیرند و از سوی دیگر حریف آمریکا و ترامپ نمی‌شوند زیرا اقتصاد کشورهای اروپایی دولتی نیست و روسای دولت‌ها نمی‌توانند به بخش اقتصادی تکلیف کنند و دستوری بدهند و برای همین آن‌ها هم نمی‌خواهند به‌دلیل همکاری با ایران مورد تحریم آمریکا قرار گیرند و به قولی از نان خوردن، بیفتند!

همه این رخدادها باعث شده تا ناظران چنین گمانه‌زنی کنند که اروپایی‌ها نیز بدشان نمی‌آید که برجام زودتر برچیده شود تا از شرش خلاص شوند اما فشارهایشان بر تهران مبنی‌بر بازگشت به تمام تعهدات می‌تواند حاکی از این باشد که آنان میل دارند این توافق از سوی ایران نقض شود. اما سخنان اخیر "حسن روحانی" رئیس جمهور در کرمان که تاکید کرد، "در صورت خارج نشدن از برجام، تحریم‌های تسلیحاتی در آبان ۱۳۹۹ برداشته خواهد شد و آنگاه جمهوری اسلامی می‌تواند به خرید و فروش سلاح بپردازد" نگرانی غربی‌ها را بیشتر و موجب واکنش آنی "مایک پمپئو" وزیر خارجه آمریکا شد که از سازمان ملل خواست تحریم‌های تسلیحاتی ایران را تمدید کند.

آنچه مسلم است ماندن یا خروج از برجام این روزها برای دو طرف این توافق از اهمیت خاصی برخوردار شده است و باید دید سیر تحولات به کدام سو خواهد رفت.

ایران به اجرای کامل تعهداتش در برجام بازگردد

وزیران خارجه بریتانیا، فرانسه، آلمان و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در بیانیه‌ای مشترک با ابراز نگرانی عمیق نسبت به از سرگیری غنی‌سازی اورانیوم در سایت فردو، اعلام کردند: «ایران باید فورا به اجرای کامل تعهداتش در برجام بازگردد». این بیانیه بعد از آن رسانه‌ای شد که "حسن روحانی"، رئیس‌جمهوری اسلامی، روز سه‌شنبه چهاردهم آبان، دستور اجرای گام چهارم کاهش تعهدات برجامی را اعلام کرد و گفت: «از روز چهارشنبه گازدهی به سانتریفیوژها را در فردو آغاز می‌کنیم». پس از این دستور، سازمان انرژی اتمی ایران روز پنج‌شنبه شانزدهم آبان‌ اعلام کرد که

«پس از انتقال مخزن حاوی دو هزار کیلوگرم یو.اف۶ (UF6) از سایت نطنز به سایت فردو و اتصال مخزن به خطوط خوراک‌دهی و انجام موفقیت‌آمیز کلیه عملیات فنی مرتبط، پس از دقایق اولیه روز پنج‌شنبه عملیات گازدهی زنجیره‌ها و ماشین‌های سانتریفیوژ و جمع آوری اورانیوم غنی شده در سایت فردو آغاز شده است».

در این بیانیه مشترک که روز دوشنبه بیستم آبان منتشر شد، آمده است که «این اقدام ایران در تضاد آشکار با مفاد برجام در ارتباط با سایت فردو و به معنای تسریع تاسف‌بار کاهش تعهدات ایران در قالب برجام است». وزاری خارجه بریتانیا، فرانسه،  آلمان و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در بیانیه مشترک خود اعلام کردند: «بر خواست‌مان مبنی بر در نظر گرفتن تمام ساز و کارهای پیش‌بینی شده در برجام از جمله فرایند حل اختلاف، برای حل مسائل مربوط به اجرایی کردن تعهدات برجام تاکید می‌کنیم».

در این بیانیه، سه کشور اروپایی امضا کننده برجام با تاکید دوباره بر عزم این کشورها برای ادامه تلاش‌ها در جهت حفظ توافق هسته‌ای، تاکید کردند: «ایران باید فورا به اجرای کامل تعهداتش در برجام بازگردد». امضا کنندگان این بیانیه از ایران خواستند تا «از تمام اقدامات مغایر با برجام از جمله گذشتن از حد مجاز ذخایر اورانیم با غنای پائین، گذشتن از سطح غنی‌سازی مجاز اورانیوم و همچنین عدم رعایت محدودیت‌های پیش‌بینی شده در برجام در زمینه تحقیق و توسعه صرف نظر کند». بر اساس این بیانیه «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارش‌های اخیر خود از جمله در گزارش ۱۱ نوامبر، تایید کرد که ایران تمام این اقدامات را به انجام رسانده است».

این سه کشور اروپایی «از تاخیر ایران در همکاری‌ها با آژانس و همچنین از حادثه پیش‌آمده در تاریخ هفتم نوامبر (اخراج بازرس آژانس) که به اطلاع شورای حکام آژانس رسید» به شدت ابراز نگرانی کرده و از جمهوری اسلامی خواستند «در چارچوب برجام و بر اساس تمامی تعهداتش به‌ویژه توافق‌نامه پادمان و پروتکل الحاقی، با آژانس انرژی اتمی همکاری کامل کند». آن‌ها در این بیانیه تاکید کردند که «سه کشور اروپایی به تعهدات خود در برجام از جمله رفع تحریم‌های پیش‌بینی شده در توافق عمل کرده‌اند و اکنون ضروری است که ایران به تعهداتش عمل کند و با دیگر اعضا این توافق برای کاهش تنش‌ها همکاری کند». در بخش دیگری از بیانیه وزیران خارجه سه کشور اروپایی و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا آمده است: «ما آماده ادامه تلاش‌های دیپلماتیک برای ایجاد شرایط و سرعت بخشیدن به روند کاهش تنش‌ها در خاورمیانه به‌منظور حفظ صلح و امنیت جهانی هستیم. این تلاش ها با اقدامات اخیر ایران بیش‌ از پیش دشوار شده‌ است».