«اینستکس» در مسیر «برجام»

در همین حال و همزمان با نشست طرف‌های ایرانی و اروپایی در این باره، «برایان هوک» "رئیس گروه اقدام ایران در وزارت خارجه آمریکا" به صراحت اعلام کرد که شرکت‌های اروپایی دو را بیشتر ندارند؛ تجارت با ایران یا تجارت با آمریکا!

آنچه مسلم است دولت ایالات متحده همانطور که «برجام» را بی اثر کرد در صدد است تا «اینستکس» را نیز از کار بیندازد و گمان نمی‌رود شرکت‌های اروپایی که به دلیل تجارت آزاد، ملزم به اطاعت از دولت‌هایشان نیستند در این دو راهی، جمهوری اسلامی را انتخاب کنند.

«مجید تخت‌روانچی»، نماینده دائم جمهوری اسلامی در سازمان ملل متحد نیز در واکنش به اجرا شدن اینستکس توسط طرف‌های اروپایی برجام، گفت: «اینستکس با وضعیت فعلی کافی نیست».

 او تاکید کرد: «ایران تعهد دارد همکاری لازم را برای برپا نگهداشتن برجام انجام دهد، اما سایر طرف‌های این توافق‌نامه هم باید بگذارند که ایران هم از منافع آن بهره‌مند شود و تلاش کنند تا این توافق پا برجا بماند».

«تخت‌روانچی» درباره تصمیم اخیر جمهوری اسلامی ایران درباره بالابردن ذخایر اورانیوم غنی شده و ادامه مسیری که پیش‌تر آن را "کاهش تعهدات برجامی" خوانده بودند، گفت: «تصمیم ایران برای بالابردن ذخایر اورانیوم غنی شده بیش از ۳۰۰ کیلوگرم در چارچوب مفاد برجام شکل گرفته است. همچنین در برجام فرایندی برای صادر کردن اورانیوم غنی شده هم پیش بینی شده است».

او افزود: «آنچه باعث می‌شد تا از سقف تعیین شده فراتر نرویم این بود که امکان صادرات آن و دریافت کیک زرد وجود داشت اما دولت آمریکا این فرایند را تحریم کرد».

پیش از این «عباس عراقچی»، معاون وزیر امور خارجه و رئیس هیات ایرانی در نشست روز جمعه کمیسیون مشترک برجام در وین پایتخت اتریش، گفته بود: «اینستکس عملیاتی شده و دو ـ سه مورد کاری هم در حال اجرا است و طی روزهای آینده تبادل مالی انجام می‌شود و کشورهای دیگر هم قبول کردند که به عنوان سهامدار به این کانال (اینستکس) بپیوندند».

او بعد از اجرایی شدن اینستکس و در جریان نشست روز جمعه کمیسیون مشترک برجام، افزود: «این نشست با وجود اینکه یک گام به جلو محسوب می‌شود اما هنوز تا رسیدن به خواسته‌های جمهوری اسلامی، فاصله قابل توجهی دارد».

اینستکس؛ سیاسی یا اقتصادی؟

 گفتنی است، اینستکس یا کانال مالی اروپا برای تجارت با ایران، از زمان بیرون رفتن یک جانبه دولت «دانلد ترامپ» از برجام و آغاز تحریم‌های جدید علیه جمهوری اسلامی از سوی کشورهای اروپایی عضو برجام به عنوان یک سازوکار برای ادامه تجارت اروپا با ایران مطرح شد.

واکنش‌ها به اجرایی شدن اینستکس اما در تهران چندان مثبت نبود. روزنامه کیهان در سرمقاله‌ای با خطاب قرار دادن «حسن روحانی» رئیس جمهوری اسلامی نوشت: «باید از جناب رئیس‌جمهور و سایر مسئولان سیاست خارجی پرسید: کجای ایران امروز مانند عراق شکست خورده دیروز، در حاکمیت صدام است که شما به فرمول تحقیرآمیز نفت در برابر غذا و دارو تن داده‌اید؟!»

این روزنامه تاکید کرد دیگر برجامی وجود ندارد و شایسته و بایسته آن است که خروج خود از برجام را رسما اعلام کنیم و بار دیگر فریب آمریکا را نخوریم و روی دیوار اینستکس یادگاری ننویسیم».

این در حالی است که سران سه کشور اروپایی حاضر در برجام یعنی «ترزا می» نخست‌وزیر بریتانیا، «آنگلا مرکل» صدراعظم آلمان و «امانوئل مکرون» رئیس جمهوری فرانسه هرکدام به‌طور جداگانه نسبت به کاهش تعهدات ایران و یا حتی خروج جمهوری اسلامی از برجام هشدار داده بودند که با این اقدام، اوضاع بدتر از چیزی که هست خواهد شد.

این درحالی است که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارش‌ها چنده‌باره به تعهد کامل ایران به مفاد برجام اشاره و تاکید کرده که جمهوری اسلامی ایران تمامی مفاد مطرح شده و وظایف خود در پایبندی به این توافق جهانی را رعایت کرده است.

با این همه برخی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز عکس‌العمل‌هایی منفی در مخالفت با اینستکس نشان دادند. «جواد حسینی‌کیا» با تاکید بر اینکه دولت نباید همه سیاست‌ها و برنامه‌هایش را معطوف به برجام کند، گفت:«اشتباه راهبردی دیگر دولت این است که به اجرای اینستکس از سوی اروپایی‌ها دلخوش کرده است».

همچنین «مصطفی کواکبیان»، نماینده دیگر مجلس و دبیرکل حزب مردمسالاری نیز در واکنش به اجرایی شدن کانال مالی اروپایی‌ها برای تجارت با ایران، گفت: «تداوم برجام با اروپا نباید صرفا در قالب اینستکس و آن هم کالاهای غیرتحریمی و فقط در محدوده تجارت با اروپا خلاصه شود. اینستکس باید فروش نفت و انواع تراکنش بانکی را نیز شامل شود».

شماری دیگر از نمایندگان مجلس مانند «حشمت‌الله فلاحت پیشه»، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس دهم که تا چندی پیش رئیس این کمیسیون بود، از عملیاتی شدن اینستکس استقبال کردند. فلاحت پیشه گفت: «اینستکس برنامه‌ای است که اثر سیاسی آن برای گذر از دام افراطیون، مهم‌تر از گشایش‌های اقتصادی آن است، پس باید به آن فرصت داد».