تهران چه سطحی از انعطاف را نشان می‌دهد؟

 مستقل آنلاین/گروه سیاسی - هرمز شریفیان - تهران گفته جزئیات تصمیم برای برداشتن یک گام دیگر برای کاهش تعهدات برجامی را در نامه‌ای به اتحادیه اروپا اعلام کرده است. "محمدجواد ظریف" وزیر خارجه جمهوری اسلامی در نامه‌ای به "فدریکا موگرینی"، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفته، پیامدهای ناشی از خروج آمریکا از برجام، اعمال مجدد تحریم‌ها علیه تهران و "ناتوانی سه کشور اروپایی" در برآورده کردن خواسته‌های ایران در قالب برجام، باعث شده جمهوری اسلامی، تعهداتش در زمینه تحقیق و توسعه هسته‌ای را متوقف کند. اروپا در مقابل از این تصمیم تهران ابراز تاسف کرده است.قرار است جمهوری اسلامی جزئیات این تصمیم جدید را به آژانس جهانی انرژی اتمی که یکی از نهادهای سازمان ملل متحد نیز هست، ارائه دهد. از سوی دیگر تل‌آویو گفته، این کاهش تعهدات تهران یک اقدام تحریک آمیز دیگر است. "بنیامین نتانیاهو" نخست وزیر رژیم اسرائیل که روز پنجشنبه گذشته برای دیدار با نخست وزیر جدید بریتانیا، "بوریس جانسن" به این کشور سفر کرده، گفت: "حالا وقت افزایش فشار و نه گفت‌وگو و مذاکره با تهران است". یک روز پیش از آن نیز، "دانلد ترامپ" رئیس جمهور آمریکا بار دیگر برای گفت‌وگو با رهبران ایران و برای حل مشکلات، اعلام آمادگی کرده بود. براساس توافق برجام، تهران حق دارد به‌طور محدود به تحقیق و توسعه در این زمینه ادامه دهد بدون آنکه بر ذخیره اورانیوم غنی شده خود بیفزاید. سازمان انرژی اتمی ایران امروز شنبه ۱۶ شهریور، جزئیات بیشتری از این اقدام، موسوم به "گام سوم" را اعلام می‌کند. کاهش تعهدات ایران به برجام از حدود دو ماه پیش شروع و تهران در آن زمان، ۶۰ روز به اروپایی‌ها فرصت داد برای جبران آثار تحریم‌های آمریکا، گام تازه‌ای بردارند. در این میان به نظر می‌رسد که پیشنهاد اخیر فرانسه برای ارائه یک خط اعتبار ۱۵ میلیارد دلاری برای جبران کاهش فروش نفت، هنوز به نتیجه نرسیده است. اتحادیه اروپا در یک واکنش، روز پنجشنبه تهران را ترغیب کرد که از کاهش تعهدات هسته‌ای، دوری کند. یکی از سخنگویان اتحادیه اروپا گفت که این "بلوک" عمیقا نگران فراتر رفتن ایران از حد مجاز ذخیره اورانیوم غنی شده و سطح غنی‌سازی بر اساس برجام است. او از تهران خواست از برداشتن هر گام دیگری در جهت تضعیف برجام خودداری کند. دولت‌های فرانسه و انگلستان نیز در بیانیه‌هایی جداگانه، از اقدام تهران ابراز ناخرسندی و نگرانی کردند.

