امیرحسین جعفری

حوزه جنوب شرق آسیا در هفته‌های گذشته خبرساز بود. اما این بار نه طالبان که بزرگترین حامی طالبان جایگاه خود را از دست داد.

بر اثر اختلاف نظر ارتش پاکستان با عمران خان، ارتش به دلیل تحقق نیافتن وعده‌های او در راستای بهبود نحوه اداره کشور و بی‌میلی عمران خان در برکناری افرادی که مورد نظر ارتش نبودند، از جمله رییس سازمان اطلاعات و فرماندار پنجاب، از نخست وزیر ناخرسند شده بودند و سرانجام برای اولین بار در تاریخ این کشور نخست وزیر با رای عدم اعتماد پارلمان برکنار شد.

 به جهت بررسی بیشتر این موضوع و درک آینده سیاسی این کشور و تاثیر این وقایع بر ایران با سید جلال ساداتیان کارشناس مسائل بین‌الملل گفتگو کردیم.

تحولات اخیر پاکستان و حذف عمران خان بنظر شما تا چه حد به یک کودتا نزدیک است؟ پاکستان دچار یک کودتای سیاسی شده یا یک روند قانونی اتفاق افتاده است؟

ظاهر داستان پاکستان غلبه‌ی دموکراسی است به این مفهوم که آقای نخست وزیر در تلاش بود پارلمان را منحل کند و احزابی که مخالف ایشان بودند متحد شدند و با وجود اینکه برخی طرفداران ایشان و حزب حاکم این مجلس را ترک کردند ولی با رای اکثریت نخست وزیر برکنار شد.

البته در آن جا باید به ساختار پاکستان توجه کرد که در پشت این صحنه و اجرای دموکراسی در حقیقت باید قدرت ارتش را در نظر گرفت که نفوذ بالایی دارد، در مواقعی که زور ارتش به دموکراسی نرسیده کودتا کرده است.

در مورد پاکستان باید توجه داشت که در مقاطعی ارتش وارد شده و با کودتا قدرت را در دست گرفته و به هر کسی خواسته واگذار کرده است. اما امروز که این اتفاق افتاده آقای عمران خان را به ظاهر به رای نمایندگان از کار برکنار کرد و قاعدتا به فکر این هستند که نخست وزیر بعدی را انتخاب کنند تا با او بتوانند کارشان را پیش ببرند.

در اینجا صحبت این است که نوازشریف برنده این ماجرا خواهد بود ولی حوادث پشت صحنه نشان داده که عمران خان بیشتر به سمت چین تمایل داشته و فرآیند کار او این بوده است که بتواند امکانات چین را در آنجا فعال کند.

در حالیکه جریانات شریف بیشتر به سمت آمریکا تمایل داشتند و موفق شدند ایشان را حذف کنند و احتمال دارد جریان خود را در روزهای آینده سر کار بیاورند. این اقدامی که صورت گرفته به هر حال یک چالش دیپلماسی را به خود اختصاص داده و نشان می‌دهد که ظاهر وقایع اسمی از دموکراسی دارد اما پشت سر وقایع دیگری است.

 این حوادث تا چه حد ایران را تحت تاثیر قرار خواهد داد و همچنین تا چه حد وضعیت درونی پاکستان را متاثر خواهد کرد؟

از جهت تاثیر نسبت به ایران که قاعدتا باید نگران باشیم. برای اینکه در شمال پاکستان طالبان آمده‌اند و این جریانات مقداری می‌توان گفت روابطشان با ایران به اندازه عمران خان خوب نبوده است.

سوابق گذشته نیز نشان داده عمران خان روابط بهتری نسبت به ایران داشت و حتی در یک سخنرانی که اخیرا منتشر شده بود از امام و انقلاب تعریف می‌کند.

