ایران، متعهد به کاهش تنش در منطقه می‌شود؟ 

ایران، متعهد به کاهش تنش در منطقه است. جمهوری اسلامی اطمینان داده که در ازای حذف سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از لیست نهادهای تروریستی، متعهد به کاهش تنش در منطقه خواهد شد.

فارن پالیسی در یادداشتی تحت عنوان «وقت آن است که به سپاه پاسداران امتیاز بدهیم» نوشت: توافق هسته ای ایران مهمتر از یک لیست تروریستی نمادین است.

در ادامه این مطلب آمده است: مذاکرات هسته ای در وین تقریبا یک سال پیش آغاز شد، اما زمان اهمیت ویژه ای برای غرب دارد: در کمتر از یک ماه، ایران می‌تواند اورانیوم با قابلیت ساخت بمب هسته‌ای در اختیار داشته باشد. اما ایران در آخرین لحظه وارد چانه زنی شده است.

پس از خروج یکجانبه دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق آمریکا در سال 2018 از برجام، ایران غنی سازی اورانیوم تا 60 درصد را آغاز کرد که این میزان از غنی سازی نزدیک به آستانه 90 درصدی است که برای ساخت سلاح های هسته ای به کار می رود. ایران اکنون موافقت کرده که غنی سازی اورانیوم خود را به 3.67 درصد کاهش دهد، همانطور که در توافق اولیه تعیین شده بود.

ایران در عوض از ایالات متحده خواسته که رسماً اعلام کند که دولت های آینده آمریکا به توافق پایبند خواهند بود، اما این درخواست رد شد. با توجه به مخالفت جمهوری خواهان با این درخواست، مقامات ایرانی نسبت به دوام این توافق احساس نگرانی می کردند. مایک پنس، معاون رئیس‌جمهور سابق آمریکا گفته که اگر جمهوری‌خواهان به کاخ سفید بازگردند، با توافق احیا شده مخالفت خواهند کرد. با این حال ایران طی توافقی که به تهران اجازه می‌دهد از نابودی کامل سانتریفیوژهای پیشرفته‌اش اجتناب کند، کمی احساس آرامش می کند. (اگرچه هنوز مشخص نیست که آیا ایران صرفاً این سانتریفیوژها را جدا یا آنها را منحل می‌کند. حتی ممکن است آنها را برای نگهداری به کشوری ثالث بفرستد.)

تقریباً همه چیز حل شده به نظر می رسید. اما ایران درخواست کرده که ایالات متحده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را از فهرست سازمان تروریستی خارجی (FTO) وزارت امور خارجه خارج کند و تا زمانی که با این درخواست ایران موافقت نشود، این کشور اقدامی انجام نخواهد داد. با توجه به شرایط حساس فعلی، این امتیازی است که ایالات متحده باید برای آن آماده باشد.

ایران در ابتدا تاکید کرده بود که موضوعات غیرهسته ای نباید در مذاکراتی که برای احیای توافق هسته ای است، گنجانده شود. دولت بایدن موافقت کرد که هم بحث تهاجم منطقه‌ای ایران از طریق شبه‌نظامیان مختلف و هم برنامه موشک‌های بالستیک این کشور را از مذاکرات کنار بگذارد. متحدان سنتی واشنگتن در خاورمیانه از این تصمیم عمیقاً ناامید شدند. اگر واشنگتن تروریستی بودن سپاه را لغو کند، این بزرگترین توهین به متحدان آمریکا خواهد بود.

هفته گذشته، ایالات متحده تحریم‌های جدیدی را علیه نهادهای مرتبط با برنامه موشک‌های بالستیک ایران اعمال کرد تا نگرانی‌های متحدانش را کاهش دهد. علاوه بر این، رابرت مالی، فرستاده ویژه آمریکا در امور ایران و آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه تاکید کردند که صرف نظر از تروریستی خواندن سپاه پاسداران، ایالات متحده همچنان با این نهاد به عنوان یک نهاد غیرقانونی رفتار خواهد کرد و تحریم ها علیه این گروه باقی خواهد ماند و این نهاد را از تجارت در خارج از کشور منع می کند.