کاهش تعهدات، جدی است؟

حال پرسش این است که آیا کاهش تعهدات تحقیقاتی که تهران به آن اشاره کرده و جزئیات آن قرار است روز شنبه منتشر شود، آنقدر قدرت دارد که کشورهای اروپایی را وادار به تن دادن به خواسته‌های قانونی تهران کند؟ آیا اروپا از این کاهش تعهدات احساس خطر می‌کند؟ تهران در گام قبلی سطح تعهدات خود به برجام را کاهش داد که تغییراتی آنچنانی نبود به‌طوری که "فدریکا موگرینی" نیز در اشاره به آن گفت: این موارد، مواردی جزیی و کوچک است هرچند که خوشایند اروپا و طرف‌های برجامی آن نیست. پس احتمال دارد که اتحادیه اروپا در مورد گام سوم نیز با مماشات واکنش نشان دهد و به نوعی دنبال خرید وقت برای نزدیک کردن نظر آمریکا به خود باشد. تردیدی نیست اروپا بدون هماهنگی و چراغ سبز آمریکا قادر نیست به تعهدات خود در قبال ایران عمل کند. از سویی بستگی دارد که تهران چه سطحی از "انعطاف" را نشان دهد. ازسوی دیگر جمهوری اسلامی اعلام کرده که تحقیقات در زمینه هسته‌ای و غنی‌سازی را گسترش خواهد داد و این می‌تواند در چارچوب برجام نیز به رسمیت شناخته شده است. درهمین حال ظریف در نامه‌اش به موگرینی نوشته، "ناتوانی سه کشور" به اجرای تعهدات خود در برجام باعث شده تا تهران نیز تعهدات خود در حوزه تحقیقات را متوقف کند؛ این به آن معنا است که دو کشور دیگر یعنی چین و روسیه توانسته‌اند به دور از تحریم‌های آمریکا، خواسته‌های جمهوری اسلامی را تا حدودی برآورده کنند. آنطور که به نظر می‌رسد نیز این دو کشور خواسته‌های جمهوری اسلامی را بیشتر برآورده کرده‌اند.

اعتماد به چین و روسیه؟!

مراودات اقتصادی، نظامی، داد و ستدها و قراردادها، نفت ارسال شده به چین و همکاری‌های بین ایران و روسیه در تحولات سوریه و ...باعث شده تا دستگاه سیاست خارجی، اعتماد بیشتری به این دو کشور داشته باشد، در حالیکه در برابر به اروپایی‌ها نوعی بی‌اعتمادی مطلق وجود دارد. هرچند که روسیه و چین نیز بارها تاکید کرده‌اند که ایران باید به برجام متعهد باشد اما به اندازه اروپا سختگیری نکرده‌اند که البته دلیل این رفتارشان این است که منافع متقابلی از نزدیکی با تهران دارند. از سویی دیگر، "بنیامین نتانیاهو" نخست وزیر رژیم اسرائیل در سفر به انگلستان و دیدار با "بوریس جانسن" به رهبران جهان تاکید کرد که وارد گفت‌وگو به جمهوری اسلامی نشوند. یکی از اهدافی که آمریکا قصد دارد از فشار حداکثری به تهران به آن دست یابد این است که نقش منطقه‌ای جمهوری اسلامی کمرنگ‌تر شود. در این صورت چرا نخست وزیر رژیم اسرائیل همچنان نگران مذاکره مستقیم آمریکا با ایران است؟ اسرائیل بیش از هرچیز نگران این است که مجموعه این روابط که در آستانه صورت گرفتن و عملی شدن است، به نوعی موقعیت تهران را در منطقه تثبیت و تقویت می‌کند و این برخلاف خواسته‌های رژیم اسرائیل است و همین نکته ممکن است باعث واکنش یک سویه این رژیم شود. اسرائیل ترجیح می‌دهد که جمهوری اسلامی هرچه بیشتر تضعیف شود و گمان می‌کند که اگر شرکای اروپایی‌اش با ایران به توافق برسند موجب تقویت مواضع تهران خواهد شد در صورتیکه خواسته و تمایل رژیم اسرائیل درست عکس این موضوع است. این درحالی است که ترامپ در آخرین اظهار نظرش درباره پیشنهاد فرانسه مبنی‌بر برقراری خط اعتباری با ایران، گفته: تحریم‌های آمریکا تحت هیچ شرایطی کاهش نخواهد یافت. این موضع ترامپ باعث می‌شود که اروپایی‌ها نتوانند به تعهدات خود به تهران عمل کنند و کلیت رخدادهای اخیر، رژیم اسرائیل را بیش از همه خوشحال کرده است.