بالاخره آمریکا «دولت متخاصم» است یا نه؟

اگر جمهوری اسلامی با کشوری در حال تخاصم یا جنگ باشد، این دولت است که باید رسماً آنرا اعلام کند نه قوه قضائیه

گروه سیاسی- تعریف دولت متخاصم در حقوق بین‌الملل عبارت است از نحوه ارتباط با کشوری که روابط با آن وارد حالت جنگی شده. یعنی با این تعریف و استناد به حکمی که قاضی صلواتی برای الهه محمدی و نیلوفر حامدی صادر کرده کشور ما هم اکنون باید در حال جنگ با دولت آمریکا باشد، در حالی‌که جمهوری اسلامی و آمریکا مشخصاً از سال ۹۲ تا به امروز بارها با هم مذاکرات مستقیم و غیرمستقیم داشته‌اند که در بسیاری از این مذاکرات، دوطرف به نتایج مطلوبی هم رسیده‌اند که از آزادی 6 میلیارد پول بلوکه شده ایران در کره‌جنوبی و تبادل زندانیان بین دو کشور در شهریور ماه گذشته می‌توان به عنوان مثال عینی نام برد.

پیش از این هم در دولت سیدمحمد خاتمی، در سال ۸۲ و در جریان محاکمه عباس عبدی و حسین قاضیان در پرونده معروف نظرسنجی بود که وزارت خارجه دولت در پاسخ به استعلام کمیسیون امنیت ملی مجلس ششم از معاونت حقوقی ریاست جمهوری وقت، اعلام کرد ایران با هیچ کشوری در وضعیت متخاصم قرار ندارد و «تنها استثنای موجود وضعیت میان ایران و عراق ( در آن زمان) است که حالتی بین صلح و جنگ است.»

این یعنی اینکه اگر هم جمهوری اسلامی با کشوری در حال تخاصم یا جنگ باشد، این دولت است که باید رسماً آنرا اعلام کند نه قوه قضائیه. به همین دلیل هم اداره کل حقوقی بین‌المللی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در دولت یازدهم طی شماره ۹۶۸۶۵۵-۹۲/۹/۲۳ در پاسخ اداره کل امور بین الملل قوه قضائیه صراحتاً اعلام کرد که جز رژیم غاصب صهیونیستی (اسرائیل) که واجد وصف دولت نمی‌باشد و دولت شناخته نشده است هیچ دولتی با جمهوری اسلامی ایران در حالت تخاصم قرار ندارد.

بنابراین اعلان «دولت متخاصم» در آراء قضائی که از سوی برخی قضات برای محکومیّت افراد مختلف صادر می‌شود، مانند احکام بدوی خبرنگاران شرق و هم‌میهن، یک اقدام کاملاً غیرحقوقی و غیرقانونی است .

هرچند دستگاه قضایی کشور برخی اصلاحات حقوقی بین المللی را به رسمیت نمی‌شناسد، ولی نسبت دادن یک دولت و یا کشور به عنوان «دولت متخاصم» حتی در قانون مجازات اسلامی کشور ما هم معنای روشنی دارد. یعنی در همین قوانین هم هر جا به دولت متخاصم اشاره شده، کاملاً روشن است که منظور از آن عبارت وجود حالت جنگ و محاربه است.

چرا که متخاصم نامیدن دولت یک کشور توسط قوۀ قضائیه یا قضات آن به این معنی است که آن کشور مورد اشاره را بخشی از «دارالحرب» تعریف کنند که این اقدام خارج از حدود اختیارات قاضی و قوه قضائیه بر اساس همین قانون اساسی کشورمان است.

به غیر از مواردی که مطرح شد اگر ایران با آمریکا در حال تخاصم است چرا جمهوری اسلامی تا کنون چندین بار با استناد به «پیمان مودت» ۱۵ اوت ۱۹۵۵ بین ایران و ایالات متحده، از آمریکا به مجامع بین‌المللی حقوقی شکایت کرده و علیه این کشور در دیوان دادگستری لاهه دادخواست شکایت ارائه کرده است. که شکایت دولت حسن روحانی علیه دولت ترامپ در ماجرای خروج آمریکا از برجام را می‌توان به عنوان یکی از همین موارد یاد کرد که فروردین ماه گذشته دادگاه لاهه در حکم خود آمریکا را ملزم به پرداخت غرامت به ایران کرد. هر چند که آمریکا سال ۹۷ از این پیمان خارج شد اما به گفته بسیاری از حقوقدانان خروج آمریکا از این پیمان، از لحاظ حقوقی به معنای درگیری مسلحانه و تخاصم نیست.

با توجه به تعریفی که عرضه شد دول متخاصم چنان دولی هستند که یا عملاً درگیر عملیات مسلحانه علیه یکدیگر -از طریق ارتش هایشان- باشند و یا یکی از آن‌ها علیه دیگری اعلان جنگ کرده باشد. به این ترتیب دول متخاصم چنان دولت‌هایی هستند که یا با هم درگیری مسلحانه داشته و یا یکی از آن‌ها علیه دیگری اعلان جنگ کرده باشد.

اما با این تفاسیر به نظر می‌رسد قوه قضائیه توجهی به تحلیل‌های حقوق بین‌الملل ندارد و آرای خودش را بر اساس تعریف قاضی مربوطه از کلمه «دولت متخاصم» صادر می‌کند.

 به این ترتیب برای خبرنگارانِ پرونده‌ی معروف به مهسا امینی، احکام حبس طولانی مدت صادر شده و مهمترین عنوان مجرمانه در این پرونده «همکاری با دولت متخاصم آمریکا» می‌باشد که مشمول ۶ و ۷ سال حبس گشته است.