این گروه در واقع از سال 2007 با انواع تحریم ها مواجه شده و به موجب این تحریم ها تجارت و بانک های آمریکایی از تعامل با سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و نهادهای وابسته به آن منع شده اند. سپاه پاسداران در سال 2019 تحت کمپین فشار حداکثری ترامپ به فهرست سازمان تروریستی خارجی FTO)) اضافه شد، اما این اقدام تأثیر محدودی بر توانایی‌های سپاه پاسداران در منطقه داشته است. این گروه به حمایت از نیروهای نیابتی خود در لبنان، سوریه، عراق و یمن ادامه داده و با وجود تروریستی خوانده شدن، آزادانه در منطقه فعالیت کرده است.

با توجه به فشارهای خارجی و داخلی مبنی بر باقی ماندن سپاه در لیست تروریستی، حذف این سازمان از فهرست، انتخاب جذابی برای هیچ کدام از رئیس جمهورهای آمریکا نیست. سوال اصلی این است که آیا منافع حاصل از توافق هسته‌ای (قبل از دستیابی ایران به تولید اورانیوم کافی برای تولید بمب) بیشتر از هزینه‌های خروج سپاه از فهرست نهادهای تروریستی است؟

برخی کارشناسان معتقدند از آنجایی که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تحت تحریم های دیگر ایالات متحده باقی خواهد ماند، حذف آن از فهرست تروریستی امتیاز بزرگی از سوی دولت بایدن به تهران محسوب نمی شود. علی واعظ، مدیر پروژه ایران در گروه بین‌المللی بحران گفت که تروریستی خواندن سپاه پاسداران هیچ تأثیری در محدود کردن عملیات‌های مسلحانه این گروه در منطقه نداشته است.

«در عرض چند هفته، حملات مشکوک ایران علیه کشتیرانی تجاری انجام شد؛ سپاه یک پهپاد آمریکایی را سرنگون کرد، حمله به آرامکوی عربستان در ماه های بعد و حملات مکرر علیه نیروهای آمریکایی در عراق از اقدامات دیگر این گروه بود. تروریستی خواندن سپاه کاری برای کاهش نفوذ این گروه انجام نداده است. در واقع، ما شاهد افزایش گستاخی آن بوده ایم.»

گزارش ها حاکی از آن است که ایران اطمینان داده که در ازای حذف سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از لیست نهادهای تروریستی، متعهد به کاهش تنش در منطقه خواهد شد. اما هیچ اطمینانی وجود ندارد که این وعده را تحقق بخشد. برخی عنوان کرده اند فقط زمانی می توان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را از لیست نهادهای تروریستی حذف کرد که این گروه، شبه‌نظامیان خود را از کشورهای همسایه خارج کند. برخی دیگر توصیه می کنند که هرگونه تعهدی از سوی ایران باید علنی شود.

فرزین ندیمی، یکی از اعضای موسسه واشنگتن می گوید: «اگر حذف سپاه از این فهرست به تعهدات جدید طرف ایرانی مرتبط است - برای مثال تأثیرگذاری بر زرادخانه موشکی، فعالیت‌های دریایی، یا رفتار منطقه‌ای آن‌ها - باید به وضوح مشخص و به مردم اعلام شود تا ایران هیچ گونه فضایی برای تفسیر نداشته باشد.»

دعوا بر سر وضعیت سپاه همچنان یک جنگ روانی است و هنوز مشخص نیست کدام طرف پیروز می شود. تسلیم شدن غرب در برابر خواسته ایران عاقلانه بنظر نمی رسد. گذشت زمان هم به نفعش نیست. اگر غرب دو هفته یا یک ماه دیگر به ایران اجازه دهد تا به پیشرفت خود در زمینه غنی‌سازی هسته‌ای ادامه دهد، آنگاه تهران می‌تواند توافق را به طور کامل لغو کند. واعظ، معمای تروریستی بودن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را یک موضوع پوچ می داند و معتقد است این توافق کمکی به ایالات متحده نمی کند، آسیبی نیز به ایران نمی رساند./انتخاب