اما این صحبت‌ها خوشایند جریانات متمایل به آمریکا نیست، آن‌ها انتقام خود را گرفته‌اند. اما باز هم به لحاظ تاثیر بر ایران باید دید که جریان اطلاعات ارتش پاکستان که در گذشته هم بسیار متمایل به طالبان بودند و با طالبان روابط خوبی داشتند در این وضعیت چقدر قدرت پیدا می‌کنند. درنهایت ما وضعیت بهتری نسبت به گذشته نخواهیم داشت.

در ارتباط با وضعیت درونی خودشان هم بستگی به این دارد که احزاب فعلی که عمران خان را حذف کردند بر سر تشکیل کابینه آیا می‌توانند متحد شوند که انسجام شکل بگیرد یا خیر؟

البته با گرایش به سمت آمریکا یا اینکه دچار مشکلات درونی و اختلافی خواهند شد، البته، آن اختلافات می‌تواند مسائلی را داخل خودشان افزایش دهد و درگیری‌های بیشتری از نظر امنیتی و اقتصادی و معیشتی و اجتماعی ایجاد کند.

پاکستان تا چه حد توانایی ایجاد خطر و تا چه میزان پتانسیل مثبت برای مرزها و اقتصاد ایران دارد؟

خود دولت پاکستان که مدعی دولت اسلامی است و از ابتدایی که شکل گرفت به عنوان یک دولت اسلامی در مقابل هندوهای هندی که جدا شدند، معرفی شد. کسانیکه پاکستان را شکل دادند می‌خواستند که دولت اسلامی برای جمع کردن مسلمانان ایجاد شود.

اما در حدود ۱۵۰ میلیون نفر مسلمان هنوز در حوزه دولت هند باقی مانده است و در سمت شرقی آن‌ها که بنگلادش از آن‌ها جدا شد همه مسلمان نشین بودند و دولت‌های خاصی تشکیل دادند که از دولت هندو جدا باشند. اما به لحاظ جریانات تندرو مثل ماجرا طالبان و داعش و کسانیکه گرایشاتی در درون سازمان اطلاعات ارتش پاکستان دارند این‌ها کاملا ارتباطات مستقیمی با عربستان دارند.

قطر در این حوزه مدرن عمل می‌کند اما ارتباط آن‌ها بیشتر با عربستان است و می‌توانند جریانات تندرو و خاص تروریستی را علیه ایران تحریک کنند. در حالیکه عمران خان تا حدودی آن‌ها را مهار کرد و اگر پیوند اینها با هم کامل شود و از نقاط مختلف تا شمال ایران که آذربایجان نیز ادامه می‌یابد می‌توانند تحریکات خاصی در مرزهای ایران ایجاد کنند و امیدواریم هیچکدام به این سو حرکت نکنند و ایران در آرامش روابط همسایگی را حفظ کند.

با این وجود برای خنثی کردن خطرات احتمالی این واقعه برای ایران دستگاه سیاست خارجی چه مسیری را باید پیش بگیرد؟

یک زمان هست که ما فقط می‌خواهیم با توانمندی‌های نظامی و تکیه بر میدان با مسائل برخورد کنیم یک موقع از همه‌ی ابزاری که در اختیار داریم بهره می‌بریم یعنی روابط اقتصادی، تجاری، فرهنگی، تبادلات انسانی، گردشگری و در کنار همه این‌ها در کنار مسائل امنیتی و نظامی باید باشد.

ارتباطات همه جانبه بخصوص در حوزه فرهنگی که در مقابل مردم مسلمان پاکستان بتوانیم روابط مسالمت آمیزی ایجاد کنیم امنیت بیشتری نیز تامین می‌شود.

 اگر سواحل مکران را فعال کنیم امنیت منطقه را افزایش داده‌ایم و تحرکات آن‌ها نمی‌تواند تاثیرگذار باشد اما با وجود مشکلات معیشتی و عدم روابط منظم با پاکستان همه این مجموعه می‌تواند تاثیر منفی بر وضعیت بگذارد.